Overheidsopdrachtenrecht Boek 1

Gebruikte afkortingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XXXI
Verkort geciteerde wet- en regelgeving . . . . .. . . . . . . . . . XXXV
Europese bekendmakingsdrempels voor de periode 2016-2017 . . . . . . . XXXIX
Ten geleide . . . . .. . . . . . . . . . . . XLI

Deel I
Ratio legis, structuur en belangrijkste nieuwigheden van de Overheidsopdrachtenwet van 17 juni 2016 . . .. . . 1

HOOFDSTUK I. RATIO LEGIS VAN – ALWEER – EEN NIEUWE OVERHEIDSOPDRACHTENWET . . . . . . . . 3

HOOFDSTUK II. STRUCTUUR VAN DE OVERHEIDSOPDRACHTENWET 2016. .. 7
Titel 1 . . . . .. . .. . 7
Titel 2 . . . .. . . . . 7
Titel 3 . . . . . . . . . 9
Titel 4 . . . . . . . . . . 14
Titel 5 . . . . .. . . . . . 14

HOOFDSTUK III. TOEPASSINGSGEBIED VAN DE OVERHEIDSOPDRACHTENWET 2016. . . . .. . 17
Afdeling 1. Toepassingsgebied ratione personae . . .. 17
Afdeling 2. Toepassingsgebied ratione materiae. . .. . 20
§ 1. Algemeen . .. . . 20
§ 2. Nieuw uitgesloten overheidsopdrachten . .21
§ 2.1. Welbepaalde nieuw uitgesloten diensten. .. 21
§ 2.1.1. Uitsluiting van welbepaalde juridische diensten .. . . 21
§ 2.1.2. Andere nieuw uitgesloten diensten . . . 25
§ 2.2. ‘In house’-opdrachten. . . .. 27
§ 2.2.1. Inleiding. . . . .. 28
§ 2.2.2. De ‘traditionele’ verticale of neerwaartse ‘in house’ .. . 30
§ 2.2.3. De omgekeerde verticale of opwaartse ‘in house’ en de horizontale of collaterale ‘in house’ 34
§ 2.2.4. De gezamenlijke of coöperatieve ‘in house’ .. . 37
§ 2.2.5. Grenzen aan de vrijheid tot toepassen van de ‘in house’-rechtsfiguur. .. . 41
§ 2.3. Niet-geïnstitutionaliseerde horizontale samenwerking tussen aanbestedende overheden.. 41
§ 2.3.1. Terminologische bemerking .. . 41
§ 2.3.2. Het arrest Stadtreinigung Hamburg. . . 42
§ 2.3.3. Voorwaarden om beroep te kunnen doen op de uitzondering van de horizontale publiek-publieke samenwerking . . .. 43
§ 2.3.4. Gevallenstudie. . .. 47

