Vaststelling van aansprakelijkheid van bestuurders

Lijst van gebruikte afkortingen XI

1 Inleiding 1
1.1 Introductie 1
1.2 Relevantie en probleemstelling 5
1.3 Methoden en afbakening van het onderwerp 7
1.4 Verantwoording van de opzet 9

2 Onrechtmatige daad ex artikel 6:162 BW 11
2.1 Inleiding 11
2.2 Onrechtmatige daad 12
2.2.1 Inbreuk op een recht 14
2.2.2 Doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht 19
2.2.3 Doen of nalaten in strijd met de maatschappelijke zorgvuldigheid 20
2.2.3.1 Maatschappelijke zorgvuldigheid nader ingevuld door overeenkomsten 24
2.2.3.2 Maatschappelijke zorgvuldigheid nader ingevuld voor beoefenaars van een vrij beroep 26
2.2.3.3 Normen ter voorkoming van letsel 29
2.2.3.4 Normen ter voorkoming van zuiver vermogensschade 31
2.3 Toerekening 33
2.3.1 Toerekening op grond van schuld 35
2.3.2 S chulduitsluitingsgronden 36
2.3.3 Toerekening op grond van risico 40
2.4 Schade en causaal verband 42
2.4.1 Schade 42
2.4.2 Afgeleide schade 47
2.4.3 Causaal verband 55
2.4.4 Causaliteitsonzekerheid 57
2.5 Relativiteit (artikel 6:163 BW) 60
2.5.1 Persoonlijke relativiteit 64
2.5.2 Zakelijke relativiteit 65

3 Wanprestatie ex artikel 6:74 BW 67
3.1 Inleiding 67
3.2 Tekortkoming 69
3.2.1 Niet, niet tijdig, gedeeltelijk of gebrekkig nakomen 70
3.2.2 Opeisbare prestatie 71
3.2.3 Nakoming blijvend onmogelijk of verzuim 72
3.2.4 Klachtplicht 74
3.3 Toerekening 75
3.4 Wanprestatie en onrechtmatige daad 78
3.4.1 Samenloop wanprestatie en onrechtmatige daad 79
3.4.2 Wanprestatie in het systeem van de onrechtmatige daad 82

4 Hoedanigheden van een bestuurder 91
4.1 Inleiding 91
4.2 Bestuurder, vrije beroepsbeoefenaar en werknemer 92
4.3 Activering van verschillende aansprakelijkheidsregimes 97
4.4 Wanneer is sprake van welke hoedanigheid? 104

5 Het bestuurdersbegrip 111
5.1 Inleiding 111
5.2 Statutair bestuurders 112
5.3 Feitelijke bestuurders 114
5.4 Feitelijke (mede)beleidsbepalers 116
5.4.1 Elementen van de feitelijke beleidsbepaler 117
5.4.2 De feitelijke beleidsbepaler in faillissement 122
5.4.3 De feitelijke beleidsbepaler bij onbehoorlijk bestuur 125
5.4.4 De feitelijke beleidsbepaler bij onrechtmatige daad 128
5.5 Indirecte bestuurders 131
5.5.1 Toepassingsbereik van artikel 2:11 BW 132
5.5.2 Doorbraak van bestuurdersaansprakelijkheid naar feitelijke bestuurders 134
5.5.3 Doorbraak van aansprakelijkheid naar feitelijke beleidsbepalers 135
5.5.4 Doorbraak van aansprakelijkheid naar hogere graad bestuurders 141

6 Bestuurdersaansprakelijkheid 147
6.1 Inleiding 147
6.2 Onbehoorlijke taakvervulling (artikel 2:9 BW) 148
6.2.1 Inleiding 148
6.2.2 Open norm 151
6.2.3 Geobjectiveerde norm 155
6.2.4 Ernstig verwijt 160
6.2.5 Kritiek op het ernstig verwijtcriterium 163
6.3 Kennelijk onbehoorlijke taakvervulling (artikel 2:138/248 BW) 168
6.3.1 Inleiding 168
6.3.2 Verhouding met artikel 2:9 BW 170
6.3.3 Elementen nader ingekleurd 175
6.3.4 Bewijsvermoedens 178
6.3.5 Overige bijzonderheden 184
6.4 Onrechtmatige bestuurdersdaad (artikel 6:162 BW) 186
6.4.1 Inleiding 186
6.4.2 Verhouding met artikel 2:9 BW 187
6.4.3 Elementen nader ingekleurd 190
6.4.4 De benadeelde aandeelhouder 197
6.4.5 Bewijslast 198
6.5 Het collegialiteitsbeginsel 200
6.5.1 Inleiding 200
6.5.2 Het bestuurdersbegrip bij het collegialiteitsbeginsel 202
6.5.3 Het collegialiteitsbeginsel en (kennelijk) onbehoorlijke taakvervulling 205
6.5.4 Het collegialiteitsbeginsel en onrechtmatige daad 206
6.5.5 Kritiek op het collegialiteitsbeginsel 208
6.6 Het disculpatiebeginsel 211
6.6.1 Inleiding 211
6.6.2 Het ernstig verwijt 212
6.6.3 Niet nalatig in het treffen van maatregelen 216
6.6.4 Disculpatie van de feitelijke beleidsbepaler 218
6.6.5 Disculpatie van de indirecte bestuurder 219
6.6.6 Disculpatie van de niet-uitvoerende bestuurder 222
6.7 Samenloop artikelen 2:9, 2:138/248 en 6:162 BW 226

7 Het systeem van bestuurdersaansprakelijkheid 229
7.1 Inleiding 229
7.2 Bestuurdersaansprakelijkheid ex artikel 6:162 BW 230
7.2.1 Inleiding 230
7.2.2 Ernstig verwijtbare fout 231
7.2.3 Ernstig verwijtbare normschending 234
7.2.4 Rechtvaardigingsgronden 238
7.2.5 Ernstig verwijtbare toerekenbaarheid 243
7.2.6 Schade en causaal verband 246
7.2.7 Relativiteit (ex artikel 6:163 BW) 248
7.2.8 Relativiteit jegens de vennootschap 252
7.3 Bestuurdersaansprakelijkheid ex artikel 2:138/248 BW 255
7.3.1 Inleiding 255
7.3.2 Ernstig verwijtbare normschending 256
7.3.3 Schade en causaal verband 257
7.3.4 Relativiteit 260
7.3.5 Collegiale aansprakelijkheid 263
7.4 Bestuurdersaansprakelijkheid ex artikel 2:9 BW 266
7.4.1 Inleiding 266
7.4.2 Ernstig verwijtbare tekortkoming 268
7.4.3 Ernstig verwijtbare toerekening 280
7.4.4 Rechtvaardigings- en schulduitsluitingsgronden 283
7.5 Systematiek van bestuurdersaansprakelijkheid 285
7.5.1 Inleiding 285
7.5.2 Bestuurdersaansprakelijkheid als species van het genus onrechtmatige daad 286
7.5.3 Stappenplan 293

8 Conclusie 305
8.1 Samenvatting en conclusies 305
8.2 Beperkingen en vervolgonderzoek 311

Geraadpleegde jurisprudentie 313
Geraadpleegde Kamerstukken 323
Geraadpleegde literatuur 325