Voorwoord bij de negenentwintigste druk / 13
Lijst van gebruikte afkortingen / 15
1 Inleiding / 17
1.1 Korte historische schets / 17
1.2 Rechtsgronden / 20
1.3 Civielrechtelijke benadering / 25
1.4 De Successiewet 1956 / 25
2 Het belastbare feit / 37
2.1 Aard van de heffing / 37
2.2 Algemeen / 38
2.3 Ingezetene / 39
2.4 Tijdstip van verkrijging / 48
2.5 Waarde / 50
2.6 De wijze van heffing / 51
3 Verkrijgingen krachtens erfrecht / 53
3.1 Algemeen / 53
3.2 Voorwerp van de verkrijging / 56
3.3 Aftrek van schulden, legaten en lasten / 57
3.3.1 Schulden en latente belastingschulden / 57
3.3.2 Legaten / 61
3.3.3 Lasten / 62
3.4 Makingen vrij van belasting / 64
3.5 Huwelijksgoederenregime / 69
3.5.1 Wettelijke gemeenschap van goederen / 70
3.5.2 Beperkte gemeenschappen / 72
3.5.3 De uitsluiting van iedere gemeenschap zonder enig verrekenbeding / 72
3.5.4 Huwelijkse voorwaarden met een verrekenbeding / 72
3.6 De wettelijke verdeling / 73
3.6.1 Waardering verkrijgingen in kader van de wettelijke verdeling / 74
3.6.2 Renteovereenkomst / 77
3.6.3 Wilsrechten kinderen / 80
3.6.4 Ongedaanmaking wettelijke verdeling / 81
3.7 Wettelijke rechten / 81
3.8 Enkele testamentvormen / 84
3.8.1 De ouderlijke boedelverdeling / 84
3.8.2 Quasi-wettelijke verdeling / 86
3.8.3 Het flexibele keuzetestament / 88
3.8.4 Het vruchtgebruiktestament / 88
3.8.5 Het ik-opa-testament, het turbotestament, het superturbotestament en de tweetrapsmaking / 89
3.8.6 Testament voor bijzondere situaties / 89
4 Verkrijgingen krachtens schenking of gift / 91
4.1 Schenkingen en andere giften / 91
4.2 De schenking / 92
4.2.1 Schuldigerkenning uit vrijgevigheid opeisbaar bij overlijden van de schenker (‘schenking op papier’) / 96
4.2.2 De herroepelijke schenking / 99
4.2.3 Schenking onder opschortende voorwaarde / 101
4.3 Schenking vrij van belasting / 101
4.4 De gift / 103
4.4.1 Overdracht tegen een te lage waarde / 104
4.4.2 Koopoptie / 107
4.4.3 Aflossing renteloze of laagrentende overbedelingsschulden / 108
4.4.4 Verschaffing van renteloze of laagrentende leningen / 110
4.4.5 Gratis bewoning van een woning / 117
4.4.6 Verblijvingsbeding / 119
4.4.7 Het derdenbeding / 120
4.4.8 Ontstaan of wijzigen huwelijksgoederenregime / 122
4.5 Aanspraak vergoeding meerwaarde / verrekenbedingen in samenlevingscontracten / 132
4.6 De natuurlijke verbintenis / 134
4.6.1 Algemeen / 134
4.6.2 Omzetting van een natuurlijke verbintenis in een rechtens afdwingbare verplichting / 139
4.6.3 Verzorging na het overlijden van de schuldenaar (art. 33, onder 12, tweede volzin SW 1956) / 140
5 De fictiebepalingen / 143
5.1 Algemeen / 143
5.2 Afstand van de gemeenschap (art. 6 SW 1956) / 143
5.3 Verrekening van betaalde bedragen (art. 7 SW 1956) / 145
5.4 Niet-registergoederen die door de erflater worden bewaard en schuldigerkenningen bij uiterste wil (art. 8 SW 1956) / 146
5.4.1 Niet-registergoederen die door de erflater worden bewaard / 146
5.4.2 Schuldigerkenningen bij uiterste wil / 147
5.4.3 Overig / 147
5.5 Rente over geldvorderingen krachtens erfrecht (art. 9 SW 1956) / 148
5.6 Verblijvings-, verreken-, toedelings- en overnemingsbedingen, optiebedingen, schuldigerkenning en kwijtschelding onder voorwaarde van overleving (art. 11 SW 1956) / 155
5.6.1 Firmavermogen / 155
5.6.2 Overeenkomsten tussen echtgenoten en overige partners / 157
5.6.3 Koopoptie en koop met uitgestelde levering / 161
5.6.4 Schuldigerkenning of kwijtschelding onder voorwaarde van overleving / 163
