Vastgoedtransacties in de Europese btw

Voorwoord / V
Lijst van gebruikte afkortingen / XXIII

HOOFDSTUK 1
Inleiding / 1
1.1 Introductie van het onderwerp / 1
1.2 Onderzoeksvraag / 3
1.3 Belang van het onderzoek / 4
1.4 Afbakening / 7
1.5 Verantwoording onderzoek(smethode) / 10
1.6 Toetsingskader / 14
1.7 Plan van behandeling / 15

HOOFDSTUK 2
Het positieve en wenselijke recht / 17
2.1 Inleiding / 17
2.2 De Europese btw / 17
2.2.1 Wat eraan vooraf ging / 17
2.2.2 De Eerste en Tweede Richtlijn / 19
2.2.3 De Zesde Richtlijn en Btw-richtlijn / 20
2.2.4 Btw-uitvoeringsverordening / 21
2.3 Het positieve unierecht / 21
2.3.1 Inleiding / 21
2.3.2 Het primaire unierecht / 22
2.3.3 Het afgeleide unierecht / 22
2.3.4 Doorwerking van het unierecht in het nationale recht / 23
2.3.4.1 Btw-richtlijn / 24
2.3.4.1.1 Omzetten in nationaal recht / 24
2.3.4.1.2 Richtlijnconforme interpretatie / 24
2.3.4.1.3 Rechtstreekse werking / 25
2.3.4.1.4 Geen omgekeerde verticale rechtstreekse werking / 27
2.3.4.1.5 Asymmetrisch beroep op richtlijnbepaling? / 27
2.3.4.2 Btw-uitvoeringsverordening / 28
2.3.5 Hof van Justitie / 29
2.3.5.1 Organisatie / 29
2.3.5.2 Prejudiciële procedure / 32
2.3.5.2.1 Wanneer prejudiciële vragen? / 32
2.3.5.2.2 Wanneer zijn prejudiciële vragen niet nodig / 34
2.3.5.3 Inbreukprocedure / 37
2.3.5.4 Interpretatie door het Hof van Justitie / 37
2.3.5.4.1 Interpretatiemethoden / 38
2.3.5.4.2 Precedenten als bouwstenen / 40
2.4 Het toetsingskader / 41
2.4.1 De wezenlijke kenmerken van de btw / 41
2.4.1.1 Inleiding / 41
2.4.1.2 Het beginsel van algemene heffing / 42
2.4.1.3 Het beginsel van de fiscale neutraliteit / 42
2.4.1.3.1 Uitwendige fiscale neutraliteit / 43
2.4.1.3.2 Inwendige fiscale neutraliteit / 45
2.4.1.4 Het rechtskarakter van de btw / 46
2.4.1.4.1 Verbruik vastgoed? / 47
2.4.1.4.2 (Beoogde) subject van heffing / 47
2.4.1.4.3 (Beoogde) object van heffing / 48
2.4.1.4.4 Conclusie / 49
2.4.2 Doelmatigheids- en formele rechtszekerheidsbeginsel / 49
2.5 Conclusie / 50

HOOFDSTUK 3
Belastingplicht / 53
3.1 Inleiding / 53
3.2 Eenieder / 54
3.2.1 Projectontwikkeling / 56
3.2.2 Vastgoedbeleggingsfondsen / 58
3.3 Zelfstandigheid / 60
3.3.1 Richtlijn(historie) / 60
3.3.2 Hof van Justitie / 62
3.3.2.1 Negatieve zelfstandigheidstoets / 64
3.3.2.1.1 Juridische ondergeschiktheid / 64
3.3.2.1.2 Feitelijke ondergeschiktheid / 66
3.3.2.2 Positieve zelfstandigheidstoets / 68
3.4 Economische activiteit / 71
3.4.1 Alle activiteiten van een producent, handelaar of dienstverrichter / 71
3.4.1.1 Producent, handelaar of dienstverrichter / 71
3.4.1.1.1 Richtlijn(historie) / 71
3.4.1.1.2 Hof van Justitie / 72
3.4.1.2 Alle activiteiten / 72
3.4.1.2.1 Richtlijnhistorie / 72
3.4.1.2.2 Hof van Justitie / 73
3.4.1.3 Conclusie / 83
3.4.2 Exploitatie (on)lichamelijke zaak / 83
3.4.2.1 Richtlijn(historie) / 83
3.4.2.1.1 Voorbeeld of uitbreiding? / 83
3.4.2.1.2 Voorstel voor een zesde richtlijn: uitbreiding / 84
3.4.2.1.3 Zesde richtlijn: een bijzondere economische activiteit / 86
3.4.2.2 Hof van Justitie / 86
3.4.2.2.1 Exploitatie van vastgoed / 87
3.4.2.2.2 Om er duurzaam opbrengst uit te verkrijgen / 88