HOOFDSTUK IV. OVERZICHT VAN DE BELANGRIJKSTE WIJZIGINGEN EN NIEUWIGHEDEN DIE DE OVERHEIDSOPDRACHTENWET VAN 17 JUNI 2016 MET ZICH MEEBRENGT.. . . . 49
Afdeling 1. Terminologische nieuwigheden . .. 49
Afdeling 2. Algemene beginselen . .. . 56
§ 1. Proportionaliteitsbeginsel . 56
§ 2. Aanbestedende overheden mogen mededinging niet kunstmatig beperken. .. . . 60
§ 3. Belangenconflicten – Bestrijden van draaideurconstructies .. . 61
§ 3.1. Belangenconflicten . .. 61
§ 3.2. Draaideurconstructies als voorbeeld van belangenconflict. . . 62
§ 4. Naleving verplichtingen op vlak van milieu-, sociaal en arbeidsrecht . . .. . 64
§ 5. Forfaitair beginsel . . .. . . . . 66
§ 6. Imprevisieleer ingevoerd in de Overheidsopdrachtenwet 2016 . . .. . . . 67
Afdeling 3. Verplichte aanwending van elektronische communicatiemiddelen. .. . . . 69
§ 1. Principes . . . . . 69
§ 2. Uitzonderingen op het verplicht gebruik van elektronische communicatiemiddelen . .. 71
§ 2.1. Uitzonderingen opgesomd in artikel 14, § 2 Overheidsopdrachtenwet 2016 . .. 71
§ 2.2. Uitzondering opgesomd in artikel 14, § 3 Overheidsopdrachtenwet 2016 – Beveiligingsoverwegingen . 73
§ 2.3. Uitzondering opgesomd in artikel 14, § 4 Overheidsopdrachtenwet 2016 – Toegelaten mondelinge communicatie . 73
§ 2.4. Interne communicatie binnen de aanbestedende overheid. .. . 74
§ 3. Timing van de implementatie. . 74
Afdeling 4. Plaatsingsprocedures . .. . 75
§ 1. Inleiding . . . .. 75
§ 2. Openbare en niet-openbare procedures. .. . . 76
§ 3. De mededingingsprocedure met onderhandeling . . . 78
§ 3.1. Inleiding . . . . . .. . . . . . 78
§ 3.2. Gevallen waar deze plaatsingsprocedure kan worden gebruikt. . .. . 79
§ 3.3. Twee gevallen opgenomen in de Overheidsopdrachtenwet 2006 zijn geschrapt. . . 84
§ 3.4. Motiveringsplicht bij aanwending van deze procedure blijft bestaan .. 84
§ 3.5. Verloop van de mededingingsprocedure met onderhandeling .. 85
§ 3.6. Een eerste evaluatie van de mededingingsprocedure met onderhandeling . . . 87
§ 4. De concurrentiegerichte dialoog . .. . 88
§ 4.1. In de klassieke sectoren . .. . . 88
§ 4.2. In de speciale sectoren . . . .. . . . 90
§ 5. Het innovatiepartnerschap. .. . . 90
§ 5.1. Ratio legis van het innovatiepartnerschap. . . . . 90
§ 5.2. Belangrijkste kenmerken van de plaatsingsprocedure . .. . 91
§ 5.3. Evaluatie . . .. . . . 93
§ 6. De vereenvoudigde onderhandelingsprocedure met voorafgaande bekendmaking. . . . 94
§ 7. De onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking. 96
§ 7.1. Inleiding . .. . 96
§ 7.2. Hypotheses waar de onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking kan worden aangewend. . . . . . . 98
§ 7.3. Niet langer in de Overheidsopdrachtenwet 2016 opgenomen gevallen .. . 111
§ 7.4. Onderhandelingsmarge. . . 112
§ 7.5. Voorschriften van de Overheidsopdrachtenwet 2016 die niet van toepassing zijn op de onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking .. 112
§ 7.6. Flagrante miskenning van de mededinging leidt tot absolute nietigheid van de gesloten overheidsopdracht .. 114
Afdeling 5. Raamovereenkomsten . .. 117
§ 1. Inleiding . .. . . 117
§ 2. Aan te wenden gunningscriteria voor het plaatsen van opdrachten op grond van de raamovereenkomst . .118
§ 3. Deelnemers aan een raamovereenkomst .. . 121
§ 4. Duur van raamovereenkomsten .. 122
§ 5. Raamovereenkomst met meer dan één ondernemer .. . . 124
§ 6. Vaststellen van minimale afname . .. . . . 127
§ 7. Enige bijzonderheden over de raamovereenkomsten in de speciale sectoren .. . . .127
Afdeling 6. Dynamische aankoopsystemen . .. . . . 128
Afdeling 7. Elektronische catalogi . . . . . . .. . . . . 130
e-Catalogue . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . 131
Afdeling 8. Gecentraliseerde aankoopactiviteiten en aankoopcentrales . .. . . . . . . 132
§ 1. Terminologie . . . . . .. . . . . . . . 132
§ 2. Wie kan optreden als aankoopcentrale?. . .. . 135
§ 3. Concrete werking van een aankoopcentrale en na te leven voorschriften. . . . . . 136
§ 4. Gecentraliseerde aankoopactiviteiten en aankoopcentrales in de speciale sectoren.. 138
Afdeling 9. Plaatsen van opdrachten door aanbestedende overheden van verschillende lidstaten . 138
Afdeling 10. Inkorting van de minimumtermijnen voor de aanvragen tot deelneming en voor de ontvangst van de offertes. 140
Afdeling 11. Keurmerken en keurmerkeisen . .. 144
Afdeling 12. Varianten en opties. . . .. . 148
Afdeling 13. Verdeling van opdrachten in percelen. . . .. . . . 150
§ 1. Waar mogelijk moeten opdrachten worden opgedeeld in percelen . . .. . . . 150
§ 2. Beperking van het aantal percelen waarvoor een inschrijver een offerte mag indienen . . 151
Afdeling 14. Bekendmaking en transparantie.. . . . . . 152
§ 1. Bekendmakingsvoorschriften van toepassing in de klassieke sectoren. . . . 152
§ 1.1. Vooraankondiging . . . . . . . .. . . . . 152
§ 1.2. Aankondiging van een opdracht. . . . .. 153
§ 1.3. Aankondiging van gegunde opdracht . .. . 154
