Van de redactie 11
1 Conflictoplossing algemeen 13
2 Mediation in Nederland: ontwikkeling en toepassingen 19
2.1 Ontwikkeling van mediation 19
2.1.1 Definitie 19
2.1.2 Mediation in Nederland 20
2.1.3 De Europese Richtlijn en wetgeving in Nederland 21
2.1.4 Mediation in andere landen 22
2.2 Procederen of mediation? 22
2.3 Toepassing mediation 23
2.4 Uitgangspunten van mediation 24
2.5 Hoe werkt mediation? 24
3 Mediation, wanneer wel, wanneer niet? 27
3.1 Voordelen van mediation 27
3.2 Nadelen van mediation 28
3.3 Wanneer is mediation geschikt? 28
3.4 Wanneer kiezen voor mediation? 28
3.5 Wat kost mediation? 29
3.6 Wat gebeurt er als de mediation niet tot een oplossing leidt? 29
3.7 Checklist bij de keuze voor mediation 29
4 Mediation: het proces 31
4.1 Zeven fasen in een mediation 31
4.1.1 De voorbereidingsfase 32
4.1.2 De openingsfase, het eerste mediationgesprek 41
4.1.3 De exploratiefase 43
4.1.4 De draai- en categorisatiefase 47
4.1.5 De onderhandelingsfase 48
4.1.6 De besluitvormingsfase 49
4.1.7 De afsluitingsfase 50
4.2 De stijl van de mediator 51
4.3 Praktische zaken aangaande de mediation 53
4.3.1 Gemiddelde duur van een mediation 54
4.3.2 Verslagen 54
4.3.3 Tussentijdse afspraken 55
4.3.4 Notulist 55
5 Specifieke kennis en vaardigheden 57
5.1 Conflicten, gedrag en emoties 58
5.1.1 Conflicten 58
5.1.2 Gedrag 62
5.1.3 Emoties 64
5.2 Hulpmiddelen bij het analyseren van interactie 65
5.2.1 Het Johari-venster 66
5.2.2 Het kernkwadrant van Ofman 66
5.2.3 De Roos van Leary 68
5.2.4 Het enneagram 69
5.2.5 De mediationmatrix 71
5.2.6 Dynamische oordeelsvorming 72
5.2.7 De werkhypothese 74
5.2.8 Systeemdynamieken 75
5.2.9 Het conflictmodel van Kenneth Cloke 75
5.3 Aspecten van communicatie 76
5.3.1 Communicatieaxioma’s 77
5.3.2 Communicatiepatronen 79
5.3.3 Aspecten van de boodschap 80
5.3.4 Miscommunicatie en de communicatiemuur 82
5.4 Interventies 83
5.4.1 Luisteren 83
5.4.2 Feedback geven en ontvangen 84
5.4.3 Vragen stellen 84
5.4.4 Herkaderen 86
5.4.5 Metaforen gebruiken 87
5.4.6 Verstandhouding opbouwen 87
5.4.7 Lichaamstaal begrijpen 88
5.4.8 Paradoxale interventies 89
5.4.9 Doel van interventie 90
5.5 Onderhandelen 91
5.5.1 Het 5-ijkpuntenmodel 91
5.6 Ethiek 96
5.6.1 Inleiding 96
5.6.2 De tien principes van mediationethiek van Hoffman 97
5.6.3 De Europese gedragscode voor bemiddelaars/mediators 98
5.6.4 De MfN-gedragsregels 99
5.6.5 Dilemma’s voor de mediator 99
5.7 Interculturele verschillen 100
5.7.1 Verschil in percepties en waarden 101
5.7.2 Aspecten van verschil 101
5.7.3 Interculturele competentie 102
5.7.4 Fasen van het mediationproces 103
5.8 Literatuur 104
6 Juridische aspecten van mediation 105
6.1 Wet- en regelgeving 105
6.2 Mediation in juridisch perspectief 107
6.3 Juristerij in de verschillende fasen van mediation 107
6.3.1 De precontractuele fase 107
6.3.2 De start van de mediation en de mediationovereenkomst 108
6.3.3 Verslagen en tussentijdse afspraken 110
6.3.4 De beëindiging van mediation en de vaststellingsovereenkomst 111
6.4 Vertrouwelijkheid en verschoningsrecht 118
6.5 Beroepsaansprakelijkheid 120
6.6 MfN-mediationreglement 121
6.7 Gedragsregels 121
6.8 Klachtenregeling 121
6.9 Tuchtrecht 124
6.10 Jurisprudentie over mediation 125
6.10.1 Jurisprudentie door de rechter 125
6.10.2 Jurisprudentie van behandelde tuchtzaken 134
6.11 Literatuur 138
7 Specifieke mediations 139
7.1 Mediation rond (echt)scheiding 139
7.1.1 Inleiding 139
7.1.2 Psychologische en emotionele aspecten 140
7.1.3 Ouderschapsplan 143
7.1.4 Communicatie 143
7.1.5 Gesprekken met kinderen 145
7.1.6 Zakelijke aspecten 145
7.2 Mediation en arbeidssituaties 147
7.2.1 De rol van de mediator 147
7.2.2 Verschillende soorten arbeidsconflicten 148
7.2.3 Deelnemers aan een arbeidsmediation 155
7.2.4 De emoties van de werknemer 156
7.2.5 De machts(on)balans 156