3.5 Activiteit als verlengstuk economische activiteit / 93
3.6 Incidentele vastgoedactiviteit / 94
3.6.1 Richtlijn(historie) / 94
3.6.1.1 Voorstel voor een zesde richtlijn / 95
3.6.1.2 De keuze van de lidstaten / 96
3.6.2 Hof van Justitie / 97
3.7 Conclusie / 99

HOOFDSTUK 4
Belastbaarheid vastgoedtransacties / 103
4.1 Inleiding / 103
4.2 Levering vastgoed / 104
4.2.1 Inleiding / 104
4.2.2 Het (unie)begrip onroerend goed / 106
4.2.2.1 Ieder welbepaald boven- of ondergronds gedeelte van de aarde waaraan eigendoms- en bezitsrechten kunnen worden verbonden / 108
4.2.2.1.1 Grond is onroerend goed / 108
4.2.2.1.2 Welbepaald gedeelte / 109
4.2.2.1.3 Waaraan eigendoms- en bezitsrechten kunnen worden verbonden / 110
4.2.2.2 Ieder gebouw dat of iedere constructie die vast met de grond verbonden is onder of boven zeeniveau en dat niet gemakkelijk te demonteren of te verplaatsen is / 110
4.2.2.2.1 Gebouw: een vast met de grond verbonden constructie / 110
4.2.2.2.2 Constructie / 111
4.2.2.2.3 Verbondenheid met de grond / 113
4.2.2.2.4 Vaste verbondenheid met de grond: niet gemakkelijk te demonteren of gemakkelijk te verplaatsen / 113
4.2.3 Het begrip ‘levering’ / 119
4.2.3.1 Inleiding / 119
4.2.3.2 Richtlijn(historie) / 120
4.2.3.2.1 Eigendomsoverdracht tot zekerheid / 121
4.2.3.2.2 Vereenzelviging in art. 15 lid 2 Btw-richtlijn bedoelde rechten, deelbewijzen en aandelen met onderliggende vastgoed / 121
4.2.3.3 Hof van Justitie / 123
4.2.3.3.1 Safe-arrest / 123
4.2.3.3.2 Overdracht eigenaarsbevoegdheden / 125
4.2.3.4 Hoge Raad / 128
4.2.3.4.1 Levering vastgoed vóór of zonder eigendomsoverdracht / 128
4.2.3.4.2 Geen levering ondanks eigendomsoverdracht / 130
4.2.3.5 Centralan-arrest / 131
4.2.3.5.1 Feitelijke situatie / 131
4.2.3.5.2 Verwijzingsuitspraak / 133
4.2.3.5.3 Conclusie A-G Kokott / 135
4.2.3.5.4 Hof van Justitie / 138
4.2.3.5.5 Betekenis Centralan-arrest / 139
4.2.3.6 Sale-and-leaseback / 141
4.2.3.6.1 Eigendomsoverdracht tot zekerheid? / 141
4.2.3.6.2 Mydibel-arrest / 142
4.2.3.6.3 Betekenis Mydibel-arrest / 144
4.2.3.7 Conclusie / 145
4.2.4 Verplichte gelijkstellingen met levering / 147
4.2.4.1 Inleiding / 147
4.2.4.2 Onteigening vastgoed / 147
4.2.4.2.1 Richtlijn(historie) / 147
4.2.4.2.2 Hof van Justitie / 149
4.2.4.3 Huurkoop vastgoed / 152
4.2.4.3.1 Richtlijn(historie) / 152
4.2.4.3.2 Hof van Justitie / 153
4.2.4.4 Financial leasing vastgoed / 155
4.2.4.4.1 Inleiding / 155
4.2.4.4.2 Richtlijn(historie) / 156
4.2.4.4.3 Hof van Justitie / 159
4.2.4.5 Aan- en verkoop van vastgoed in commissie / 162
4.2.4.5.1 Inleiding / 162
4.2.4.5.2 Richtlijn(historie) / 162
4.2.4.5.3 Hof van Justitie / 164
4.2.4.5.4 Veiling van vastgoed / 166
4.2.4.5.5 Verkoop vastgoed aan een nader te noemen meester / 167
4.2.4.6 Conclusie / 168
4.2.5 Optionele gelijkstelling met levering / 169
4.2.5.1 Inleiding / 169
4.2.5.2 Richtlijn(historie) / 169
4.2.5.3 Hof van Justitie / 171
4.2.5.4 Nederland / 173
4.2.5.4.1 Oplevering / 174
4.2.5.4.2 Vervaardigen / 174
4.2.5.5 Conclusie / 175
4.2.6 Optionele gelijkstellingen met onroerend goed / 176
4.2.6.1 Inleiding / 176
4.2.6.2 Ratio / 179
4.2.6.3 Bepaalde rechten op onroerend goed / 181
4.2.6.3.1 Richtlijn(historie) / 181