§ 2. Bekendmakingsvoorschriften van toepassing in de speciale sectoren. . . . . . 155
§ 3. Elektronische beschikbaarheid van opdrachtdocumenten .. 156
Afdeling 15. Energie-efficiëntieprestaties als technische specificaties. . . 157
Afdeling 16. Nieuwigheden op het gebied van de uitsluiting van deelnemers aan een overheidsopdracht . . 159
§ 1. Inleiding . . . .. . 159
§ 2. Verplichte uitsluitingsgronden. .. . 160
§ 2.1. Nieuwe verplichte uitsluitingsgronden . .. 160
§ 2.2. Gevolgen van het niet voldaan hebben door een deelnemer aan zijn verplichtingen tot betaling van belastingen of socialezekerheidsbijdragen.. .162
§ 2.3. Het infecterend karakter van een veroordeling. . .. . 164
§ 2.4. Duurtijd van de uitsluiting op grond van verplichte uitsluitingsgronden. .. 165
§ 2.5. Twee uitzonderingen op de verplichte uitsluiting . .. 166
§ 3. Facultatieve uitsluitingsgronden . .. . 167
§ 3.1. Nieuwe facultatieve uitsluitingsgronden . . . . . 167
§ 3.1.1. Wegens miskenning van verplichtingen op het gebied van het milieu-, sociaal en arbeidsrecht 167
§ 3.1.2. Uitsluiting wegens een belangenconflict . . .. . 168
§ 3.1.3. Uitsluiting wegens gebrekkige uitvoering van een vroegere overheidsopdracht .. . . 168
§ 3.1.4. Andere nieuwe facultatieve uitsluitingsgronden . .. . . 169
§ 3.1.5. Nazicht facultatieve uitsluitingsgronden in hoofde van bestuurders en leidinggevenden. .170
§ 3.2. Proportionaliteit bij het hanteren van facultatieve uitsluitingsgronden . 170
§ 3.3. De facultatieve uitsluitingsgrond “bij een in kracht van gewijsde gegane rechterlijke beslissing veroordeeld zijn geweest voor een misdrijf dat zijn professionele integriteit aantast” is niet langer opgenomen . 171
§ 3.4. Wat met deelnemers waarvan de strafrechtelijke procedure nog lopende is? . . . 172
§ 3.5. Duurtijd van de uitsluiting op grond van facultatieve uitsluitingsgronden . .. 174
§ 3.6. Corrigerende maatregelen kunnen de (facultatieve) uitsluiting voorkomen . .. 174
§ 4. Corrigerende maatregelen door berouwvolle ondernemers – Toepassing van het ‘self-cleaning’ principe . . . .. 175
Afdeling 17. Selectie van deelnemers . . . . .. . . . . 177
§ 1. Vereiste minimumjaaromzet . . . . . .. . . 177
§ 2. Verplichte aanwending van het Uniform Europees Aanbestedingsdocument (UEA) voor opdrachten die de Europese aanbestedingsdrempels hebben bereikt. . . . . . 178
§ 2.1. Algemeen . .. . 178
§ 2.2. Aanwending van het UEA bij openbare procedures . 183
§ 2.3. Aanwending van het UEA bij tweestapsprocedures. . .. . . . 183
§ 3. De onlinedatabank van certificaten e-Certis . . . . . . . 185
§ 4. Beroep op de draagkracht van andere entiteiten en hun hoofdelijke aansprakelijkheid . .. 187
§ 5. Beperking van het aantal kandidaten. 188
Afdeling 18. Gunningscriteria. .. . 190
§ 1. Het criterium van de economisch meest voordelige inschrijving .. 190
§ 2. Ervaring van het personeel aangewend als gunningscriterium. . . . 197
§ 3. Levenscycluskosten . . . .. . . . . . . 199
§ 4. Evaluatie . . . . . .. . . 201
Afdeling 19. Voorschriften opgenomen in de Overheidsopdrachtenwet 2016 m.b.t. de uitvoering van overheidsopdrachten . . . . . . 202
§ 1. Delegatie aan de Koning . . .. . . . 202
§ 2. Onderaannemers . . . .. . . . 202
§ 3. Bijzondere voorwaarden verbonden aan de uitvoering van een opdracht .. . 204
§ 4. Wijziging van de opdracht tijdens de looptijd ervan. . .. . 206
§ 4.1. Inleiding . .. . . 206
§ 4.2. Artikel 72 richtlijn 2014/24/EU: codificatie van de rechtspraak van het Hof van Justitie met betrekking tot de (on)mogelijkheid wijzigingen aan te brengen aan een overheidsopdracht tijdens de uitvoering ervan . . . . .. . 207
a) wanneer de mogelijkheid tot wijziging in de oorspronkelijke aanbestedingsstukken is voorzien 209
b) aanvullende werken, leveringen of diensten die tijdens de uitvoering van de opdracht noodzakelijk zijn geworden en die niet in de oorspronkelijke opdracht waren opgenomen . . .. . 210
c) wanneer de wijziging het gevolg is van omstandigheden die een zorgvuldige aanbestedende dienst niet kon voorzien . 211
d) de vervanging in welbepaalde gevallen van de opdrachtnemer aan wie de opdracht oorspronkelijk was gegund door een andere aannemer, leverancier of dienstverlener. .. . 213
e) indien de wijzigingen, ongeacht de waarde ervan, niet wezenlijk zijn 214
f) indien het bedrag waarmee de wijziging gepaard gaat welbepaalde drempels niet bereikt .. 216
§ 4.3. Artikel 72 richtlijn 2014/24/EU: een eerste evaluatie . . . . . . 216
§ 4.4. De imprevisieleer van artikel 11 Overheidsopdrachtenwet 2016 t.o.v. artikel 72 richtlijn 2014/24/EU . . 219
§ 4.5. Wijziging van de opdracht met het oog op het elimineren van een belangenconflict .. 220
§ 4.6. Wijziging van de opdracht voortvloeiend uit een dading gesloten ter beëindiging van een uitvoeringsgeschil . . . . 220
Afdeling 20. Soepel aanbestedingsregime voor het plaatsen van welbepaalde sociale en andere specifieke diensten. 224
Afdeling 21. Overheidsopdrachten met ‘beperkte waarde’. . .. 227

