Snap jij die ouders?

Voorwoord 11
Inleiding 15

Deel I Over ouderschap
1 De tijdloze en kwetsbare relatie van een ouder met zijn kind 22
1.1 Inleiding 24
1.2 Over de geboorte van een kind en de ‘geboorte’ van ouderschap 24
1.3 ‘De geboorte van de onvoorwaardelijkheid’ 26
1.4 Ouderschap, een nieuwe identiteit 29
1.5 Ouderschap en het overdragen van de opvoeding van je kind 30
1.6 Over onzekerheid, tegenstrijdige gevoelens en kwetsbaarheid van ouders 31
1.7 Eenmaal ouder altijd ouder, maar voor ieder kind anders 34
1.8 Samenvatting 36

2 Over opvoeden en ouders gesproken 37
2.1 Inleiding 37
2.2 Over opvoeden gesproken 38
2.3 Opvoeden is interactie 39
2.3.1 De opvoeding en een professional 40
2.3.2 De opvoeding en een moeder 41
2.3.3 De opvoeding en een professional (2) 42
2.3.4 De opvoeding en een moeder (2) 43
2.4 De fasen van Furman en ouderschap 44
2.5 Samenvatting 45

3 De interne dialoog, krachtbron van ouders 47
3.1 Inleiding 47
3.2 De dialoog die de ouder met zichzelf voert 48
3.3 De stagnerende interne dialoog van de ouder 52
3.4 De interne dialoog, krachtbron bij zware besluitvorming van de ouder 53
3.5 Samenvatting 54

4 Omstandigheden van ouderschap 56
4.1 Inleiding 56
4.2 Eigenschappen van je kind kunnen zien als een omstandigheid van ouderschap 58
4.2.1 Ouder zijn van een dubbel gehandicapt kind 59
4.2.2 Ouder zijn van een puberkind 60
4.2.3 Een ‘alle dagen heel druk kind’ 61
4.2.4 Een gezin met een of met meerdere kinderen 62
4.3 Je persoonlijke eigenschappen en gezinsomstandigheden kunnen zien als omstandigheden van ouderschap 62
4.4 Overige omstandigheden 64
4.5 Het verschil tussen denken in ouderlijke omstandigheden en in risico- en beschermingsfactoren 65
4.6 Samenvatting 66

Deel II Oudergerichtheid als basishouding
5 Het je verplaatsen in de positie van de ouder 70
5.1 Inleiding 70
5.2 Je ideeën over ouderschap beginnen met het verhaal van het kind in jezelf 71
5.3 Het is de hoek van waaruit we kijken die bepaalt wat we waarnemen 73
5.4 De winst van het kijken vanuit meerdere perspectieven 75
5.5 Communicatietheorie 77
5.6 De betekenis van de ouderlijke en de professionele context 79
5.7 Ouderbetrokkenheid 80
5.8 Samenvatting 81

6 De invloed van ervaringen, emoties en visies 83
6.1 Inleiding 83
6.2 Emoties van de moraliserende burger, die de hulpverlener buiten diensttijd heeft 84
6.3 Emoties op basis van eigen kind-ervaringen van de hulpverlener 85
6.4 De geïdealiseerde ouder in (en door?) de persoon van de hulpverlener 86
6.5 Emoties van de hulpverlener opgeroepen door het aangemelde kind 88
6.6 Emoties van de hulpverlener opgeroepen door de ouder van het aangemelde kind 88
6.7 De betekenis van emotionele reacties van collega’s op ouders 89
6.8 De basishouding van het team en de visie van de organisatie ten opzichte van ouders 90
6.9 Samenvatting 92

7 Ouders en de kritische zelfreflectie van de professional 93
7.1 Inleiding 93
7.2 Theorie: over loslaten en ruimte bieden in ouderschap 94
7.3 Levensfase en eventueel ouderschap van de hulpverlener 96
7.4 Het je vrijspelen van emoties en over feedback 96
7.5 Over bewustwording en de metapositie 99
7.6 Ouderschap en dwingende maatschappelijke perspectieven 101
7.7 Samenvatting 102

Deel III Professionele ouderondersteuning
8 Ondersteuning van de ouderlijke binnenwereld 106
8.1 Inleiding 106
8.2 Kennis van derden over kinderen: steun of last voor ouders? 107
8.3 Verloop van het therapieproces van een kind bezien vanuit de ouder 108
8.4 Over het verschil tussen ‘begrip tonen’ en ‘zich begrepen voelen’ 110
8.5 Wat helpt bij het ondersteunen van de ouderlijke binnenwereld? 112
8.6 Professionele ondersteuning van ouders vraagt om je telkens in hun binnenwereld te verplaatsen 113
8.7 Samenvatting 115