7.2.6 De ‘cultuur’ waarbinnen de arbeidsrelatie bestaat 157
7.2.7 De zieke werknemer 157
7.2.8 Het beëindigen van de arbeidsrelatie 158
7.3 Mediation met de overheid 159
7.3.1 Verschil met mediation in het bedrijfsleven 160
7.3.2 Mogelijke vormen 161
7.4 Buurtbemiddeling 162
7.4.1 Ontstaan van buurtbemiddeling 162
7.4.2 Aard van het conflict 162
7.4.3 Hoe werkt het? 162
7.4.4 Buurtbemiddeling en mediation 165
7.4.5 Organisatie 166
7.5 Peer mediation 166
7.5.1 Inleiding 166
7.5.2 Waarom peer mediation? 166
7.5.3 Werkwijze 167
7.5.4 Valkuilen 168
7.5.5 Conclusie 169
8
Mediationpraktijkgids
7.6 Mediation in strafzaken 169
7.6.1 Inleiding 169
7.6.2 Van dader-slachtofferbemiddeling naar mediation in strafzaken 169
7.6.3 Specifieke aandachtspunten mediation in strafzaken 171
7.6.4 Hoe werkt het? 171
7.7 Groepsconflicten 172
7.7.1 Wat is een groepsconflict? 172
7.7.2 Wat is een meerpartijenmediation? 173
7.7.3 Groepsdynamieken 173
7.7.4 Systemische principes 174
7.7.5 Voorbereiding door de mediator 174
7.7.6 Een tweede mediator? 177
7.8 Deskundigenbericht met behulp van mediationtechnieken 177
7.8.1 Inleiding 177
7.8.2 De forensisch mediator/deskundige 178
7.8.3 Werkwijze 178
7.9 Literatuur en adressen 179
8 Mogelijkheden mediator 183
8.1 Co-mediation 183
8.1.1 Vormen van co-mediation 183
8.1.2 Voordelen van co-mediation 184
8.1.3 Nadelen van co-mediation 184
8.2 De interne mediator 185
8.3 Online mediation (ODR) of e-mediation 186
8.3.1 Een terugblik 186
8.3.2 Situatie 2018 187
8.4 Verschillende benaderingen en stijlen van mediation 188
8.4.1 Probleemoplossende benaderingen 188
8.4.2 Benaderingen gericht op herstel van relatie 189
8.4.3 Oplossingsgerichte mediation 190
8.4.4 Eclectische benadering 192
8.5 Literatuur 192
9 Hoe en waar vind je een goede mediator? 193
9.1 Inleiding 193
9.2 Kiezen van een mediator 194
9.2.1 Type mediator 194
9.2.2 Referenties 195
9.3 Koppelen van vraag en aanbod van mediators 195
9.4 Doorverwijzing naar mediation 196
9.4.1 Is deze kwestie geschikt voor mediation? 196
9.4.2 Zijn de betrokken partijen geschikt voor mediation? 196
9.4.3 Is de organisatie waarin het conflict zich afspeelt ‘rijp’ voor mediation? 197
9.4.4 De doorverwijzingsvoorzieningen 197
9.5 Profilering van mediators naar de markt 198
9.6 Literatuur en adressen 199
9
Inhoud
10 MfN-registermediator worden en blijven 201
10.1 De criteria en competenties 201
10.1.1 Een MfN-erkende basisopleiding tot mediator 201
10.1.2 De kennistoets 202
10.1.3 De vaardighedentoets 203
10.1.4 Permanente educatie 205
10.2 Intervisie, supervisie en consultatie 206
10.2.1 Intervisie 206
10.2.2 Supervisie 209
10.2.3 Consultatie 211
10.3 Opleidingsinstituten 211
10.4 Marketing 212
10.4.1 Vraag en aanbod 212
10.4.2 Een individuele benadering 214
10.4.3 Het marketingplan 214
10.4.4 Best practices 216
10.5 Adressen 216
11 Spelers in het Nederlandse mediationveld 217
11.1 Inleiding 217
11.2 De Mediatorsfederatie Nederland 217
11.3 Justitie 220
11.4 Het Nederlands Arbitrage Instituut 220
11.5 Stichting Geschillenoplossing Organisatie & Automatisering 221
11.6 ADR International Register 221
Bijlage 1 Algemene informatie voor deelnemers ter voorbereiding op een mediation 223
Bijlage 2A MfN-model mediationovereenkomst 225
Bijlage 2B MfN-model mediationovereenkomst met opmerkingen in voetnoten 229
Bijlage 3 Vaststellingsovereenkomst (ex art. 7:900 BW) 233
Bijlage 4 MfN-mediationreglement 237
Bijlage 5 Toelichting bij het MfN-mediationreglement 241
Bijlage 6 Gedragsregels voor de MfN-registermediator 245
Bijlage 7 SKM-klachtenregeling 251
Bijlage 8 Toelichting bij de SKM-klachtenregeling 255
Bijlage 9 Reglement Stichting Tuchtrechtspraak Mediators 259
Bijlage 10 Verklaring tot geheimhouding mediation 265
Bijlage 11 Zelfbeoordeling 267
Bijlage 12 Model privacyverklaring voor de MfN-registermediator 269
Register 273
