De deskundige in het strafproces

Lijst van afkortingen 13
1 Inleiding 15

2 De deskundige als expert: hoe wordt zijn deskundigheid gewaarborgd? 19
2.1 Wat onderscheidt een deskundige? 19
a Specifieke of bijzondere kennis 19
b Geven van informatie en doen van onderzoek 20
Algemene informatie omtrent de stand van de kennis op zijn vakterrein 20
Specifieke verrichtingen, waarnemingen en conclusies 21
Verlenen van bijstand 21
Raadpleging en inzet van derden 22
c Niet elke expert is een deskundige 22
Specifieke vormen van expertise 23
Technisch onderzoek 23
2.2 Hoe wordt zijn deskundigheid gewaarborgd? 26
a Het Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen 28
Organisatie: het College gerechtelijk deskundigen en zijn commissies 28
Beheer: het Besluit register deskundige in strafzaken 29
b Nadere regels bij amvb: kwalificaties en toetsing van specifieke deskundigheid 31
Algemene kwalificaties 31
Vakspecifieke kwalificaties; ‘groeimodel’ 33
Toetsing 36
Registratie 38
Gedragscode 38
Sanctionering 42
c ‘Naar waarheid, volledig en naar beste inzicht’ 45

3 De deskundige als procesdeelnemer: welke rol(len) vervult hij in het strafproces? 47
3.1 Benoeming van de deskundige 47
a In welke gevallen wordt een deskundige benoemd? 47
Verplicht de wet tot benoeming van een deskundige? 47
Waartoe wordt een deskundige benoemd? 48
Wanneer wordt een deskundige benoemd? 48
Wie neemt het initiatief tot benoeming? 49
b Wie benoemt de deskundige? 49
Benoeming door justitiële autoriteiten 49
Geregistreerde en andere deskundigen; motivering van de benoeming 53
Inschakeling van experts door de verdediging 54
c De opdracht aan de deskundige 56
Formulering van de opdracht 56
Verheldering van de opdracht 57
Onderhoud met de deskundige 57
Aanvullend onderzoek 58
Nader onderzoek 58
d De termijn waarbinnen de deskundige verslag moet uitbrengen 59
3.2 Rechten en plichten van de deskundige 59
a De opgedragen diensten bewijzen 59
Benoeming door een rechter vereist? 59
Moet de deskundige instemmen? 60
Kan de deskundige worden gedwongen? 60
Wie bepaalt hoe het onderzoek wordt uitgevoerd? 60
b Geheimhouding 61
In welke gevallen is de deskundige tot geheimhouding verplicht? 61
Op welke gronden is de deskundige tot geheimhouding verplicht? 62
Jegens wie is de deskundige tot geheimhouding verplicht? 63
Tot wie strekt de geheimhoudingsplicht zich uit? 63
Waartoe strekt de geheimhoudingsplicht zich uit? 64
Wanneer eindigt de geheimhoudingsplicht? 64
c Verschoning 64
d Bezoldiging 65
Bezoldiging van door justitiële autoriteiten benoemde deskundigen 65
Bezoldiging van door de verdediging ingeschakelde experts 66
3.3 Uitbrengen van verslag 66
a Waarvan wordt verslag uitgebracht? 67
b Aan wie wordt verslag uitgebracht? 67
c De vorm van het verslag 67
d De taal waarin het verslag gesteld is 68
e De inhoud van het verslag 69
f Waarborgen van deugdelijkheid 69
Beëdiging 69
‘Naar waarheid, volledig en naar beste inzicht’ 70
Verantwoording van de bevindingen; methode en bekwaamheid 71
Bruikbaarheid tot het bewijs; verantwoordelijkheid van de deskundige voor gebruik van zijn verslag 72
g Nader verslag 72
3.4 Horen van de deskundige 73
a Wanneer wordt de deskundige gehoord? 73
b Waartoe wordt de deskundige gehoord? 77
Toelichting op het uitgebrachte verslag 77
Geven van informatie 78
c Hoe wordt verzekerd dat de deskundige verklaart? 78
Oproeping van deskundigen 78
Onwillige deskundigen 79
Bedreigde deskundigen 79
d Vertolking 80
e Waarborgen van deugdelijkheid 81
Beëdiging 81
‘Naar waarheid en geweten’ 84
Met redenen omkleed? 84
Bruikbaarheid tot het bewijs 85
f Ondervraging van de deskundige 85
3.5 Contra-expertise 87
a Equality of arms 87
Deskundigen zijn geen getuigen 89
Onafhankelijkheid en onpartijdigheid van deskundigen 91
Overheidsmonopolies op expertise 94
Herstel van evenwicht: speelt de deskundige een dominante rol? 94
b Over welke mogelijkheden beschikt de verdediging? 97
Door wie wordt de verdediging geïnformeerd? 98
Wanneer wordt de verdediging geïnformeerd? 98
Waarover wordt de verdediging geïnformeerd? 100
Hoe kan de verdediging deskundige inbreng bevorderen? 102
Over welke rechtsmiddelen beschikt de verdediging? 107
c Tegenonderzoek 109
Wanneer moet tegenonderzoek plaatsvinden? 109
De uitvoering van tegenonderzoek; nadere regels bij amvb 111
Wie draagt de kosten van tegenonderzoek? 112
De onmogelijkheid van tegenonderzoek 115
Hoe moet worden omgegaan met deskundigen die elkaar tegenspreken? 116