HOOFDSTUK V. INWERKINGTREDING VAN DE OVERHEIDSOPDRACHTENWET 2016.. 229
Afdeling 1. Datum van inwerkingtreding van de Overheidsopdrachtenwet 2016 te bepalen door de Koning. .. . 229
Afdeling 2. Directe werking van de overheidsopdrachtenrichtlijnen 2014/24/EU en 2014/25/EU.. 230

HOOFDSTUK VI. CONCLUSIE .. . 231

Deel II
Artikelsgewijze commentaar van de Wet van 17 juni 2016 inzake Overheidsopdrachten. . 235

Inhoudsopgave van de Wet van 17 juni 2016 inzake Overheidsopdrachten. . . 237

TITEL 1. INLEIDENDE BEPALING, DEFINITIES EN ALGEMENE BEGINSELEN 249

HOOFDSTUK 1. INLEIDENDE BEPALING EN DEFINITIES. . . 249
Inleidende bepaling (art. 1) . . .. . . . 249
Definities (art. 2) . . . .. . . . 252

HOOFDSTUK 2. ALGEMENE BEGINSELEN .. . 274
Toepassingsgebied - Beginselen (art. 3) . .. . . 274
Gelijkheids-, niet-discriminatie, transparantie en proportionaliteitsbeginsel (art. 4) . . . . 275
Omzeilen toepassingsgebied en kunstmatig beperken mededinging (art. 5) . . . 276
Belangenconflicten (art. 6) . . .. . . 278
Naleving van milieu-, sociaal en arbeidsrecht (art. 7) . .. . 281
Ondernemers (art. 8) . . . . . . .. . . . . . . . 291
Forfaitair beginsel (art. 9) . . . ... . . 293
Prijsherziening (art. 10) . . . . . .. . . . 295
Ontwrichting van het contractueel evenwicht (art. 11) . . 296
Betaling voor verstrekte en aanvaarde prestaties (art. 12). . 306
Vertrouwelijkheid (art. 13) . .. . 307
Regels betreffende de communicatiemiddelen (art. 14) . .. 308
Voorbehouden opdrachten (art. 15) . .. . 319
Raming van de waarde van de opdracht (art. 16) . .. . 323

TITEL 2. OVERHEIDSOPDRACHTEN IN DE KLASSIEKE SECTOREN . . . .. . 324

HOOFDSTUK 1. TOEPASSINGSGEBIED .. . . . . . . . 324
Afdeling 1. Toepassingsgebied ratione personae . . . . .. . . 324
Toepassingsgebied ratione personae - Algemeen (art. 17) .. 324
Gesubsidieerde opdrachten (art. 18) . .. . . . . . . 324
Afdeling 2. Toepassingsgebied ratione materiae . . . . .. 326
Onderafdeling 1. Algemene bepaling . . .. . 326
Toepassingsgebied ratione materiae - Algemeen (art. 19) . 326
Onderafdeling 2. Gemengde opdrachten . . .. . . . 327
Gemengde opdrachten die betrekking hebben op verschillende soorten opdrachten waarop deze titel van toepassing is (art. 20) . . 327
Gemengde opdrachten die betrekking hebben op opdrachten waarop deze titel van toepassing is, alsook op opdrachten die onder een ander juridisch kader vallen (art. 21). . 330
Gemengde opdrachten die betrekking hebben op opdrachten waarop deze titel van toepassing is, alsook op opdrachten die onder titel 3 vallen (art. 22) .. . 332
Gemengde opdrachten waaraan defensie- of veiligheidsaspecten verbonden zijn – verwijzing naar artikel 24 (art. 23) .. . 332
Gemengde opdrachten waaraan defensie- of veiligheidsaspecten verbonden zijn (art. 24) . . 333
Onderafdeling 3. Uitsluitingen. . . 335
Opdrachten geplaatst in de sectoren wateren energievoorziening, vervoer en postdiensten (art. 25) 335
Specifieke uitsluitingen op het gebied van elektronische communicatie (art. 26) . . . 336
Overheidsopdrachten geplaatst op grond van internationale voorschriften (art. 27). . 337
Specifieke uitsluitingen voor opdrachten voor diensten (art. 28). .. . 339
Op basis van een alleenrecht geplaatste opdrachten voor diensten (art. 29) .. . 353
In-house-toezicht (art. 30) . . .. . . 353
Niet-geïnstitutionaliseerde horizontale samenwerking (art. 31) . . . . 362
Onderzoeks- en ontwikkelingsdiensten (art. 32) . .. . . . . 363
Defensie en veiligheid (art. 33) . . . . . .. . . 366
Overheidsopdrachten waaraan defensieof veiligheidsaspecten verbonden zijn en die overeenkomstig internationale regels worden geplaatst (art. 34). 368

