Voor de verandering

1 Verandering en agogie 9
1.1 Veranderen en helpen veranderen 10
1.2 Kenmerken van agogie 10
1.3 Cliënt 13
1.4 Agogische beroepen en velden 13
1.5 Psychosociaal veranderen op verschillende niveaus 15
1.6 Verschillende uitgangspunten, uiteenlopende gevolgen 17
1.7 Veranderbaarheid, verantwoordelijkheid en vrijheid 20
1.8 Procesgericht helpen veranderen 24
1.9 Wat de agogiek je biedt 25
Over het vervolg van dit boek 26
Kernpunten 27
De belangrijkste begrippen uit dit hoofdstuk 28

2 Wat verandering stimuleert 33
2.1 Bronnen van verandering 34
2.2 Motivatie 35
2.3 Gedrag centraal 37
2.4 Haalbare gedragsalternatieven 39
2.5 Ruimte en vrijheid 40
2.6 Feedback 40
2.7 Afstand nemen en bewust worden 44
2.8 Sociale bewijskracht 45
2.9 Kennis, informatie en argumentatie 46
2.10 Betrokkenheid en binding 51
Kernpunten 53
De belangrijkste nieuwe begrippen uit dit hoofdstuk 54

3 Wat verandering in de weg kan zitten 57
3.1 De belaagde persoon: weerstand en veiligheid 58
3.2 De belaagde persoon: afweermechanismen 61
3.3 Bedreigende informatie 68
3.4 Nagalm van het verleden 69
3.5 Verouderde internalisaties 73
3.6 Cirkels en spiralen 75
3.7 De voordelen van een probleem 77
Kernpunten 80
De belangrijkste nieuwe begrippen uit dit hoofdstuk 81

4 Het procesmatige karakter van verandering 85
4.1 Het veranderingsproces 86
4.2 Veranderingsvoorwaarden en –effecten 88
4.3 Veranderen in context: sociale omgeving en praktische omstandigheden 94
4.4 Het belang van de probleemomschrijving 95
Kernpunten 98
De belangrijkste nieuwe begrippen uit dit hoofdstuk 99

5 Bruikbare theorieën over verandering 101
5.1 Veldtheorie: krachtenspel 102
5.2 Humanistische psychologie: innerlijke kracht ruimte geven 103
5.3 Consistentietheorie: streven naar evenwicht 105
5.4 Theorie van gepland gedrag: vier voorwaarden 111
5.5 Gedragspsychologie: het effect van ‘beloning en straf’ 117
5.6 De rationeel-emotieve benadering: op andere gedachten komen 120
5.7 Attributietheorie: aan gevolgen oorzaken toeschrijven 123
5.8 Constructivisme: verhalen maken (en soms herschrijven) 126
5.9 Communicatietheorie: tussen de regels lezen 130
5.10 Positieve psychologie: focus van klacht naar kracht 132
5.11 Gedragssturing en nudging: een zetje in de gewenste richting 134
5.12 Innovatietheorie: vernieuwingen laten slagen 135
5.13 Verandering kritisch benaderen: het belang van de omgeving 138
5.14 Taal en verandering: met andere woorden 142
5.15 Tot slot: een menukaart vol theorieën 145
Kernpunten 146
De belangrijkste nieuwe begrippen uit dit hoofdstuk 148

6 Methodisch en professioneel werken 153
6.1 Het agogisch proces 154
6.2 Werken met een procesmodel 166
6.3 Communicatiemedia kiezen 169
6.4 Legitimering van het werk 171
6.5 Van oplossing aandragen tot eigen kracht aanspreken 175
6.6 Visie en persoon van de agoog 177
6.7 Betrokkenheid of professionele afstand 178
6.8 Deskundige ondeskundige 179
Kernpunten 182
De belangrijkste nieuwe begrippen uit dit hoofdstuk 183

Bronverantwoording 185
Illustratieverantwoording 187
Over de auteur 188
Register 189