Het ondernemers- en ondernemingsbegrip in de Wet IB 2001

Inleiding / XI

HOOFDSTUK 1 Het ondernemingsbegrip: kaders en achtergronden / 1
1.1 Inleiding / 1
1.2 Het ondernemingsbegrip onder de Wet IB 1914 / 1
1.3 Het ondernemingsbegrip onder het Besluit IB 1941 / 3
1.4 Het ondernemingsbegrip onder de Wet IB 1964 / 4
1.5 Het ondernemingsbegrip onder de Wet IB 2001 / 6

HOOFDSTUK 2 De onderneming als bron van inkomen / 7
2.1 Inleiding (algemene en bijzondere bronvoorwaarden) / 7
2.2 De bijzondere voorwaarden van de bron onderneming / 8
2.3 Deelname aan het economische verkeer / 9
2.3.1 Achtergrond / 9
2.3.2 Het gebruikelijke kader van wederzijdse hulp en bijstand / 10
2.3.2.1 Algemeen / 10
2.3.2.2 Verplegings- en verzorgingswerkzaamheden / 11
2.3.2.3 Gastouderschap / 11
2.3.2.4 De meewerkende belastingplichtige / 12
2.3.3 Werkzaamheden voor een gemeenteraad of ministeriële commissie / 13
2.4 Het vereiste van de subjectieve voordeelsverwachting (winstoogmerk) / 13
2.4.1 Achtergrond / 13
2.4.2 Vriendendiensten / 15
2.4.3 Vrijetijdsbesteding / 16
2.5 Het vereiste van de objectieve voordeelsverwachting / 16
2.5.1 Achtergrond / 16
2.5.2 Feiten en omstandigheden die licht werpen op de objectieve voordeelsverwachting / 17
2.5.3 Het belang van de behaalde resultaten / 18
2.5.3.1 Algemeen / 18
2.5.3.2 Het behaalde resultaat is positief / 19
2.5.3.3 Het behaalde resultaat is negatief / 20
2.5.4 Niet noodzakelijk dat winstverwachting wordt gerealiseerd / 21
2.6 Een duurzame organisatie van arbeid en kapitaal / 22
2.7 Toerekening van werkzaamheden binnen de bron (één of meerdere objectieve ondernemingen?) / 23
2.7.1 Algemeen / 23
2.7.2 Relevantie van afbakening / 24
2.7.3 Beoordelingskader afbakening (het nauwe-samenhangcriterium) / 25

HOOFDSTUK 3 Invulling van het ondernemingsbegrip in de rechtspraak / 27
3.1 Inleiding / 27
3.2 Richtinggevende jurisprudentie / 28
3.2.1 Essentiële factoren voor de onderneming / 28
3.2.2 Essentiële factoren voor het zelfstandig uitgeoefend beroep / 30
3.2.3 Omstandighedencatalogus / 31
3.3 Zelfstandigheid van de werkzaamheden / 32
3.3.1 Zelfstandigheid met betrekking tot de invulling van de werkzaamheden / 33
3.3.2 Zelfstandigheid met betrekking tot de organisatie van de werkzaamheden / 34
3.4 Ondernemingsrisico’s / 35
3.4.1 Risico’s die verband houden met het genereren van omzet / 35
3.4.1.1 De vergoeding die voor de werkzaamheden wordt ontvangen / 35
3.4.1.2 Acquisitie- en continuïteitsrisico’s / 38
3.4.1.3 Risico’s die verband houden met ziekte en arbeidsongeschiktheid / 39
3.4.2 Aansprakelijkheidsrisico’s / 39
3.5 De omvang en inrichting van de werkzaamheden / 40
3.5.1 Inleiding / 40
3.5.2 Omvang en duurzaamheid / 40
3.5.2.1 Omvang van de werkzaamheden / 41
3.5.2.2 Duurzaamheid van de werkzaamheden / 42
3.5.2.3 Het aantal opdrachtgevers / 43
3.5.3 Bekendheid naar buiten / 44
3.5.4 De aanwezigheid van kapitaal / 45
3.6 Overige omstandigheden / 47
3.6.1 Het spraakgebruik / 47
3.6.2 De kwalificatie als ondernemer voor de omzetbelasting / 47
3.7 Conclusies / 48

HOOFDSTUK 4 Bronafbakening / 51
4.1 Inleiding / 51
4.2 De rangorderegeling / 51
4.3 Winst uit onderneming versus loon uit dienstbetrekking / 52
4.3.1 Inleiding / 52
4.3.2 Fiscaal-juridisch kader van de dienstbetrekking / 53
4.3.3 Elementen van de arbeidsovereenkomst / 56
4.3.3.1 De gezagsverhouding / 56
4.3.3.2 Persoonlijk verrichten van arbeid / 58
4.3.3.3 Verplichting tot het betalen van loon / 60
4.3.4 Fiscaal-juridisch kader van de overeenkomst van opdracht / 61
4.3.5 Afbakening algemene instructiebevoegdheid en gezagsverhouding / 62
4.3.5.1 Algemeen / 62
4.3.5.2 Rechtsvormende arresten / 63
4.3.5.3 Invulling van het begrip ‘gezagsverhouding’ in de rechtspraak / 64
4.3.5.4 Invulling van het begrip ‘algemene instructiebevoegdheid’ in de rechtspraak / 65
4.3.6 Samenvatting afbakening onderneming versus dienstbetrekking / 66
4.4 Winst uit onderneming versus resultaat uit overige werkzaamheden / 68
4.4.1 Inleiding / 68
4.4.2 Juridisch kader ‘resultaat uit overige werkzaamheden’ / 68
4.4.3 Afbakening onderneming en overige werkzaamheid / 71
4.4.3.1 ‘Enige vorm van arbeid’ versus ‘duurzame organisatie van kapitaal en arbeid’ / 71
4.4.3.2 Casuïstiek / 71
4.4.4 Werkzaamheden die verband houden met de exploitatie van vermogen / 72
4.4.4.1 Algemeen / 72
4.4.4.2 Meer dan normaal, actief vermogensbeheer / 73
4.4.4.3 Exploitatie van vermogen in een duurzame organisatie van arbeid en kapitaal / 76
4.4.5 Samenvatting afbakening onderneming versus resultaat uit overige werkzaamheden / 77