HOOFDSTUK 2. PLAATSINGSPROCEDURES. . 369
Keuze van de procedure (art. 35) . . .. . . . 369
Openbare procedure (art. 36) . .. . . 370
Niet-openbare procedure (art. 37) . . .. . . . 373
Mededingingsprocedure met onderhandeling (art. 38) . 375
Concurrentiegerichte dialoog (art. 39) . . .. . . 384
Innovatiepartnerschap (art. 40) . .. . 389
Gebruik van de vereenvoudigde onderhandelingsprocedure met voorafgaande bekendmaking (art. 41) . . 393
Gebruik van de onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking (art. 42).. 395

HOOFDSTUK 3. TECHNIEKEN EN INSTRUMENTEN VOOR ELEKTRONISCHE EN SAMENGESTELDE OPDRACHTEN .. . 403
Raamovereenkomsten (art. 43) . .. . . 403
Dynamische aankoopsystemen (art. 44) . .. . 409
Elektronische veilingen (art. 45) . .. . 411
Elektronische catalogi (art. 46) . . .. . . . 413
Gecentraliseerde aankoopactiviteiten en aankoopcentrales (art. 47). . . . 414
Occasionele gezamenlijke opdrachten (art. 48) . .. . 417
Plaatsen van opdrachten door aanbestedende overheden van verschillende lidstaten (art. 49) . 419
Prijsvragen (art. 50) . . .. . 423

HOOFDSTUK 4. VERLOOP VAN DE PROCEDURE. . . . 424
Afdeling 1. Voorbereiding . . . .. . 424
Voorafgaande marktconsultaties (art. 51) . . . .. . . 424
Voorafgaande betrokkenheid van kandidaten of inschrijvers (art. 52) . . . 425
Technische specificaties (art. 53) .. . . . 428
Keurmerken (art. 54) . .. . . 433
Testverslagen, certificatie en andere bewijsmiddelen (art. 55) . . . . 440
Varianten en opties (art. 56) . .. . . 441
Opdracht in vaste en voorwaardelijke gedeelten en verlengingsclausules (art. 57). . . 443
Verdeling van de opdrachten in percelen (art. 58). . 445
Vaststelling van termijnen (art. 59) . . . .. . . 449
Afdeling 2. Bekendmaking en transparantie . .. . 450
Vooraankondigingen (art. 60) . . .. 450
Aankondiging van een opdracht (art. 61) . .. . . 451
Aankondiging van gegunde opdracht (art. 62) . .. . 452
Opmaak en wijze van bekendmaking van aankondigingen (art. 63) . . . . 453
Elektronische beschikbaarheid van opdrachtdocumenten (art. 64) . 454
Uitnodiging van de kandidaten (art. 65) . .. . . 455
Afdeling 3. Selectie van deelnemers en gunning van opdrachten. . . . . 457
Algemene beginselen voor selectie en gunning (art. 66) . 457
Verplichte uitsluitingsgronden (art. 67) . . .. . 462
Uitsluitingsgrond in verband met fiscale en sociale schulden (art. 68) . .. . 468
Facultatieve uitsluitingsgronden (art. 69) .. . 471
Corrigerende maatregelen (art. 70) . . .. . 478
Selectiecriteria (art. 71) . . . .. . 480
Rechtsopvolging van een natuurlijke persoon door een rechtspersoon in de loop van de procedure (art. 72) . 481
Uniform Europees Aanbestedingsdocument, impliciete verklaring op erewoord en bewijsmiddelen (art. 73) . . 482
Machtiging aan de Koning tot instelling van een alternatieve regeling op het vlak van het voorlopig bewijs (art. 74) .. . 487
Machtiging aan de Koning omtrent het bewijs van het ontbreken van uitsluitingsgronden en het vervuld zijn van selectiecriteria (art. 75) . .. . 487
Onlinedatabank van certificaten - e-certis (art. 76) .. . 488
Kwaliteitsnormen en normen inzake milieubeheer (art. 77) . . . 489
Beroep op de draagkracht van andere entiteiten (art. 78) .. . 490
Beperking van het aantal kandidaten (art. 79) . . . .. . . 491
Beperking van het aantal offertes en oplossingen (art. 80). . 493
Afdeling 4. Gunning van de opdracht. . 494
Gunningscriteria van de opdracht (art. 81) . . .. . 494
Levenscycluskosten (art. 82) . . . . . 503
Regelmatigheid van de offertes (art. 83) . . .. 505
Prijzen-of kostenonderzoek (art. 84) . . . . . . 505
Niet-gunning van een opdracht (art. 85) . . .. . 506

