Bijzonder Bestraft

HOOFDSTUK 1 Inleiding
1.1 Aankondiging van de bijzondere rechtsplegingsbesluiten en het Tribunaalbesluit 21
1.2 Vooraankondigingen van de wetsbesluiten voor de nieuwe bijzondere rechtspleging, de zuivering en het civiel rechtsherstel 22
1.3 Aanleiding en inbedding van de studie 23
1.4 Onderwerp, reikwijdte en aanpak van de studie: de praktijk van de bijzondere rechtspraak aan de hand van de rechtspraak in Groningse zaken 25
1.5 Concretisering van de probleemstelling en de vraagstelling 33
1.6 Opbouw van de studie 35
1.7 Verantwoording van het bronnenonderzoek 39
1.8 Belangrijkste literatuur over de bijzondere rechtspleging 41

DEEL I CONTEXT VAN DE BIJZONDERE RECHTSPLEGING
HOOFDSTUK 2 De wetgeving ter voorbereiding van de bijzondere rechtspleging
2.1 Problemen bij de juridisch-technische maatregelen ter voorbereiding op een eventuele oorlog 1937-1940 44
2.2 Totstandkoming van ‘herstelwetgeving’ in Londen 49
2.3 Nadrukkelijke afwijkingen van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en de Wet op de Rechterlijke Organisatie 54
2.4 Reacties op de totstandkoming van de wetsbesluiten voor de bijzondere rechtspleging 59
2.5 Het Tribunaalbesluit (Besluit E101) 63
2.6 Besluit D60, het Besluit op de Bijzondere Staat van Beleg 69
2.7 Wetgeving ter wijziging en aanvulling van de Besluiten D61-D64 en het Tribunaalbesluit, 1944-1952 70
2.8 Internationaal Oorlogsstrafrecht, 1941-1952 74

HOOFDSTUK 3 De actoren in de bijzondere rechtspleging
3.1 De bijzondere strafrechtsketen 82
3.2 ‘Politieke delinquenten’ 86
3.3 Actoren voor het doen van aangifte, opsporing en arrestaties 90
3.4 Actoren voor bewaring en internering van ‘politieke delinquenten’ 97
3.5 Actoren voor de verdediging van ‘politieke delinquenten’ 101
3.6 Actoren voor de vervolging 106
3.7 Actoren voor de rechtspraak: de zittende magistratuur 108
3.8 De Tribunalen 119
3.9 Buitengerechtelijke afdoening 122
3.10 Problemen tussen de verschillende actoren in de bijzondere rechtspleging onderling 124

HOOFDSTUK 4 Jurisprudentie, publicaties en documentatie ten behoeve van de bijzondere rechtspleging
4.1 Inleiding 126
4.2 Jurisprudentie over verschillende begrippen in de bijzondere rechtspleging 126
4.3 Publicaties en documentatie 127
6

DEEL II BESCHRIJVING EN KWANTITATIEVE ANALYSE VAN DE RECHTSPRAAK OVER OORLOGSGERELATEERDE MISDRIJVEN EN OORLOGSMISDRIJVEN
HOOFDSTUK 5 Functionarissen betrokken bij de berechting van Groningse zaken
5.1 Functionarissen betrokken bij de berechting in de Kamer Groningen 130
5.2 Functionarissen betrokken bij de behandeling van de cassaties van zaken van de Kamer Groningen 135
5.3 Functionarissen betrokken bij de Tribunaalberechting in Groningen 136
5.4 De werkdruk voor alle functionarissen werkzaam in de bijzondere rechtspleging in Groningen 139

HOOFDSTUK 6 Arrestatie en internering van ‘politieke delinquenten’ in Groningen
6.1 De arrestanten in Groningen 141
6.2 Problemen bij arrestatie van personen in Groningen 142
6.3 Problemen bij bewaring en internering van personen gearresteerd in Groningen 144