4.2.6.3.2 Hof van Justitie / 181
4.2.6.4 Zakelijke gebruiksrechten op onroerend goed / 182
4.2.6.4.1 Richtlijn(historie) / 182
4.2.6.4.2 Hof van Justitie / 183
4.2.6.4.3 Nederland / 184
4.2.6.5 Deelnemingsbewijzen en aandelen / 201
4.2.6.5.1 Richtlijnhistorie / 201
4.2.6.5.2 Hof van Justitie / 202
4.2.6.5.3 Nederland / 204
4.2.6.6 Conclusie / 206
4.3 Dienst / 208
4.3.1 Uniebegrip ‘dienst’ / 208
4.3.2 Vastgoedtransacties die als dienst kwalificeren / 210
4.3.3 Conclusie / 211
4.4 Samengestelde vastgoedtransactie / 211
4.4.1 Eén handeling of meerdere handelingen? / 211
4.4.2 Belang kwalificatie samengestelde vastgoedtransacties / 212
4.4.3 Geïntegreerde contracten in bouwsector / 213
4.4.3.1 Ontwerp en (ver)bouw / 213
4.4.3.2 Ontwerp, (ver)bouw en onderhoud / 214
4.4.3.3 Ontwerp, (ver)bouw, onderhoud en financiering (en exploitatie) / 214
4.5 Onder bezwarende titel / 216
4.5.1 Inleiding / 216
4.5.2 Subjectief vergoedingsbegrip / 217
4.5.3 Grenzen subjectief vergoedingsbegrip / 220
4.5.3.1 Verwaarloosbare vergoeding / 221
4.5.3.1.1 Inleiding / 221
4.5.3.1.2 Vrijgevigheid / 221
4.5.3.1.3 (Ir)relevante factoren vrijgevigheidstoets / 222
4.5.3.1.4 Symbolische vergoeding / 223
4.5.3.2 In wezen geen of verwaarloosbare vergoeding / 224
4.5.3.3 Vergoeding voor deel vastgoedtransactie / 226
4.5.3.3.1 Inleiding / 226
4.5.3.3.2 Lajvér-arrest / 227
4.5.3.3.3 Negotia mixta cum donatione / 228
4.5.3.3.4 Hoge Raad / 228
4.5.4 Conclusie / 230
4.6 Door een als zodanig handelende belastingplichtige / 231
4.6.1 Inleiding / 231
4.6.2 Richtlijn(historie) / 232
4.6.3 Hof van Justitie / 233
4.6.3.1 Levering (gedeelte) vastgoed als belastingplichtige / 233
4.6.3.2 Incidentele levering vastgoed / 234
4.6.3.3 Levering vastgoed door gemeente / 235
4.6.4 Conclusie / 238
4.7 Overdracht onroerend goed als (gedeelte) van een algemeenheid van goederen / 239
4.7.1 Inleiding / 239
4.7.2 Ratio / 240
4.7.3 Hof van Justitie / 244
4.7.4 Levering verhuurd vastgoed: overgang (gedeelte) van een algemeenheid van goederen? / 245
4.7.5 Levering verhuurd vastgoed door projectontwikkelaar aan vastgoedbelegger: overgang (gedeelte) van een algemeenheid van goederen? / 249
4.7.6 Conclusie / 252
4.8 Conclusie / 253

HOOFDSTUK 5
Vrijstelling levering gebouw en het bijbehorend terrein / 259
5.1 Inleiding / 259
5.2 Richtlijnhistorie / 261
5.2.1 Rapport Bours / 261
5.2.2 Voorstel voor een zesde richtlijn / 263
5.2.3 Keuze van de lidstaten / 263
5.2.3.1 Levering nieuwe gebouwen / 263
5.2.3.2 Levering oude gebouwen / 264
5.2.3.3 Onderscheid nieuwe en oude gebouwen / 265
5.3 Ratio / 266
5.3.1 Richtlijnhistorie / 266
5.3.2 Hof van Justitie / 267
5.4 Een (gedeelte van een) gebouw en het bijbehorend terrein / 269
5.4.1 Eenheid gebouw en bijbehorend terrein / 269
5.4.2 Gebouw / 271
5.4.2.1 Is een fysiek gescheiden bouwwerk dat zich niet voor afzonderlijk gebruik leent een gebouw? / 271
5.4.2.2 Gedeeltelijk gesloopt gebouw en gebouw in aanbouw: gebouw of onbebouwd terrein? / 272
5.4.3 Gedeelte van een gebouw / 273
5.4.3.1 Uniebegrip / 273
5.4.3.2 Nederland / 273
5.4.3.3 Vernieuwbouwbeoordeling per gedeelte gebouw? / 277
5.4.4 Bijbehorend terrein / 278