HOOFDSTUK 5. UITVOERING VAN DE OPDRACHT. .. 506
Machtiging aan de Koning tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels (art. 86) . . . . 506
Bijzondere voorwaarden voor de uitvoering van de opdracht (art. 87) . .. . . . 508

HOOFDSTUK 6. SOCIALE DIENSTEN EN ANDERE SPECIFIEKE DIENSTEN. . . . 510
Sociale diensten en andere specifieke diensten — Toepassingsgebied (art. 88) .. . 510
Beginselen voor het plaatsen van sociale en andere specifieke diensten (art. 89). . 512
Bekendmaking (art. 90) . . .. . . . . . 519
Voorbehouden opdrachten voor bepaalde diensten (art. 91) . . 521

HOOFDSTUK 7. OVERHEIDSOPDRACHTEN VAN BEPERKTE WAARDE . . 522
Bepalingen die van toepassing zijn op overheidsopdrachten van beperkte waarde - Aanvaarde factuur (art. 92) . . .. . 522

TITEL 3. OVERHEIDSOPDRACHTEN IN DE SPECIALE SECTOREN. . . 524

HOOFDSTUK I. TOEPASSINGSGEBIED .. . . 524
Afdeling 1. Toepassingsgebied ratione personae.. . . 524
Toepassingsgebied – Algemeen (art. 93) .. 524
Toepassingsgebied in functie van de geraamde waarde van de opdracht (art. 94) . . . 525
Afdeling 2. Toepassingsgebied wat de bedoelde activiteiten betreft . . .526
Gemeenschappelijke bepalingen betreffende het toepassingsgebied bedoelde activiteiten (art. 95) 526
Gas en warmte (art. 96) . . . . .. . . . . 526
Elektriciteit (art. 97) . . . . . . . . . 530
Water (art. 98) . . . . .. . . . 530
Vervoersdiensten (art. 99) .. . 532
Havens en luchthavens (art. 100) . . . .. . 532
Postdiensten (art. 101) .. . . . . 533
Winning van aardolie en gas en exploratie of winning van steenkool of andere vaste brandstoffen (art. 102) . .. 534
Afdeling 3. Gemengde opdrachten . .. 535
Onderafdeling 1. Gemengde opdrachten en opdrachten voor dezelfde activiteit.. . 536
Gemengde opdrachten voor dezelfde activiteit die betrekking hebben op verschillende soorten opdrachten waarop deze titel van toepassing is (art. 103) . .. . . 536
Gemengde opdrachten voor dezelfde activiteit die betrekking hebben op opdrachten waarop deze titel van toepassing is, alsook op opdrachten die onder een ander juridisch kader vallen (art. 104) 537
Onderafdeling 2. Gemengde opdrachten voor verschillende activiteiten Gemengde opdrachten – Verschillende activiteiten (art. 105) . . 538
Onderafdeling 3. Gemengde opdrachten die betrekking hebben op defensie- of veiligheidsaspecten. 540
Gemengde opdrachten die op dezelfde activiteit betrekking hebben en waaraan defensie- of veiligheidsaspecten verbonden zijn (art. 106) . . 540
Opdrachten die op verschillende activiteiten betrekking hebben en waaraan defensie- of veiligheidsaspecten verbonden zijn (art. 107) . . .. . 542
Afdeling 5. Uitsluitingen. . 542
Onderafdeling 1. Uitsluitingen die van toepassing zijn op alle aanbestedende entiteiten en bijzondere uitsluitingen voor de sectoren waterenenergievoorziening. . .. 542
Uitsluitingen die van toepassing zijn op alle aanbestedende entiteiten (art. 108) . . . . 542
Opdrachten geplaatst met het oog op doorverkoop of verhuur aan derden (art. 109) .. . 543
Overheidsopdrachten en prijsvragen voor andere doeleinden dan de uitoefening van een betrokken activiteit of voor de uitoefening van een dergelijke activiteit in een derde land (art. 110) . . 547
Door bepaalde aanbestedende entiteiten gegunde opdrachten voor de aankoop van water en voor de levering van energie of brandstoffen, bestemd voor de opwekking van energie (art. 111) . . 548
Onderafdeling 2. Uitsluiting in de defensie en veiligheidsdomeinen.. . . . . . 548
Defensie en veiligheid, met inbegrip van opdrachten waaraan defensie-of veiligheidsaspecten verbonden zijn die overeenkomstig internationale regels worden geplaatst (art. 112). . . 548
Onderafdeling 3. Samenwerking, verbonden ondernemingen en gezamenlijke ondernemingen .549
In house toezicht en niet-geïnstitutionaliseerde horizontale samenwerking (art. 113) . . . 549
Opdrachten gegund aan een verbonden onderneming (art. 114) . . 549
Opdrachten gegund aan een gezamenlijke onderneming of aan een aanbestedende entiteit die deel uitmaakt van een gezamenlijke onderneming (art. 115) . .. . 551
Onderafdeling 4. Activiteiten die rechtstreeks blootstaan aan concurrentie. . . . 552
Uitsluiting voor activiteiten die rechtstreeks blootstaan aan concurrentie – Procedure vrijstellingsaanvragen (art. 116) . . . . 552

