Folterfabriek Buchenwald

'De kapo is verantwoordelijk voor de werkprestatie van de gevangenen, hij voorkomt sabotage en zorgt ervoor dat alles ordelijk en schoon is. Als soldaat zal het u aanspreken. Wanneer we niet meer tevreden zijn over hem, is hij kapo af en slaapt hij weer bij zijn mannen. Hij weet dat hij de eerste nacht door hen zal worden doodgeslagen,' aldus Heinrich Himmler, leider van de SS, in 1944 tot zijn generaals.

Het spel van loven en belonen werd nergens zo geraffineerd gespeeld als in kamp Buchenwald, het concentratie-, werk- en vernietigingskamp nabij Weimar waar tienduizenden crepeerden. Niet de SS-man maar de kapo, zelf een gevangene die zijn lotgenoten bestal en doodsloeg, was, aldus een ooggetuige, het schokkendste symbool van het kamp.

In dit baanbrekende boek ontrafelt historicus Jan Willem Stutje het kaposysteem waarmee de SS de machtsverhoudingen in het kamp controleerde. Er werd daarbij gebruikgemaakt van het politieke prestige, de tradities en organisatorische discipline van de arbeidersbeweging. Hoe stelden de verschillende richtingen - (linkse) socialisten, communisten en anderen - zich op en hoe werden hun activiteiten na de oorlog herinnerd?

Jan Willem Stutje is historicus, was verbonden aan het IISG te Amsterdam en werkte aan de universiteiten van Brussel, Groningen en Gent. Hij schreef eerder de biografieën van Paul de Groot, Ernest Mandel (vertaald in het Engels, Frans, Duits en Italiaans), Ferdinand Domela Nieuwenhuis (genomineerd voor de Libris Geschiedenis Prijs) en Hendrik de Man.