Misbruik van recht in de Europese btw
Samenvatting
Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan Tilburg University, verdedigd op vrijdag 29 april 2022.
De centrale probleemstelling van dit onderzoek luidt: Welke plaats heeft misbruik van recht in het palet van rechtsinstrumenten om ongewenste btw-besparing te bestrijden en welke functies heeft misbruik van recht in verband met het neutraliteitsbeginsel en het rechtszekerheidsbeginsel? Het boek geeft inzicht in de wijze waarop het leerstuk van misbruik van recht werkt binnen het domein btw, en maakt inzichtelijk hoe het concept van economische realiteit zich verhoudt tot misbruik van recht.
Specificaties
Inhoudsopgave
Lijst van gebruikte afkortingen / 11
1 Inleiding / 13
1.1 Het verschijnsel van btw-ontwijking / 13
1.2 Het fenomeen misbruik van recht in de rechtspraak van het HvJ / 15
1.3 Economische realiteit / 17
1.4 Rechtsbeginselen en misbruik van recht / 18
1.5 Probleemstelling / 19
1.6 Onderzoeksmethode / 21
1.7 Opbouw van het betoog / 22
Deel 1 Belastingbesparing, rechtsinstrumenten en ethiek 25
2 Belastingbesparing en rechtsinstrumenten / 27
2.1 Inleiding / 27
2.2 Vormen van belastingbesparing / 27
2.3 Rechtsinstrumenten tegen ongewenste belastingbesparing / 29
2.4 Ernstigere vorm, dus zwaarder rechtsinstrument? / 32
2.5 Conclusies / 33
3 Verschijningsvormen van belastingbesparing / 35
3.1 Inleiding / 35
3.2 De vrijheid van de belastingplichtige / 35
3.3 Belastingplanning / 37
3.4 Belastingontwijking / 38
3.4.1 Belastingontwijking / 38
3.4.2 Belastingontwijking en misbruik / 41
3.4.3 Conclusie belastingontwijking en misbruik / 45
3.5 Belastingontduiking / 46
3.5.1 Belastingontduiking / 46
3.5.2 Belastingontduiking en fraude / 47
3.5.3 Conclusie belastingontduiking en fraude / 50
3.6 De rol van het motief / 50
3.7 Agressieve belastingplanning / 52
3.8 Conclusies / 54
4 Rechtsinstrumenten tegen ongewenste belastingbesparing / 57
4.1 Inleiding / 57
4.2 Wisselwerking tussen rechtsnormen en feiten / 57
4.3 Methoden van wetsuitleg / 59
4.4 Schijnhandelingen / 62
4.5 Economische realiteit / 67
4.5.1 Vanuit de fiscale rechtsnorm naar de feiten kijken / 67
4.5.2 Economische realiteit in de Unierechtelijke btw / 69
4.5.3 Fiscale kwalificatie / 72
4.5.4 Samenstel van rechtshandelingen / 74
4.5.5 Begrenzing door rechtszekerheidsbeginsel / 76
4.5.6 Conclusie economische realiteit / 77
4.6 Misbruik van recht / 78
4.6.1 Functie: rechtsgelijkheid / 78
4.6.2 Afbakening ten opzichte van de economische realiteit / 79
4.6.3 Toepassingsvoorwaarden / 81
4.6.4 Voorbeeld toepassing misbruik van recht / 87
4.6.5 Rol van de wetgever / 88
4.7 Conclusies / 89
5 Ethiek, recht en het rechtsinstrument misbruik van recht / 93
5.1 Inleiding / 93
5.2 Rechtvaardigheid als fundering van ethische plichten / 93
5.3 Ethiek en recht / 99
5.4 Conclusies / 103
6 Misbruik van recht als algemeen rechtsbeginsel / 107
6.1 Inleiding / 107
6.2 Rechtsregels en rechtsbeginselen / 109
6.3 Algemene rechtsbeginselen / 110
6.3.1 De moeilijkheid van een definitie / 110
6.3.2 Algemene rechtsbeginselen als optimaliseringsgeboden / 112
6.4 Verbod van misbruik van recht als algemeen beginsel van het Unierecht / 116
6.4.1 Drie rechtsniveaus / 116
6.4.2 Kenmerken en functies algemeen beginsel van het Unierecht / 117
6.4.3 Twee beginselen als hoekpunten / 120
6.5 Ontwikkeling van misbruik van recht in de Unierechtspraak / 122
6.5.1 Van Van Binsbergen tot de Deense doorstroomzaken / 122
6.5.2 Elk rechtsgebied heeft zijn eigen misbruik / 127
6.6 Het beginselkarakter van misbruik van recht nader onderzocht / 132
6.7 Conclusies / 135
7 Neutraliteit en rechtszekerheid in de btw / 137
7.1 Inleiding / 137
7.2 Neutraliteitsbeginsel / 139
7.3 Rechtszekerheidsbeginsel / 142
7.4 Neutraliteit en rechtszekerheid in verband gezet / 144
7.5 Conclusies / 145