4 De deskundige als informatiebron: welke bijdrage(n) levert hij aan de rechterlijke oordeelsvorming? 119
4.1 Schriftelijke en/of mondelinge verslaglegging 119
4.2 Deskundigenbewijs 120
a Het deskundigenverslag 120
Wat is de deskundige opgedragen? 120
Wat leren zijn wetenschap en kennis hem? 123
Wat is aan zijn oordeel onderworpen? 123
Deskundigenverslagen en andere geschriften 123
b De deskundigenverklaring 124
Wat wordt de deskundige gevraagd? 125
Wat leren zijn wetenschap en kennis hem? 126
Wat is aan zijn oordeel onderworpen? 127
Deskundige en andere verklaringen 127
4.3 Bewijsverweren 128
a De persoon van de deskundige 132
Kwalificaties: deskundigheidsvraag 132
Vakbekwaamheid: kennisgebiedsvraag 133
Functioneren: geloofwaardigheidsvraag 135
a De bevindingen van de deskundige 136
Methode: consistentievraag 136
Onderzoek: bewijsvraag 140
Conclusies: communicatievraag 142
4.4 Waardering van deskundigenbewijs 143
a Welk gebruik mag de rechter van deskundigenbewijs maken? 143
b Hoe waardeert de rechter deskundigenbewijs? 149
c Hoe doet de rechter van zijn waardering blijken? 153

5 Slotbeschouwingen 155
5.1 De deskundige als expert: is zijn deskundigheid gewaarborgd? 155
a Relevantie van de vraagstelling 155
b Beschouwingen 155
5.2 De deskundige als procesdeelnemer: hoe vervult hij zijn rol(len)? 160
a Relevantie van de vraagstelling 160
b Beschouwingen 161
5.3 De deskundige als informatiebron: hoe draagt hij bij aan de rechterlijke oordeelsvorming? 166
a Relevantie van de vraagstelling 166
b Beschouwingen 166
5.4 De deskundige in strafzaken: figurant of dragende bijrol? 168

Bijlagen
Bijlage 1 Eerste Boek, titel III Wetboek van Strafvordering (art. 51i-51m) 174
Bijlage 2 Besluit register deskundige in strafzaken, art. 12 176
Bijlage 3 Bijlagen Aanwijzing technisch opsporingsonderzoek/ deskundigenonderzoek 177
Bijlage 4 Gedragscode Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen 180
Bijlage 5 Benoemingsvragenlijst Deskundigen in Strafzaken 184
Bijlage 6 Richtlijn Forensische Rapportage 190
Lijst van geraadpleegde literatuur 193

Wetgevingsregister 203
Rechtspraakregister 207
Trefwoordenregister 213