HOOFDSTUK 5 Aanvang en einde van de objectieve onderneming / 79
5.1 Inleiding / 79
5.2 Aanvang van de objectieve onderneming / 80
5.2.1 Inleiding / 80
5.2.2 Het tijdstip waarop aan de (bijzondere) bronvoorwaarden wordt voldaan / 81
5.2.3 Resultaten behaald in de aanloopfase van een onderneming / 83
5.2.4 Uitgroei van een werkzaamheid naar een onderneming / 85
5.2.4.1 Sfeerovergang / 85
5.2.4.2 Doorschuiffaciliteit (art. 3.99 Wet IB 2001) / 85
5.2.4.3 Wanneer is sprake van het uitgroeien van een werkzaamheid naar een onderneming? / 86
5.2.4.4 Toepassing art. 3.99 Wet IB 2001 bij exploitatie vermogensbestanddelen / 87
5.3 Einde van de objectieve onderneming / 87
5.3.1 Inleiding / 87
5.3.2 Staking van de gehele onderneming / 88
5.3.2.1 Ontbreken duurzame organisatie van arbeid en kapitaal / 88
5.3.2.2 Ontbreken objectieve voordeelsverwachting / 89
5.3.2.3 Ontbreken subjectieve voordeelsverwachting / 90
5.3.3 Gedeeltelijke staking wegens duurzame inkrimping werkzaamheden / 91
5.3.4 Gedeeltelijke staking wegens overdracht of liquidatie van een zelfstandig gedeelte van de onderneming / 92
5.3.4.1 Inleiding / 92
5.3.4.2 Niet vereist dat onderneming duurzaam is ingekrompen / 94
5.3.4.3 Geen staking bij entameren soortgelijke werkzaamheden / 95
5.3.5 Verplaatsing van de onderneming / 95
5.4 Conclusies / 96

HOOFDSTUK 6 Het ondernemersbegrip: kaders en achtergronden / 99
6.1 Inleiding / 99
6.2 Het ondernemersbegrip in de Wet IB 1914 / 100
6.3 Het ondernemersbegrip in het Besluit IB 1941 / 100
6.4 Het ondernemersbegrip in de Wet IB 1964 / 101
6.5 Het ondernemersbegrip in de Wet IB 2001 / 102
6.5.1 Het begrip ‘ondernemer’ van art. 3.4 Wet IB 2001 / 102
6.5.2 Medegerechtigdheid tot een onderneming / 103

HOOFDSTUK 7 De ondernemerscriteria / 105
7.1 Inleiding / 105
7.2 Het drijven van een onderneming voor rekening van de belastingplichtige / 105
7.2.1 Inleiding / 105
7.2.2 Medegerechtigd tot het vermogen van een onderneming / 106
7.2.3 Niet noodzakelijk dat wordt gedeeld in de verliezen / 109
7.2.4 Bronnen waaruit de gerechtigdheid kan worden afgeleid / 109
7.3 Rechtstreekse verbondenheid voor verbintenissen betreffende de onderneming / 110
7.3.1 Inleiding / 110
7.3.2 Verbondenheid beoordeeld naar burgerlijk recht / 111
7.3.3 De omvang van de aansprakelijkheid / 112
7.3.4 Het begrip ‘rechtsreeks’ / 113
7.3.4.1 Algemeen / 113
7.3.4.2 Deelgerechtigdheid in een huwelijksgoederengemeenschap / 113
7.3.4.3 Deelgerechtigdheid in een nalatenschap / 115
7.4 Duur van het ondernemerschap / 115
7.5 De medegerechtigde / 116
7.5.1 Algemeen / 116
7.5.2 Anders dan als ondernemer of aandeelhouder / 116
7.5.3 Niet vereist dat gerechtigdheid zich uitstrekt tot liquidatiesaldo / 117
7.5.4 Medegerechtigde wordt niet gelijkgesteld met ondernemer / 118
7.6 Indirecte betrokkenheid bij een onderneming / 118
7.6.1 Inleiding / 118
7.6.2 Huurder en verhuurder van een onderneming / 118
7.6.3 Overdracht van een onderneming tegen een winstrecht of lijfrente / 120
7.7 Conclusies / 120

HOOFDSTUK 8 Ondernemerschap in samenwerkingsverbanden / 123
8.1 Inleiding / 123
8.2 Participanten in een maatschap / 124
8.3 Participanten in een vennootschap onder firma / 126
8.4 Participanten in een commanditaire vennootschap / 127
8.4.1 Onderscheid tussen openbare en besloten commanditaire vennootschappen / 127
8.4.2 De kwalificatie van een beherend vennoot in een besloten cv / 128
8.4.3 De kwalificatie van een commanditaire vennoot in een besloten cv / 129
8.5 Participanten in een fonds voor gemene rekening / 131
8.6 Enkele bijzondere situaties: stapeling van personenvennootschappen en man/ vrouw-firma’s / 132

Slotbeschouwing / 135
Jurisprudentieregister / 145
Trefwoordenregister / 153