8 Economische realiteit in de btw-rechtspraak van het HvJ / 147
8.1 Inleiding / 147
8.2 Belang van de rechtsbetrekking in de btw / 148
8.3 Rechtsbetrekking en economische realiteit / 151
8.3.1 Rechtsbetrekking: civielrechtelijke en economische realiteit / 151
8.3.2 Economische en commerciële realiteit / 155
8.4 Economische realiteit als btw-realiteit / 157
8.4.1 Startpunt: de overeenkomst tussen partijen / 157
8.4.2 Basisvorm transactie: objectieve aard en inhoud / 159
8.4.3 Eerste afwijking: andere partij(en) bij de transactie / 163
8.4.4 Tweede afwijking: meerdere handelingen / 175
8.5 Conclusies / 185
9 Misbruik van recht in de btw-rechtspraak van het HvJ / 187
9.1 Inleiding / 187
9.2 Kenmerken btw-ontwijking in de arresten HvJ over misbruik / 188
9.3 Rechtsinstrument misbruik van recht: twee niveaus / 189
9.4 Vaststellingsniveau: de misbruiktest / 191
9.4.1 De samenhang van de elementen van de misbruiktest / 191
9.4.2 Major: doel van de gehele regeling of afzonderlijke bepaling? / 195
9.3.4 Minor: het subjectieve element / 199
9.4.4 Koppeling major en minor: het objectieve element / 213
9.4.5 Bewijs en motivering van misbruik / 223
9.4.6 Moment van misbruik / 225
9.5 Toepassingsniveau: de herdefiniëring / 229
9.5.1 Inleiding herdefiniëring / 229
9.5.2 Herdefiniëring en neutraliteitsbeginsel / 229
9.5.3 Herdefiniëring en het rechtszekerheidsbeginsel / 233
9.6 Sanctie-oplegging bij misbruik van recht? / 234
9.7 Conclusies / 236
Deel 3 Misbruik van recht in het Nederlandse recht 241
10 Misbruik van recht in de Nederlandse rechtspraak / 243
10.1 Inleiding / 243
10.2 Korte beschrijving van de structuren / 244
10.2.1 Archetypen van btw-ontwijkingsstructuren / 244
10.2.2 Lageprijsmodel: scholenstructuur / 245
10.2.3 Tussenschuifmodel: ziekenhuisstructuur / 247
10.2.4 Andere archetypen? / 248
10.2.5 Belang van het onderscheid in archetypen / 250
10.3 Keuze van het rechtsinstrument / 251
10.3.1 Kader / 251
10.3.2 Schijnhandelingen / 252
10.3.3 Economische realiteit / 254
10.3.4 Misbruik van recht / 266
10.3.5 Conclusies keuze van het rechtsinstrument / 272
10.4 De misbruiktest / 274
10.4.1 Kader / 274
10.4.2 Samenhang van de elementen van de misbruiktest / 275
10.4.3 Moment van misbruik / 277
10.5 De herdefiniëring / 278
10.5.1 Kader / 278
10.5.2 Herdefiniëring bij ziekenhuisstructuren en scholenstructuren / 279
10.6 Sanctie-oplegging bij misbruik van recht? / 282
10.7 Effectiviteit rechtsinstrument misbruik van recht / 284
10.8 Conclusies / 285
11 Slotbeschouwing en conclusies / 287
11.1 Inleiding / 287
11.2 Btw-besparing en rechtsinstrumenten / 287
11.3 Plaats en functies in de Unierechtelijke btw / 288
11.3.1 Afbakening ten opzichte van ethiek / 288
11.3.2 Beginselkarakter / 288
11.3.3 Afbakening ten opzichte van de economische realiteit / 289
11.3.4 Misbruiktest, neutraliteitsbeginsel en rechtszekerheidsbeginsel / 291
11.3.5 Herdefiniëring / 292
11.4 Plaats en functies misbruik van recht in het nationale btw-recht / 293
11.5 Stelplicht en bewijslast / 293
11.6 Sanctie-oplegging bij misbruik van recht / 294
Summary / 295
Lijst van aangehaalde literatuur / 305
Lijst van aangehaalde jurisprudentie / 321
Curriculum vitae / 331
Trefwoordenregister / 333
Mensen die dit boek kochten, kochten ook...
Net verschenen
Rubrieken
- aanbestedingsrecht
- aansprakelijkheids- en verzekeringsrecht
- accountancy
- algemeen juridisch
- arbeidsrecht
- bank- en effectenrecht
- bestuursrecht
- bouwrecht
- burgerlijk recht en procesrecht
- europees-internationaal recht
- fiscaal recht
- gezondheidsrecht
- insolventierecht
- intellectuele eigendom en ict-recht
- management
- mens en maatschappij
- milieu- en omgevingsrecht
- notarieel recht
- ondernemingsrecht
- pensioenrecht
- personen- en familierecht
- sociale zekerheidsrecht
- staatsrecht
- strafrecht en criminologie
- vastgoed- en huurrecht
- vreemdelingenrecht