Belastingplicht en fiscale behandeling van stichtingen in de vennootschapsbelasting in historisch en beginselrechtelijk perspectief

Voorwoord / 11
Lijst van gehanteerde afkortingen / 13
1 De probleemstelling van mijn onderzoek / 15
1.1 Introductie / 15
1.2 Onderwerp en afbakening van het onderzoek / 20
1.3 Probleemstelling / 22
1.4 Methodiek van het onderzoek / 23
1.5 Opzet van het onderzoek / 24
2 De rechtsgrond van de Wet VPB 1969 / 29
2.1 Inleiding / 29
2.2 Belastingheffing over inkomen / 29
2.3 Draagkrachtbeginsel / 32
2.4 Het gelijkheidsbeginsel in het Nederlandse recht / 38
2.5 De rechtvaardiging van de Wet VPB 1969 / 41
2.6 De rechtvaardiging van de beperkte heffingsgrondslag voor stichtingen / 51
2.7 Conclusie / 56
3 De stichting in het civiele recht / 59
3.1 Inleiding / 59
3.2 De parlementaire geschiedenis / 61
3.2.1 De wettelijke regeling inzake stichtingen / 61
3.2.2 De stichting in het Burgerlijk Wetboek / 63
3.3 De kenmerken van de stichting / 63
3.3.1 De stichting heeft geen leden / 65
3.3.2 De stichting heeft geen statutair winstoogmerk / 67
3.3.3 De stichting heeft een ideëel doel / 70
3.3.4 De stichting heeft een afgescheiden vermogen / 71
3.3.5 Het toezicht op de stichting / 74
3.4 Conclusie / 77
4 De geschiedenis van de belastingheffing van stichtingen in hoofdlijnen / 79
4.1 Inleiding / 79
4.2 De belastingheffing over het inkomen van natuurlijke personen sinds 1892 / 79
4.3 De belastingheffing bij rechtspersonen sinds 1893 / 85
4.3.1 Wet Belasting op bedrijfs- en andere inkomsten 1893 / 85
4.3.2 De Wet IB 1914 / 87
4.3.3 De Oorlogswinstbelasting / 89
4.3.4 De Wet op de belasting van de dode hand 1934 / 90
4.3.5 De Besloten Vennootschappenwet 1934 en de Nationale Inkomsten- en Winstbelasting / 92
4.3.6 Het Besluit op de winstbelasting 1940 / 96
4.3.7 Het Besluit op de Vennootschapsbelasting 1942 / 99
4.3.8 De Wet op de vennootschapsbelasting 1969 / 101
4.4 Beschouwing / 107
5 Beperkte onderworpenheid aan de vennootschapsbelasting voor stichtingen / 115
5.1 Inleiding / 115
5.2 Belastingplicht wegens ondernemerschap / 116
5.2.1 Inleiding / 116
5.2.2 Het begrip ‘onderneming’ in andere (fiscale) wetten / 117
5.2.3 Het begrip ‘onderneming’ in de Wet VPB 1969 / 127
5.2.4 Het ‘voor zover’-criterium / 140
5.3 Belastingplicht wegens fictief ondernemerschap / 160
5.3.1 Inleiding / 160
5.3.2 Strekking van artikel 4 Wet VPB 1969 / 161
5.3.3 Concurrentie versus onderneming / 162
5.3.4 Beoogde of potentiële concurrentie / 163
5.3.5 Ten koste van het debiet / 165
5.3.6 Het bescheiden bestaan / 166
5.3.7 Participatie in een commanditaire vennootschap / 166
5.3.8 Het nut van artikel 4 Wet VPB 1969 / 167
5.4 Grensoverschrijdende situaties / 169
5.4.1 Inleiding / 169
5.4.2 Binnenlandse of buitenlandse belastingplicht / 169
5.4.3 Stichtingen gevestigd in het buitenland / 171
5.4.4 In het buitenland gevestigde rechtspersonen met activiteiten in Nederland / 172
5.5 De vrijstelling van art. 6 Wet VPB 1969 / 174
5.6 Fiscale transparantie van stichtingen / 178
5.7 Het afgescheiden particulier vermogen / 181
5.8 Conclusie / 185
6 De subjectieve belastingplicht (van stichtingen) voor de vennootschapsbelasting in andere landen / 187
6.1 Inleiding / 187
6.2 De positie van de vennootschapsbelasting in het belastingstelsel van andere landen / 188
6.3 Het subject in andere landen / 193
6.3.1 Samenwerkingsverbanden / 195
6.3.2 Aansprakelijkheid / 196
6.3.3 Rechtspersoonlijkheid / 196
6.3.4 Hybride entiteiten / 197
6.3.5 Europese ontwikkelingen / 198
6.3.6 Kwalificatie van rechtsvormen naar vreemd recht / 199
6.3.7 Beschouwing / 202
6.4 Beperkte heffingsgrondslag van lichamen in andere landen / 207
