Privaatrecht in context

1 Het perspectief: contextualisme 21
1 Inleiding 21
2 Betekenis en context: enkele voorbeelden 22
3 Casuïstische rechtsvinding 25
4 De stelling van het contextualisme 29
5 De contextualisering van de rechtsorde 32
6 Twee paradigma’s van privaatrechtswetenschap 36
7 Methodenstrijd 38
8 De wending naar het taalgebruik 40
9 Wat doen civilisten? 42

2 Het begrip: wat is privaatrecht? 47
1 Inleiding 47
2 Een onrechtmatig leven 48
3 Een model van privaatrecht 51
4 Drie rechtstheorieën 59
5 Drie tussenposities 67
6 De transnationale dimensie 72
7 Samengevat: het domein en de grenzen 74

3 De geschiedenis van privaatrecht(wetenschap) 77
1 Inleiding 77
2 De oorspronkelijke eenheid van het privaatrecht 78
3 Een wonderbaarlijke wedergeboorte 81
4 Van jus commune naar nationaal recht 85
5 Pandektenwetenschap en legisme 90
6 Externe differentiatie 93
7 Samenwerking en concurrentie 101
8 Interne differentiatie 103
9 Het standaardbeeld van rechtswetenschap 105
10 De toekomst van het privaatrecht: crisis of overgang? 108

4 Taal en interpretatie: het privaatrecht als taalspel 111
1 Inleiding 111
2 Privaatrecht als systeem van begrippen 113
3 Interpretatie: ‘er staat niet wat er staat’ 120
4 Argumentatie: ‘over alles valt te twisten’ 125
5 De grenzen van het privaatrechtelijke discours 132
6 Morele en politieke implicaties: ‘recht van spreken’ 134

5 Het ambacht van de jurist: kennis, kunde en karakter 139
1 Inleiding 139
2 Een advocaat in bedrijf 140
3 Het onderscheid tussen professionele en wetenschappelijke kennis 145
4 Kennis en kunde 150
5 Het verband tussen professionele en wetenschappelijke kennis 156
6 De professionele kennis van de civilist 159
7 Technische rationaliteit 161

6 De waarden van het privaatrecht 165
1 Inleiding 165
2 Corrigerende en verdelende rechtvaardigheid 166
3 Vrijheid, gelijkheid en broederschap 170
4 De constitutionalisering van het privaatrecht 173
5 De Europeanisering van het privaatrecht 176
6 De maatschappelijke context: de multiculturele samenleving 179
7 De politieke context: de democratische rechtsstaat 186
8 De waarde van het privaatrecht 191

7 De methode van het privaatrecht 193
1 Inleiding 193
2 Twee aanvaringen 194
3 De maatschappelijke context 197
4 De rol van de rechter in de democratische rechtsstaat 199
5 De civiele rechter en de geschilbeslechting 202
6 Rechtsvinding in het concrete geval 205
7 De rechtswetenschappelijke onderzoeker en de rechter 209
8 Het standaardbeeld en een methodenstrijd 211
9 Twee tradities, twee paradigma’s 214
10 Terug naar de rechtswetenschap 217
11 Enkele consequenties 220

8 De discipline van het privaatrecht 225
1 Inleiding 225
2 Het rechtszekerheidsbeginsel 226
3 ‘The quest for certainty’ 229
4 Het humanisme van de Renaissance (1550-1630) 230
5 De overgang naar de moderne tijd (1580-1630): behoefte aan zekerheid 234
6 Het bouwwerk van het modernisme 237
7 De overgang naar de postmoderne tijd (1850-1920): verlies aan zekerheid 240
8 Postmodernisme: fragmentarisering of humanisering? 243
9 De formatie en deformatie van disciplines 245
10 Terug naar het privaatrecht 250

9 De professie van de civilist: op zoek naar identiteit 253
1 Inleiding 253
2 De professies en hun ontwikkeling 255
3 Van algemene vorming tot veelvormig onderwijs 259
4 Van ‘nobile officium’ tot ‘zaak van negotie’ 262
5 Over magistraten, dienstverleners en beleidsvoerders 266
6 Naar een nieuwe conceptie van de juridische professie? 271
7 Professionele idealen en de rechtspraktijk 275
8 Op zoek naar identiteit 284

Uitleiding 287
Literatuur 291