Straatpolitiek

Jongeren voelen zich steeds minder vertegenwoordigd in de politiek. Daarom zoeken zij hun toevlucht tot andere manieren om hun onvrede te uiten en maatschappelijk onrecht aan de kaak te stellen. Filosofe en antropologe Femke Kaulingfreks laat zien dat veel van hun handelingen wel degelijk politiek geduid kunnen worden, ook al beschouwen buitenstaanders ze vaak niet als politiek betekenisvol. Deze nieuwe vormen van maatschappelijk engagement ontstaan veelal op straat of op internet. Van rappers en straatvloggers tot rellende jongeren in buitenwijken en geradicaliseerde jonge moslims, allemaal bedrijven zij een vorm van ‘straatpolitiek’: door zich af te zetten tegen de politieke orde eisen zij een stem op in het maatschappelijk debat. Straatpolitiek laat het politieke engagement van jongeren zien, buiten het stemhokje en de politieke partijen om.

De politieke betrokkenheid van jongeren in het Nederland van de eenentwintigste eeuw verschuift steeds meer van de parlementaire arena naar de straat, het internet en andere plekken die vaak niet direct als politiek worden gezien, maar wel degelijk politieke betekenis hebben. Jongeren gaan maar mondjesmaat naar de stembus en politieke partijen trekken minder leden aan. Deze verschuiving lijkt op een proces van depolitisering, maar is het niet. Diverse, street-wise jonge mensen zijn in hun dagelijks leven wel degelijk bezig met maatschappelijke verandering. Ze hebben weinig vertrouwen in de overheid, maar nemen zelf het heft in handen.

In haar onderzoek naar nieuwe vormen van politiek heeft Kaulingfreks veel aandacht voor jongeren van kleur en jongeren met een migrantenachtergrond, omdat zij zich het meest afkeren van de traditionele politieke praktijk, waarin ze zich niet herkennen. Tegelijkertijd vormt juist deze groep een hedendaagse voorhoede als het gaat om alternatieve vormen van maatschappelijke betrokkenheid. In Straatpolitiek brengt Kaulingfreks deze nieuwe vormen van politiek in kaart.

Centraal daarbij staat de filosofische vraag hoe we politiek handelen definiëren. In de gangbare opvatting wordt een strikt onderscheid gemaakt tussen vormen van politiek handelen die institutioneel en normatief geaccepteerd zijn en handelen dat ongeregeld of ontregelend is en daarom vaak niet als politiek betekenisvol wordt erkend. Aan de hand van het werk van grote hedendaagse filosofen als Michel Foucault, Jacques Rancière en Jean-Luc Nancy laat Kaulingfreks zien dat controversiële en verstorende praktijken, die in eerste instantie apolitiek lijken, wel degelijk politiek betekenisvol kunnen zijn.

Jonge mensen die niet in het plaatje van de goede burger passen krijgen volgens Kaulingfreks moeilijk toegang tot de institutionele politiek. Zij laten op onorthodoxe wijze van zich horen omdat ze binnen de gevestigde kaders van het maatschappelijke en parlementaire debat geen recht van spreken hebben. Kaulingfreks laat deze ontwikkeling zien aan de hand van vele recente voorbeelden, zoals de rellen in de Schilderswijk naar aanleiding van de dood van Mitch Henriquez, protesten tegen Zwarte Piet en kraakacties van vluchtelingen. Straatpolitiek biedt inzicht in uiteenlopende buitenparlementaire initiatieven en een eigentijds engagement dat van onderop, en tegen de draad in wordt ontwikkeld.