HOOFDSTUK 7 De rechtspraak over oorlogsgerelateerde misdrijven en oorlogsmisdrijven door de Kamer Groningen
7.1 ‘Politieke delinquenten’ berecht door de Kamer Groningen 146
7.2 Werkzaamheden van de advocaten-fiscaal 157
7.3 Verdediging van ‘politieke delinquenten’ 160
7.4 Werkwijze van de Kamer Groningen 165
7.5 Sententies van de Kamer Groningen 166
7.6 Jurisprudentie, interpretatie en voorbeeldzaken per gebruikte kwalificatie 185
7.7 Van Kamer Groningen van het Bijzonder Gerechtshof naar Bijzondere Strafkamer Groningen 212
7.8 Uitlevering van ‘politieke delinquenten’ na 1945 214
7.9 Scholtenhuis-verdachten overleden voor hun berechting 216
7.10 Hooggeplaatste Duitse functionarissen in Groningen die niet berecht zijn 219
7.11 Slachtoffers van de Duitse bezetter 220

HOOFDSTUK 8 Cassaties in zaken berecht door de Kamer Groningen
8.1 Aantal Groningse berechtingen waarbij om cassatie verzocht is 223
8.2 Ingetrokken cassaties 223
8.3 Conclusies van de procureur-fiscaal en de advocaten-fiscaal 224
8.4 De verdediging in cassatie 225
8.5 Arresten van de Bijzondere Raad van Cassatie 227
8.6 Revisie 230

HOOFDSTUK 9 Tribunaalrechtspraak in Groningen
9.1 Opzet en wijzigingen van de tribunaalberechting 232
9.2 Voorwaardelijke en onvoorwaardelijke buitenvervolgingstelling en de tribunaalberechting 233
9.3 ‘Eigenlijke’ en ‘oneigenlijke’ Tribunaalzaken 233
9.4 Opgelegde ‘maatregelen’ 234
9.5 Fiat Executie van Tribunaaluitspraken: de Hoge Autoriteit bij de Tribunalen in
7 het ressort Leeuwarden, T. de Jong Tzn 237
9.6 Rechtsmiddelen 237
9.7 Van Tribunaalkamers in Groningen tot Bijzondere Strafkamer bij het Kantongerecht Groningen 237
9.8 Opheffing van functie van Hoge Autoriteit 238

DEEL III WAARDERING VAN DE RECHTSPRAAK OVER OORLOGSGERELATEERDE MISDRIJVEN EN OORLOGSMISDRIJVEN IN GRONINGSE ZAKEN
HOOFDSTUK 10 Gevolgen voor de praktijk van het regeringsbeleid met betrekking tot de bijzondere rechtspleging
10.1 Inleiding 239
10.2 Regeringsbeleid vóór de oorlog op juridisch gebied met betrekking tot de oorlog en haar gevolgen 239
10.3 Regeringsbeleid tijdens de oorlog op juridisch gebied met betrekking tot de oorlog en haar gevolgen 241
10.4 Regeringsbeleid na de oorlog op juridisch gebied met betrekking tot de oorlog en haar gevolgen 243
10.5 Beleid ten aanzien van de uitvoering van de doodstraf 255
10.6 Invloed van het gratiebeleid op opgelegde straffen in Groningse zaken 259

HOOFDSTUK 11 Toetsingskader voor en waardering van de bijzondere rechtspraak in oorlogsgerelateerde misdrijven en oorlogsmisdrijven in Groningen in eerste aanleg, in cassatie en in ‘oneigenlijke’ tribunaalzaken
11.1 Inleiding 263
11.2 Grondslagen van de commune Nederlandse strafrechtspleging 263
11.3 Strafvordering en strafrechtspleging in de bijzondere rechtspleging 269
11.4 Waardering van de bijzondere rechtspraak voor oorlogsgerelateerde misdrijven en oorlogsmisdrijven in Groningen 273

HOOFDSTUK 12 CONCLUSIE
12.1 Was de bijzondere rechtspraak in Groningen ‘Snel, streng en rechtvaardig’? 287
12.2 Bespreking van wetenschappelijke literatuur over de bijzondere rechtspleging 294
12.3 Lessen te trekken uit de bijzondere rechtspleging 301

SUMMERY 309

BIJLAGEN 320

INDEX 402

NAWOORD 414

CURRICULUM VITAE 415