5.4.4.1 Hof van Justitie / 278
5.4.4.2 Nederland / 279
5.4.4.2.1 Begrip ‘erbij behorend terrein’ / 279
5.4.4.2.2 Moet een erbij behorend terrein onbebouwd zijn? / 280
5.5 Nieuw gebouw / 282
5.5.1 Inleiding / 282
5.5.2 Richtlijn / 283
5.5.3 Hof van Justitie / 284
5.5.3.1 Uniebegrip / 284
5.5.3.2 Eerste ingebruikneming / 285
5.5.4 Praktijk lidstaten / 286
5.5.4.1 Termijn na eerste ingebruikneming gebouw / 287
5.5.4.2 Termijn na voltooiing gebouw / 287
5.5.4.3 Combinatie van termijn na voltooiing én eerste ingebruikneming gebouw / 287
5.5.5 Nederland / 288
5.5.5.1 Eerste ingebruikneming / 288
5.5.5.2 Tweejaarstermijn / 292
5.5.6 Conclusie / 294
5.6 Nieuw gebouw door verbouwing / 295
5.6.1 Inleiding / 295
5.6.2 Hof van Justitie / 295
5.6.2.1 Vernieuwbouw impliceert verbouwing / 295
5.6.2.2 Kozuba-arrest / 296
5.6.2.3 Betekenis Kozuba-arrest / 298
5.6.3 Praktijk lidstaten / 300
5.6.4 Nederland / 302
5.6.4.1 Van Dijk’s Boekhuis-arrest / 302
5.6.4.2 In wezen nieuwbouw / 303
5.6.4.3 Is het in-wezen-nieuwbouw-criterium richtlijnconform? / 306
5.6.5 Conclusie / 307
5.7 Koop-/aannemingsovereenkomst / 308
5.7.1 Inleiding / 308
5.7.2 Object van levering / 309
5.7.2.1 Belang object van levering bij de koop-/aannemingsovereenkomst / 309
5.7.2.2 Don Bosco-arrest / 310
5.7.2.3 Invulling Don Bosco-arrest door de Hoge Raad / 311
5.7.2.3.1 Levering oud gebouw + volledige sloop / 311
5.7.2.3.2 Levering oud gebouw + gedeeltelijke sloop/verbouwing / 311
5.7.2.3.3 Levering (aandeel in) terrein + oplevering nieuw gebouw / 312
5.7.2.4 KPC Herning-arrest / 312
5.7.2.5 Is de speelruimte die het Don Bosco- en KPC Herning-arrest bieden onwenselijk? / 314
5.7.3 Tijdstip levering: eigendomsoverdracht of afronding aannemingswerkzaamheden? / 315
5.7.4 Conclusie / 317
5.8 (Gedeeltelijke) sloop van een gebouw / 319
5.8.1 Inleiding / 319
5.8.2 Geen nieuw gebouw door (gedeeltelijke) sloop / 320
5.8.3 Gedeeltelijke sloop gebouw: oud gebouw of onbebouwd terrein? / 321
5.8.3.1 Hof van Justitie / 321
5.8.3.2 Hoge Raad / 323
5.8.3.2.1 Garage-arrest / 323
5.8.3.2.2 Voorgevel-arrest / 324
5.8.3.2.3 Criterium ‘bebouwing die de functie van een gebouw kan vervullen’ richtlijnconform? / 325
5.8.4 Conclusie / 326
5.9 Optie voor belaste levering / 327
5.9.1 Inleiding / 327
5.9.2 Ratio optie belaste levering / 328
5.9.2.1 Belang optie belaste levering oud gebouw binnen herzieningsperiode / 328
5.9.2.2 Belang optie belaste levering oud gebouw buiten herzieningsperiode / 329
5.9.2.3 Belang optie belaste levering voor de afnemer? / 330
5.9.2.4 Optie voor overname herzieningsverplichtingen? / 330
5.9.3 Hof van Justitie / 331
5.9.4 Praktijk lidstaten / 333
5.9.5 Nederland / 336
5.9.5.1 Inleiding / 336
5.9.5.2 Optie belaste levering gedeelte van een oud gebouw / 337
5.9.5.3 90%-eis / 339
5.9.5.4 Referentieperiode / 342
5.9.5.5 Formele voorwaarden / 343
5.9.5.6 Levering oud gebouw alsnog vrijgesteld / 345
5.9.5.7 Conclusie / 345
5.9.6 Conclusie / 346
5.10 Samenloop btw en overdrachtsbelasting in Nederland / 347
5.10.1 Inleiding / 347
5.10.2 Samenloopvrijstelling / 348
5.10.2.1 Samenloopvrijstelling bij verkrijging krachtens belaste levering nieuw gebouw / 348