5.6.5 Enige voorbeelden betreffende de toepassing van art. 11 SW 1956 / 165
5.7 Omzetting in genotsrechten – algemeen (art. 10 SW 1956) / 170
5.7.1 Voorwaarden voor toepassing art. 10 SW 1956 / 171
5.7.2 Omvang van het fictief legaat / 175
5.7.3 Aftrek van hetgeen is opgeofferd (art. 7, lid 1, SW 1956) / 176
5.7.4 Verrekening van de bij het aangaan van de rechtshandeling geheven belasting (art. 7, lid 2, SW 1956) / 178
5.7.5 De overdracht door ouders van hun woning aan de kinderen onder voorbehoud van het gebruiksrecht of een huurrecht / 181
5.7.6 Verkoop van een goed tegen een periodieke uitkering / 186
5.7.7 Schuldigerkenning van een geldsom opeisbaar bij overlijden van de schuldenaar / 187
5.7.8 Uitzonderingen / 192
5.7.9 Ik-opa-testament / 194
5.7.10 Het turbotestament / 200
5.7.11 Het superturbotestament / 200
5.7.12 Overzicht / 201
5.8 Schenkingen binnen 180 dagen vóór het overlijden en postume schenkingen onder opschortende voorwaarde (art. 12 SW 1956) / 201
5.9 Levensverzekeringen en derdenbedingen – algemeen (art. 13 SW 1956) / 206
5.9.1 Verzekeringsvormen / 207
5.9.2 Verkrijgingen ten gevolge van of na het overlijden / 209
5.9.3 De onttrekkingseis / 210
5.9.4 Overname lopende polis / 217
5.9.5 De benoeming van een commanditaire vennoot / 219
5.9.6 Winstrechten ten behoeve van de nabestaanden / 221
5.9.7 Erflater is zowel verzekerde als verzekeraar / 222
5.10 Waardestijging aandelen door vrijval pensioenverplichting (art. 13a SW 1956) / 222
5.11 Opzegging van een beperkt recht (art. 14 SW 1956) / 226
5.12 Fictiebepaling voor direct opeisbare renteloze of laagrentende geldlening (art. 15 SW 1956) / 226
5.13 Overhevelen van vermogen naar een trust / 228
5.14 Afgezonderd particulier vermogen (art. 16, 17 en 17a SW 1956) / 230
6 Waardering / 235
6.1 Algemeen / 235
6.2 Tweetrapsmaking / 238
6.3 Dertigdagenclausule / 245
6.4 Onroerende zaken / 246
6.4.1 Onroerende zaken, niet zijnde woningen (art. 21, lid 1, SW 1956) / 246
6.4.2 Woningen (art. 21, lid 5 t/m 10, SW 1956) / 248
6.4.3 Landgoederen / 258
6.5 Periodieke uitkeringen – algemeen / 261
6.5.1 Periodieke uitkeringen voor onbepaalde tijd / 263
6.5.2 Periodieke uitkeringen voor bepaalde tijd / 264
6.5.3 Periodieke uitkeringen tot een jaarlijks onzeker bedrag/periodieke uitkeringen in natura / 265
6.5.4 Overige periodieke uitkeringen / 265
6.5.5 Latente inkomstenbelasting / 265
6.6 Vruchtgebruik / 265
6.6.1 Elkaar opvolgend en gezamenlijk vruchtgebruik / 268
6.6.2 Vruchtgebruik bezwaard met lijfrente / 273
6.7 Ondernemingsvermogen / 274
6.7.1 Latente belastingen / 276
6.8 Aandelen / 280
6.9 Vorderingen / 285
6.10 Gedwongen schuldtoerekening / 287
6.11 Inbreng schenkingen / 289
6.12 Uitkeringen ingevolge een polis van levensverzekering / 290
6.13 Lijfrente-uitkeringen / 292
6.14 Levensverzekering met lijfrenteclausule / 294
6.15 Schulden / 295
7 Tarief en vrijstellingen / 297
7.1 Tarief (art. 24 SW 1956) / 297
7.2 Gelijkgestelde regeling (art. 19 SW 1956) / 301
7.3 Verrekening overdrachtsbelasting met schenkbelasting (art. 24, lid 2, SW 1956) / 304
7.3.1 Schenking van een onroerende zaak / 304
7.3.2 Giften door overdracht van onroerende zaken / 304
7.4 Samentelling verkrijgingen (art. 25, 26, 26a, 27 en 28 SW 1956) / 312
7.5 Verwerping van een erfrechtelijke verkrijging en afstand van rechten (art. 30 en 31 SW 1956) / 315
7.5.1 Algemeen / 315
7.5.2 Ongedaanmaking wettelijke verdeling / 316