6.5 De onderworpenheid aan de vennootschapsbelasting in de onderzochte landen, een overzicht / 209
6.6 Conclusie / 210
7 De algemeen nut beogende instelling / 213
7.1 Inleiding / 213
7.2 Fiscale kwalificatie als algemeen nut beogende instelling / 214
7.2.1 Definitie algemeen nut beogende instellingen in de AWR / 215
7.2.2 Fondswervende instellingen / 220
7.2.3 Culturele instellingen / 220
7.2.4 Sociaal belang behartigende instellingen / 222
7.2.5 Steunstichtingen sociaal belang behartigende instelling / 224
7.3 Belastingplicht van algemeen nut beogende instellingen / 225
7.4 Vrijwilligersaftrek / 226
7.5 Fondswerving en fondswerversafrek / 227
7.6 Bestedingsreserve / 232
7.7 Fiscale tegemoetkomingen voor culturele instellingen / 236
7.8 Concurrentieverstoring / 237
7.9 Conclusie / 239
8 Belastingplicht voor algemeen nut beogende instellingen in andere landen / 243
8.1 Inleiding / 243
8.2 De algemeen nut beogende instelling in andere landen in het algemeen / 244
8.2.1 Rechtvaardiging van fiscale tegemoetkomingen aan algemeen nut beogende instellingen / 244
8.2.2 De criteria voor erkenning als algemeen nut beogende instelling / 246
8.2.3 De aard van de fiscale tegemoetkomingen / 249
8.2.4 De toetsing van de activiteiten / 250
8.2.5 De inrichting van het toezicht / 251
8.3 De fiscale behandeling van algemeen nut beogende instellingen in de onderzochte landen in een overzicht / 252
8.3 De fiscale behandeling van algemeen nut beogende instellingen in de onderzochte landen… / 252
8.4 Conclusies / 256
9 De fiscale positie van de stichting in Nederland bezien vanuit Europeesrechtelijk perspectief / 261
9.1 Inleiding / 261
9.2 Staatssteunaspecten / 262
9.2.1 Inleiding / 262
9.2.2 Staatssteun en het ondernemingsbegrip / 264
9.2.3 Verenigbaarheidsgronden / 266
9.2.4 Selectiviteit / 267
9.2.5 De beperkte heffingsgrondslag / 269
9.2.6 Algemeen nut beogende instellingen / 270
9.2.7 Conclusie / 272
9.2.8 Staatssteun in een matrix / 273
9.3 Toetsing aan het EVRM / 275
9.3.1 Schending van het EVRM / 275
9.3.2 Beschouwing / 279
9.4 Toetsing aan het VwEU / 282
9.5 De algemeen nut beogende instelling en de Europese Stichting / 287
9.6 Conclusie / 295
10 Beschouwing en beantwoording onderzoeksvragen / 299
10.1 Inleiding / 299
10.2 De beperkte heffingsgrondslag van stichtingen / 301
10.2.1 De eerste deelvraag / 304
10.2.2 De tweede deelvraag / 305
10.2.3 De derde deelvraag / 306
10.2.4 De vierde deelvraag / 308
10.2.5 De vijfde deelvraag / 308
10.3 De heffing van vennootschapsbelasting van algemeen nut beogende instellingen / 319
10.3.1 De zesde deelvraag / 321
10.3.2 De zevende deelvraag / 322
10.3.3 De achtste deelvraag / 323
10.4 Aanbevelingen / 324
10.4.1 De negende deelvraag / 324
10.4.2 De tiende deelvraag / 326
10.4.3 De elfde deelvraag / 328
10.4.4 De twaalfde deelvraag / 330
10.4.5 De dertiende deelvraag / 334
10.5 De gevolgen voor art. 4 Wet VPB 1969 / 335
10.6 Conclusie / 337
11 Aanbevelingen en voorstel van wet / 339
11.1 Inleiding / 339
11.2 Voorstel van wet en algemene maatregel van bestuur / 342
11.2.1 Voorstel van wet / 342
11.2.2 Regeling van de staatssecretaris van Financiën tot wijziging van enige uitvoeringsregelingen op het gebied van belastingen / 347
11.3 Memorie van toelichting en nota van toelichting / 348
11.3.1 Memorie van toelichting / 348
11.3.2 Nota van toelichting / 360
11.4 Overige wijzigingen en aanpassingen / 361
11.5 Mogelijkheid tot aanpassing van het civiele recht / 364
11.6 Alternatief voorstel van wet (behoud beperkte belastingplicht stichtingen) / 367

Summary / 375
Literatuurlijst / 381
Jurisprudentieoverzicht / 397
Curriculum Vitae / 413