HOOFDSTUK 2. PLAATSINGSPROCEDURES .. . 553
Keuze van de procedure (art. 117) . . . .. . 553
Openbare procedure (art. 118) . . . . .. . . 556
Niet-openbare procedure (art. 119) . .. . 557
Onderhandelingsprocedure met voorafgaande oproep tot mededinging (art. 120). . . 560
Concurrentiegerichte dialoog (art. 121) .. . . 562
Innovatiepartnerschap (art. 122) . . . .. . . 564
Gebruik van de vereenvoudigde onderhandelingsprocedure met voorafgaande oproep tot mededinging (art. 123) . . . .. . . 568
Gebruik van de onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande oproep tot mededinging (art. 124) .. 570

HOOFDSTUK 3. TECHNIEKEN EN INSTRUMENTEN VOOR ELEKTRONISCHE EN SAMENGESTELDE OPDRACHTEN
Raamovereenkomsten (art. 125) . . .. 574
Dynamische aankoopsystemen (art. 126) . . .. . 576
Elektronische veilingen (art. 127) . . .. . . 577
Elektronische catalogi (art. 128) . . .. . . . 577
Gecentraliseerde aankoopactiviteiten en aankoopcentrales (art. 129) . . .. . . . 578
Occasionele gezamenlijke opdrachten (art. 130) . . .. . 579
Plaatsen van opdrachten door aanbestedende entiteiten van verschillende lidstaten (art. 131) . 580
Prijsvragen (art. 132) . . . . .. . 581

HOOFDSTUK 4. VERLOOP VAN DE PROCEDURE . . .. . 581
Afdeling 1. Voorbereiding .. . 581
Marktconsultaties, voorafgaande betrokkenheid, technische specificaties, keurmerken, testverslagen, certificatie en andere bewijsmiddelen (art. 133) . . 581
Verstrekken van regelmatig aangewende technische specificaties (art. 134) . . . 582
Opdracht in vaste en voorwaardelijke gedeelten en verlengingsclausules (art. 135) . . . 583
Varianten en opties (art. 136) . . . . 584
Verdeling van opdrachten in percelen (art. 137) . . 586
Vaststelling van termijnen (art. 138) . .. . . 587
Afdeling 2. Bekendmaking en transparantie Periodieke indicatieve aankondigingen (art. 139) . . 587
Aankondigingen inzake het bestaan van een kwalificatiesysteem (art. 140) . .. . . 589
Aankondiging betreffende het opstellen van een lijst van geselecteerde kandidaten (art. 141) . . 589
Aankondigingen van opdrachten (art. 142) .. . 590
Aankondiging van gegunde opdracht (art. 143) . . .. 591
Opmaak en wijze van bekendmaking van aankondigingen (art. 144) .. .. 592
Elektronische beschikbaarheid van opdrachtdocumenten (art. 145) . . 592
Uitnodigingen van kandidaten (art. 146) . . . 594
Afdeling 3. Selectie van deelnemers en gunning van opdrachten .595
Onderafdeling 1. Algemene beginselen . . . .. . 595
Beginselen voor selectie en gunning (art. 147) . . .. . 595
Onderafdeling 2. Kwalificatie en kwalitatieve selectie . .. 599
Kwalificatiesystemen (art. 148) . . . . . .. . . . . . . 599
Kwalitatieve selectiecriteria (art. 149) . . . . . .. . . 600
Beroep op de draagkracht van andere entiteiten (art. 150) . . . . . 601
Gebruik van uitsluitingsgronden en selectiecriteria als bedoeld in titel 2 (art. 151) . 602
Kwaliteitsnormen en normen inzake milieubeheer (art. 152) . . 604
Onderafdeling 3. Gunning van de opdracht. . . .. . 605
Gunningscriteria, levenscycluskosten, prijs- en kostenonderzoek, abnormaal hoge of lage offertes, niet-gunning van de opdracht (art. 153) . . .. 605
Afdeling 4. Offertes die producten uit derde landen bevatten en betrekkingen met deze landen 605
Offertes die producten uit derde landen bevatten (art. 154) . 605
Betrekkingen met derde landen op het gebied van opdrachten voor werken, leveringen en diensten (art. 155) . .. 607