7.5.3 Verwerping waarbij andere erfgenamen nog geen rechtshandeling hebben gepleegd / 317
7.5.4 Ongelukkige redactie van testamenten / 317
7.5.5 Gewijzigde omstandigheden; (aanpassing van) het testament vergeten / 318
7.5.6 Informele wil / 318
7.5.7 Verwerping door erfgenamen van erflater in een nalatenschap / 319
7.5.8 Afstand door de verwachter / 320
7.5.9 Afstand door de bezwaarde / 321
7.6 Vrijstellingen – algemeen / 323
7.6.1 Vrijstellingen voor de erfbelasting (art. 32 SW 1956) / 323
7.6.2 Vrijstellingen voor de schenkbelasting (art. 33 SW 1956) / 340
7.7 Pensioenimputatie (art. 32, lid 2, SW 1956) / 346
7.8 Bedrijfsopvolgingsregeling Successiewet 1956 (hoofdstuk IIIA) / 348
7.8.1 Inleiding / 348
7.8.2 De regeling op hoofdlijnen / 349
7.8.3 Gelijke behandeling / 351
7.8.4 De waarde van het ondernemingsvermogen / 353
7.8.5 Aan welke voorwaarden moet worden voldaan? / 355
7.8.6 De voorwaarden ten aanzien van de erflater of schenker / 356
7.8.7 De voorwaarden ten aanzien van het object van de verkrijging / 361
7.8.8 De voorwaarden ten aanzien van de verkrijger / 373
7.8.9 Nadere verdeling van de nalatenschap / 377
7.8.10 Verdeling huwelijksgoederengemeenschap / 378
7.8.11 Bedrijfsopvolgingsregeling en uitoefening wilsrechten / 378
7.8.12 Verkoop onderneming en kwijtschelding koopsom / 379
7.8.13 Enkele toepassingen / 379
8 Internationale aspecten / 389
8.1 Door andere landen gehanteerde aanknopingspunten voor heffing / 389
8.2 Voorbeelden van internationale dubbele belasting / 390
8.3 Regelingen ter voorkoming van internationale dubbele belasting / 391
8.3.1 Door Nederland gesloten verdragen / 391
8.3.2 De Belastingregeling voor het Koninkrijk (BRK), Belastingregeling Nederland-Curaçao (BRNC), belastingregeling Nederland-Sint Maarten (BRNSM) en de Belastingregeling voor het land Nederland (BRN) / 392
8.3.3 Het Besluit voorkoming dubbele belasting 2001 / 396
8.4 Europese ontwikkelingen / 403
8.4.1 De Erfrechtverordening / 404
8.4.2 De aanbeveling van de Europese Commissie / 404
8.4.3 Rapport van de expert group / 408
8.4.4 Ontwikkelingen op het gebied van de Europese rechtspraak / 410
9 Formele bepalingen / 415
9.1 Algemeen / 415
9.2 De wijze van heffing / 415
9.2.1 De aangifte voor de aanslagbelastingen / 415
9.2.2 De aanslag / 420
9.2.3 De navorderingsaanslag / 423
9.2.4 Belastingrente / 428
9.3 Rechtsmiddelen – algemeen / 430
9.3.1 Bezwaar / 430
9.3.2 Beroep bij de rechtbank / 432
9.3.3 Beroep bij het gerechtshof / 434
9.3.4 Cassatie / 435
9.4 Betaling / 436
9.5 Uitstel van betaling / 437
9.6 Uitstel van betaling bij verkrijging van ondernemingsvermogen/aanmerkelijkbelangaandelen / 438
9.6.1 Uitstel van betaling vanaf 1 januari 2010 / 438
9.6.2 Uitstel van betaling en kwijtschelding van het verschuldigde recht tot 1 januari 2010 / 439
9.7 Aansprakelijkheid voor de belastingschuld / 439
9.8 Kwijtschelding / 440
9.9 Hardheidsclausule / 441
9.10 Verjaring / 444
Bijlage 1 Civielrechtelijke trefwoorden / 445
Bijlage 2a Aangifte Erfbelasting 2024 / 459
Bijlage 2b Aangifte Schenkbelasting 2024 / 545
Bijlage 3a Successiewet 1956 / 583
Bijlage 3b Overgangsrecht Successiewet 1956 / 605
Bijlage 3c Uitvoeringsbesluit Successiewet 1956 / 607
Bijlage 3d Uitvoeringsregeling schenk- en erfbelasting / 614
Bijlage 3e Kennisgroepstandpunten / 623
Aanschrijvingenregister / 777
Jurisprudentieregister / 781
Wetgevingsregister / 801
Trefwoordenregister / 809