5.10.2.2 Geen samenloopvrijstelling ondanks verkrijging krachtens belaste levering / 349
5.10.2.3 Samenloopvrijstelling zonder verkrijging krachtens belaste levering nieuw gebouw / 351
5.10.3 Conclusie / 352
5.11 Conclusie / 353

HOOFDSTUK 6
Vrijstelling levering onbebouwd terrein / 357
6.1 Inleiding / 357
6.2 Richtlijnhistorie / 358
6.2.1 Rapport Bours / 358
6.2.2 Voorstel voor een zesde richtlijn / 361
6.2.3 Keuze van de lidstaten / 361
6.2.3.1 Levering bouwterreinen / 361
6.2.3.2 Levering niet-bouwterreinen / 363
6.3 Ratio / 364
6.4 Onbebouwd terrein / 367
6.5 Bouwterrein / 368
6.5.1 Hof van Justitie / 369
6.5.1.1 Geen uniebegrip / 369
6.5.1.2 Beperkte omschrijvingsvrijheid / 369
6.5.1.3 Wanneer is een onbebouwd terrein bestemd om te worden bebouwd? / 371
6.5.2 Praktijk lidstaten / 372
6.5.3 Nederland / 375
6.5.3.1 Inleiding / 375
6.5.3.2 Noodzaak tot verruiming definitie begrip ‘bouwterrein’ / 376
6.5.3.3 Kennelijke bestemming om te worden bebouwd met één of meer gebouwen / 378
6.5.3.3.1 Kennelijke bouwbestemming / 378
6.5.3.3.2 Kennelijke bouwbestemming? / 379
6.5.3.3.3 In ieder geval kennelijke bouwbestemming / 381
6.5.4 Conclusie / 391
6.6 Overbouw en onderbouw / 392
6.6.1 Inleiding / 392
6.6.2 Twee- versus driedimensionale benadering eigendom / 394
6.6.2.1 Tweedimensionale benadering / 394
6.6.2.2 Driedimensionale eigendom / 396
6.6.3 Richtlijn(historie) / 398
6.6.4 Nederland / 400
6.6.5 Conclusie / 404
6.7 Optie belaste levering niet-bouwterrein / 404
6.7.1 Inleiding / 404
6.7.2 Praktijk lidstaten / 405
6.8 Samenloop btw en overdrachtsbelasting in Nederland / 408
6.9 Conclusie / 409

HOOFDSTUK 7
Vrijstelling verhuur vastgoed / 413
7.1 Inleiding / 413
7.2 Richtlijn(historie) / 414
7.3 Ratio / 416
7.3.1 Richtlijn(historie) / 416
7.3.1.1 Technische rechtvaardiging / 416
7.3.1.2 Sociale rechtvaardiging / 417
7.3.1.3 Economische rechtvaardiging / 417
7.3.1.4 Fiscale neutraliteit / 418
7.3.2 Hof van Justitie / 420
7.3.3 Conclusie / 422
7.4 Verhuur van onroerend goed / 423
7.4.1 Inleiding / 423
7.4.2 Richtlijn(historie) / 423
7.4.3 Hof van Justitie / 425
7.4.3.1 Uniebegrip / 425
7.4.3.2 Exclusief gebruiksrecht op onroerend goed / 426
7.4.3.2.1 Gebruiksrecht op een onroerend goed / 426
7.4.3.2.2 Exclusiviteit / 429
7.4.3.3 Overeengekomen tijdsduur / 431
7.4.3.4 Vergoeding / 432
7.4.3.4.1 Huurbonus / 433
7.4.4 Verhuuranalogie / 434
7.4.5 Conclusie / 437
7.5 Verhuur of verhuur plus? / 438
7.5.1 Inleiding / 438
7.5.2 Hof van Justitie / 438
7.5.2.1 Onderscheid tussen passieve(re) verhuur, actieve(re) verhuur en verhuur plus / 438
7.5.2.2 Onderscheid passieve(re) en actieve(re) verhuur / 439
7.5.2.3 Onderscheid verhuur en verhuur plus / 440
7.5.3 Hoge Raad / 443
7.5.4 Conclusie / 446
7.6 Van rechtswege belaste verhuur van onroerend goed / 447
7.6.1 Verhuur van accommodatie in het hotelbedrijf of in sectoren met een soortgelijke functie / 448
7.6.1.1 Richtlijn(historie) / 448
7.6.1.2 Hof van Justitie / 450
7.6.1.3 Nederland / 452
7.6.1.3.1 Bijkomend dienstbetoon niet vereist / 453
7.6.1.3.2 Toerusting voor kort verblijf / 454
7.6.1.3.3 Korte verblijfsduur / 455
7.6.1.4 Conclusie / 456
7.6.2 Verhuur van parkeerruimte voor voertuigen / 457