9 Ouderondersteuning gericht op de omstandigheden van de ouder 117
9.1 Inleiding 117
9.2 Theorie 119
9.2.1 Solidariteit 120
9.2.2 Taakverdeling 120
9.2.3 Ouderschapsversteviging 122
9.3 Wat betekenen solidariteit en taakverdeling voor ouders? 122
9.4 Wat betekenen solidariteit en taakverdeling voor de professional? 124
9.5 Welke gevolgen hebben de noodzaak tot onderlinge solidariteit en taakverdeling voor de werkrelatie van de professional met de ouder? 125
9.6 Samenvatting 127

Deel IV Oudergericht werken in diverse sectoren
10 Ouders en hulpverleners bij een ‘normale’ kinderontwikkeling 130
10.1 Inleiding 130
10.2 Theorie 133
10.3 De jeugdgezondheidszorg (voorheen het consultatiebureau) 135
10.3.1 Wat betekent dit voor de ouders? 135
10.3.2 Wat betekent dit voor de professionals? 136
10.3.3 Wat betekent dit voor de samenwerkingsrelatie met de ouders? 136
10.4 Kinderopvang 138
10.4.1 Wat betekent dit voor de ouders? 138
10.4.2 Wat betekent dit voor de professionals? 139
10.4.3 Wat betekent dit voor de samenwerkingsrelatie met de ouders? 140
10.5 Ouders en school 142
10.5.1 Wat betekent dit voor de ouders? 142
10.5.2 Wat betekent dit voor de professionals? 143
10.5.3 Wat betekent dit voor de samenwerkingsrelatie met de ouders? 144
10.6 Ouders en de maatschappelijk werkers van het wijk/ jeugdteam 145
10.6.1 Wat betekent dit voor de ouders? 145
10.6.2 Wat betekent dit voor de professionals? 146
10.6.3 Wat betekent dit voor de samenwerkingsrelatie met de ouders? 147
10.7 Samenvatting 148

11 Ouders en hulpverleners bij een stagnerende kinderontwikkeling 150
11.1 Inleiding 150
11.2 Ouders en vrijwillige ambulante jeugdhulpverlening 152
11.2.1 Wat betekent het voor ouders wanneer zij met hun kind aankloppen bij de ambulante hulpverlening? 152
11.2.2 Wat betekent dit voor de professionals? 153
11.2.3 Wat betekent dit voor de samenwerkingsrelatie van de ambulante professionals met de ouders? 154
11.3 Ouders en residentiële jeugdhulpverlening 154
11.3.1 Wat betekent een uithuisplaatsing van een kind voor de ouders? 155
11.3.2 Wat betekent het voor de professionals om met ouders samen te werken in een instelling voor residentiële jeugdhulpverlening? 157
11.3.3 Wat betekent dit voor de samenwerking van de professionals met de ouders? 159
11.4 Een residentiële plaatsing van een kind in een gedwongen kader. Wat betekent dit voor de ouders? 164
11.5 Samenvatting 166

12 Specifieke sectoren waarin met ouders wordt samengewerkt 168
12.1 Inleiding 168
12.2 Theorie: ouders en de medische setting 168
12.3 Ouders, huisarts en ziekenhuis 169
12.3.1 Wat betekent dit voor de ouders? 169
12.3.2 Wat betekent dit voor de professionals? 170
12.3.3 Wat betekent dit voor de samenwerkingsrelatie met de ouders? 170
12.4 Ouders en de kinder- en jeugd-ggz 172
12.4.1 Wat betekent dit voor de ouders? 172
12.4.2 Wat betekent dit voor de professionals? 172
12.4.3 Wat betekent dit voor de samenwerkingsrelatie met de ouders? 173
12.4.4 Jeugd-ggz en ouders met een migratiegeschiedenis 174
12.5 Ouders en pleegzorg 175
12.5.1 Theorie: de verschillende pleegzorgvarianten 176
12.5.2 Wat betekent dit voor de ouders en de pleegouders 177
12.5.3 Wat betekent dit voor de professionals? 179
12.5.4 Wat betekent dit voor de professionele werkrelatie met ouders en pleegouders? 180
12.6 Samenvatting 180

Deel V Suggesties voor oefening en verwerking
1 De tijdloze en kwetsbare relatie van een ouder met zijn kind 184
2 Over opvoeden en ouders gesproken 185
3 De interne dialoog, krachtbron van ouders 185
4 Omstandigheden van ouderschap 186
5 Het je verplaatsen in de positie van de ouder 186
6 De invloed van emoties, ervaringen en visies 187
7 Ouders en de kritische zelfreflectie van de professional 188
8 Ondersteuning van de ouderlijke binnenwereld 189
9 Ondersteuning gericht op omstandigheden van de ouder 189
10 Ouders en hulpverleners bij een ‘normale’ kinderontwikkeling 190
11 Ouders en hulpverleners bij een stagnerende kinder- ontwikkeling 191
12 Specifieke sectoren waarin met ouders wordt samengewerkt 191

Nawoord 193
Literatuur 195