HOOFDSTUK 5. UITVOERING VAN DE OPDRACHT. . .. 609
Machtiging aan de Koning tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels (art. 156) . . . 609
Bijzondere voorwaarden voor de uitvoering van de opdracht (art. 157) . . . . 610

HOOFDSTUK 6. SOCIALE DIENSTEN EN ANDERE SPECIFIEKE DIENSTEN. . . . . 610
Sociale diensten en andere specifieke diensten — Toepassingsgebied (art. 158). . . 611
Beginselen voor het plaatsen van sociale en andere specifieke diensten (art. 159) . . . . 611
Bekendmaking (art. 160) . . . . .. . . . 613
Voorbehouden opdrachten voor bepaalde diensten (art. 161) . . 614

HOOFDSTUK 7. OVERHEIDSOPDRACHTEN VAN BEPERKTE WAARDE .. . 615
Van toepassing zijnde bepalingen op overheidsopdrachten van beperkte waarde — Aanvaarde factuur (art. 162) . . 615

TITEL 4. BESTUUR . . . .. . . 616
Handhaving (art. 163) . . .. . . . 616
Te bewaren informatie (art. 164) . . . .. . 622
Statistische verplichtingen (art. 165) . . .. . . 627
Administratieve samenwerking (art. 166) . .. . 628

TITEL 5. SLOT-, WIJZIGINGS-, OPHEFFINGS- EN DIVERSE BEPALINGEN. . . 629

HOOFDSTUK 1. DIVERSE BEPALINGEN. . . . .. . . . . 629
Berekening termijnen (art. 167) . . .. 629
Energie-efficiëntieprestaties (art. 168) . . . .. . . 630
Bevoegdheden (art. 169) . . . . . .. . . 634
Ministerraad (art. 170) . . . . . .. . . . . 634
Machtigingen aan de Koning (art. 171, 172) . . .. . 635

HOOFDSTUK 2. WIJZIGINGS- EN OPHEFFINGSBEPALINGEN . .. . 636
Wijziging van de wet van 2 augustus 2002 betreffende de bestrijding van de betalingsachterstand bij handelstransacties (art. 173) . . . . .. . 636
Opheffing van artikel 3/1 van de wet van 2 augustus 2002 betreffende de bestrijding van de betalingsachterstand bij handelstransacties (art. 174) . . 636
Wijzigingen van de wet defensie en veiligheid (art. 175) . . 637
Art 176 . . . . .. 638
Art 177 . . .. . . . 639
Art 178 .. . . . . 639
Art 179 . . .. . . 640
Art 180 . . .. . 641
Art 181 . . .. . . 642
Art 182 . . . . . . 643
Art 183 . . .. . . 643
Art 184 . . .. . . 644
Art 185 . . .. . . . 644
Art 186 . . . . 646
Art 187 . . . . . 647
Art 188 . . .. . 647
Wijzigingen van de wet overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten van 15 juni 2006 (art. 189) . . .. . 648
Art 190 . . .. . 649
Wijzigingen van het koninklijk besluit van 13 juli 2014 betreffende de energie-efficiëntie-eisen in het kader van bepaalde overheidsopdrachten betreffende de verwerving van producten, diensten en gebouwen (art. 191) . . . 649
Coördinatie (art. 192) .. . 650

HOOFDSTUK 3. INWERKINGTREDING . .. 651
Inwerkingtreding (art. 193) . . .. . 651

Bijlage I
Lijst van werkzaamheden in de zin van artikel 2, 18°, a) .. . 655
Bijlage II
Lijst van internationale sociale en milieuovereenkomsten, als bedoeld
in artikel 7, eerste lid . . . .. . . 660
Bijlage III
Diensten bedoeld in de artikelen 88 en 158 . .. . 661
Bijlage IV
Lijst van de in artikel 2, 3° bedoelde “andere rechtshandelingen van de Europese Unie”. . 663

Concordantietabel. . . . 665

Chronologisch overzicht van de rechtspraak van het Hof van Justitie met relevantie voor het overheidsopdrachtenrecht (periode 1982-2016). . 679

Trefwoordenregister . . 707