7.6.2.1 Richtlijn(historie) / 457
7.6.2.2 Hof van Justitie / 459
7.6.2.2.1 Parkeerruimte / 459
7.6.2.2.2 Voertuig / 463
7.6.2.2.3 Verhuur parkeerruimte als bijkomstige dienst / 464
7.6.2.3 Conclusie / 466
7.6.3 Verhuur van blijvend geïnstalleerde werktuigen en machines / 467
7.6.3.1 Richtlijn(historie) / 467
7.6.3.2 Hof van Justitie / 469
7.6.3.3 Conclusie / 470
7.6.4 Andere uitzonderingen / 471
7.6.4.1 Richtlijn(historie) / 471
7.6.4.2 Hof van Justitie / 471
7.6.4.3 Praktijk lidstaten / 472
7.6.5 Conclusie / 473
7.7 Optie voor belaste verhuur / 474
7.7.1 Richtlijn(historie) / 474
7.7.2 Ratio / 477
7.7.3 Hof van Justitie / 478
7.7.3.1 Voorwaarden optie belaste verhuur / 478
7.7.3.2 Beperking of afschaffing optieregeling / 479
7.7.4 Praktijk lidstaten / 480
7.7.5 Nederland / 485
7.7.5.1 Inleiding / 485
7.7.5.2 Optie belaste verhuur deel onroerend goed / 486
7.7.5.2.1 Optie belaste verhuur per afzonderlijk onroerend goed / 486
7.7.5.2.2 Optie belaste verhuur deel afzonderlijk onroerend goed / 487
7.7.5.3 Geen (gedeelten) gebouwen die als woning worden gebruikt / 488
7.7.5.4 90%-eis / 490
7.7.5.4.1 Aanleiding 90%-eis: verhuurconstructies / 490
7.7.5.4.2 Kritiek op 90%-eis / 492
7.7.5.4.3 Uitzonderingen op de 90%-eis op grond van goedkeurend beleid / 495
7.7.5.5 Referentieperiode / 498
7.7.5.5.1 Boekjaar waarin de huurder het onroerend goed met btw is gaan huren / 498
7.7.5.5.2 Periode na het boekjaar waarin de huurder het onroerend goed met btw is gaan huren / 505
7.7.5.6 Opnieuw opteren of alsnog opteren voor belaste verhuur / 506
7.7.5.6.1 Opnieuw opteren voor belaste verhuur / 506
7.7.5.6.2 Alsnog opteren voor belaste verhuur / 507
7.7.5.7 Formele voorwaarden / 507
7.7.5.7.1 Gezamenlijke keuze / 508
7.7.5.7.2 In schriftelijke huurovereenkomst of optieverzoek / 509
7.7.5.7.3 Schriftelijke huurovereenkomst of optieverzoek bevat voorgeschreven informatie / 510
7.7.5.7.4 Kennisgeving indien niet meer wordt voldaan aan 90%-eis / 511
7.7.5.8 Aanvang en einde belaste verhuur / 513
7.7.5.8.1 Aanvang belaste verhuur / 513
7.7.5.8.2 Einde belaste verhuur / 514
7.7.5.9 Verhuur onroerend goed alsnog vrijgesteld / 517
7.7.5.10 Conclusie / 518
7.7.6 Conclusie / 521
7.8 Servicekosten / 522
7.8.1 Inleiding / 522
7.8.2 Wat zijn servicekosten? / 522
7.8.2.1 Servicekosten bij de verhuur van woonruimte / 522
7.8.2.2 Servicekosten bij de verhuur van bedrijfsruimte / 523
7.8.3 Hof van Justitie / 524
7.8.4 Nederland / 526
7.8.4.1 Hoge Raad / 526
7.8.4.2 Beleid / 528
7.8.5 Conclusie / 530
7.9 Samenloop btw en overdrachtsbelasting in Nederland / 530
7.9.1 Inleiding / 530
7.9.2 Verkrijging krachtens een (verhuur)dienst / 531
7.9.3 Samenloopvrijstelling / 532
7.9.3.1 Samenloopvrijstelling bij verkrijging krachtens belaste verhuurdienst / 532
7.9.3.2 Samenloopvrijstelling bij verkrijging krachtens belaste dienst? / 533
7.9.4 Geen samenloopvrijstelling ondanks verkrijging krachtens belaste verhuurdienst / 535
7.9.5 Conclusie / 535
7.10 Conclusie / 536

HOOFDSTUK 8
Aftrek voorbelasting / 539
8.1 Inleiding / 539
8.2 Btw-aftrek / 541
8.2.1 Inleiding / 541
8.2.2 Richtlijn(historie) / 541
8.2.2.1 Tweede richtlijn / 541
8.2.2.1.1 Aftrek voor zover gebruik voor bedrijfsdoeleinden / 541
8.2.2.1.2 Geen aftrek voor zover gebruik voor onbelastbare of vrijgestelde handelingen / 541
8.2.2.1.3 Onmiddellijke aftrek / 543
8.2.2.2 Zesde Richtlijn en Btw-richtlijn / 544
8.2.2.2.1 Aftrek voor zover gebruik voor belaste handelingen / 544
8.2.2.2.2 Onmiddellijke aftrek / 545
8.2.3 Ratio / 545
8.2.4 Hof van Justitie / 547
8.2.4.1 Ontstaan recht op btw-aftrek / 547
8.2.4.1.1 Status én hoedanigheid belastingplichtige / 547
8.2.4.1.2 Status belastingplichtige / 548
8.2.4.1.3 Hoedanigheid belastingplichtige / 549
8.2.4.2 Omvang recht op btw-aftrek / 555
8.2.4.2.1 Gebruik voor belaste handelingen / 555
8.2.4.2.2 Directe kosten / 558
8.2.4.2.3 Algemene kosten gehele bedrijfsactiviteit / 565
8.2.4.2.4 Algemene kosten afgebakend gedeelte bedrijfsactiviteit / 568
8.2.4.2.5 Kosten houden deels verband met belastbare handelingen / 572
8.2.4.2.6 (Ver)bouw of aanleg (en overdracht) gemeenschapsvoorzieningen om niet: directe of algemene kosten? / 574
8.2.5 Conclusie / 582
8.3 Splitsingsregels bij gebruik voor belaste en vrijgestelde handelingen / 584
8.3.1 Inleiding / 584
8.3.2 Richtlijn(historie) / 585
8.3.2.1 De pro ratamethode / 585
8.3.2.2 Omzet met betrekking tot de levering van investeringsgoederen en bijkomstige handelingen ter zake van onroerende goederen / 586
8.3.2.2.1 Ratio / 586
8.3.2.2.2 Omzet met betrekking tot de levering van onroerende investeringsgoederen die door de belastingplichtige in het kader van zijn onderneming worden gebruikt / 588
8.3.2.2.3 Omzet met betrekking tot bijkomstige handelingen ter zake van onroerend goed / 589
8.3.2.3 Afwijkende splitsingsmethoden / 590
8.3.3 Hof van Justitie / 593
8.3.3.1 Pro ratamethode / 593
8.3.3.1.1 Totaal van de belastbare handelingen / 594
8.3.3.1.2 Morgan Stanley-arrest / 594
8.3.3.2 Omzet met betrekking tot de levering van investeringsgoederen en bijkomstige handelingen ter zake van onroerende goederen / 595
8.3.3.2.1 Ratio / 595
8.3.3.2.2 Omzet met betrekking tot de levering van onroerende investeringsgoederen die door de belastingplichtige in het kader van zijn onderneming worden gebruikt / 596
8.3.3.2.3 Bijkomstige handelingen ter zake van onroerende goederen / 599
8.3.3.2.4 Conclusie / 603
8.3.3.3 Afwijkende splitsingsmethoden / 603
8.3.3.3.1 Nauwkeuriger dan de pro ratamethode / 603
8.3.3.3.2 Sectormethode / 605
8.3.3.3.3 Gebruikmethode / 606
8.3.3.3.4 Mix van pro ratamethode en gebruikmethode? / 609
8.3.4 Praktijk lidstaten / 611
8.3.5 Nederland / 612
8.3.5.1 Imperatieve gebruikmethode / 612
8.3.5.2 Objectieve en nauwkeurige gegevens / 612
8.3.5.3 Geen mix van splitsingsmethoden / 616
8.3.6 Conclusie / 617
8.4 Splitsingsregels bij gebruik voor belast(bar)e en onbelastbare handelingen / 619
8.4.1 Inleiding / 619
8.4.2 Richtlijn(historie) / 620
8.4.3 Hof van Justitie / 622
8.4.3.1 De aanloop naar het Securenta-arrest / 622
8.4.3.2 Securenta-arrest / 624
8.4.3.3 Betekenis Securenta-arrest / 627
8.4.3.4 Związek Gmin Zagłębie Miedziowego-arrest / 630
8.4.4 Praktijk lidstaten / 631
8.4.5 Nederland / 632
8.4.5.1 Geen wettelijke pre pro rataregeling / 632
8.4.5.2 Pre pro ratabeleid / 634
8.4.5.3 Welke verdeelsleutel? / 635
8.4.5.4 Gemeente X-arrest / 636
8.4.6 Conclusie / 639
8.5 Herziening btw-aftrek bij wijziging gebruik vastgoed / 641
8.5.1 Inleiding / 641
8.5.2 Ratio / 642
8.5.3 Algemene herzieningsregeling / 642
8.5.3.1 Richtlijn(historie) / 642
8.5.3.2 Hof van Justitie / 644
8.5.3.2.1 Wijzigingen na de aangifte in de elementen die voor het bepalen van de aftrek in aanmerking zijn genomen / 644
8.5.3.2.2 Herziening aftrek ten onrechte in rekening gebrachte btw over vastgoedtransacties / 646
8.5.3.2.3 Ook herziening ten onrechte niet in aftrek gebrachte btw over vastgoedtransactie? / 647
8.5.3.3 Nederland / 648
8.5.3.3.1 Herziening aftrek onroerend investeringsgoed bij ingebruikneming / 649
8.5.3.3.2 Herziening aftrek niet-investeringsgoederen en diensten / 650
8.5.4 Bijzondere herzieningsregeling onroerende investeringsgoederen / 654
8.5.4.1 Inleiding / 654
8.5.4.2 Onroerende investeringsgoederen / 654
8.5.4.2.1 Richtlijn(historie) / 654
8.5.4.2.2 Hof van Justitie / 657
8.5.4.3 Investeringsdiensten / 664
8.5.4.4 Herzieningsperiode / 666
8.5.4.4.1 Richtlijn(historie) / 666
8.5.4.4.2 Hof van Justitie / 669
8.5.4.4.3 Praktijk lidstaten / 672
8.5.4.5 Herzieningsomvang / 673
8.5.4.5.1 Richtlijn(historie) / 673
8.5.4.5.2 Hof van Justitie / 674
8.5.4.6 Herziening bij wijziging in het recht op aftrek / 677
8.5.4.6.1 Richtlijn(historie) / 677
8.5.4.6.2 Hof van Justitie / 678
8.5.4.7 Leegstand / 678
8.5.4.7.1 Imofloresmira-arrest / 679
8.5.4.7.2 Wanneer is voorgenomen gebruik voor belaste handelingen aannemelijk? / 679
8.5.4.7.3 Aansluiting bij voorgenomen gebruik wenselijk? / 682
8.5.4.8 Levering onroerend investeringsgoed binnen herzieningsperiode / 684
8.5.4.8.1 Richtlijn(historie) / 684
8.5.4.8.2 Hof van Justitie / 687
8.5.4.9 Demontage tijdelijke huisvesting gedurende de herzieningsperiode / 691
8.5.4.10 Overgang geheel of gedeelte van algemeenheid van goederen / 693
8.5.5 Verhouding algemene en bijzondere herzieningsregeling / 694
8.5.6 Conclusie / 695
8.6 Conclusie / 698

HOOFDSTUK 9
Samenvatting, conclusies en aanbevelingen / 701
9.1 Inleiding / 701
9.2 Algemene thema’s: belastingplichtige, belastbaarheid vastgoedtransacties en btw-aftrek / 702
9.2.1 Belastingplichtige / 702
9.2.2 Belastbaarheid vastgoedtransactie / 704
9.2.3 Aftrek voorbelasting / 707
9.3 Belastingheffing levering bebouwde terreinen / 708
9.3.1 Conclusie en samenvatting / 708
9.3.2 Overzicht knelpunten en aanbevelingen / 710
9.3.2.1 Uitwerking mogelijke keuzes voor de belastingmethode / 711
9.3.2.2 Het ‘externe’, politieke knelpunt van de samenloop met de overdrachtsbelasting / 715
9.4 Belastingheffing levering onbebouwde terreinen / 716
9.4.1 Conclusie en samenvatting / 716
9.4.2 Overzicht knelpunten en aanbevelingen / 717
9.5 Belastingheffing verhuur van onroerend goed / 718
9.5.1 Conclusie en samenvatting / 718
9.5.2 Overzicht knelpunten en aanbevelingen / 719
9.5.2.1 Uitwerking aanbeveling voor belastingmethode / 720
9.6 Ten slotte / 723

Summary, conclusions and recommendations / 725
Lijst van aangehaalde literatuur / 739
Lijst van aangehaalde jurisprudentie / 761
Trefwoordenregister / 777
Curriculum Vitae / 785