Constructief omgaan met conflicten en geschillen

Inleiding: conflicten en process pluralism 17

1 Communiceren: van conflictueuze interactie naar constructieve samenwerking 25
1.1 Van posities naar belangen 25
1.2 De Ladder of Inference 29
1.3 Drie belangrijke shifts in conflictsituaties 33
1.3.1 Van waarheid naar perceptie 34
1.3.2 Van intentie naar impact 35
1.3.3 Van beschuldiging naar gedeelde verantwoordelijkheid 37
1.4 Empathie en actief luisteren 38
1.5 Conflictstijlen 44
1.6 De rol van emoties 49
1.7 De interafhankelijkheid van mensen in conflict 52
1.8 Een Amerikaans perspectief over ‘moeilijke gesprekken’ 55
1.9 Transitie: van hoofdstuk 1 naar de hoofdstukken 2 en 3 60

2 Onderhandelen 63
2.1 Onderhandelen: theoretisch kader 63
2.1.1 Het probleem van Positional Bargaining – positioneel onderhandelen of marchanderen 65
2.1.2 Het antwoord van de Interest Based Negotiation (op belangen gebaseerde onderhandeling) 67
2.2 Een onderhandeling voorbereiden 72
2.2.1 De eerste dimensie: de relatie 74
2.2.2 De tweede dimensie: de inhoud 92
2.2.3 De derde dimensie: het proces 111
2.2.4 Samenvattend 113
2.3 Een onderhandeling voeren 114
2.3.1 Eerste gesprek: exploratie 115
2.3.2 De onderhandelloop en de drie parallelle processen van de onderhandeling 131
2.3.3 De koek vergroten door waardecreatie 133
2.3.4 Naar een Paretooptimum 137
2.4 Wanneer onderhandelen, wanneer vechten? Een Amerikaans perspectief over ‘onderhandelen met de duivel’ 138
2.5 Collaboratief onderhandelen in het Belgisch Gerechtelijk Wetboek 143
2.5.1 Adversarial advocacy 143
2.5.2 Collaborative advocacy 146
2.5.3 De paradox van het collaboratief onderhandelen en het failliet van de advocatuur 149
2.5.4 Alle advocaten zijn en moeten collaboratieve advocaten zijn 151
2.5.5 Collaboratief onderhandelen in en buiten het Belgisch Gerechtelijk Wetboek 152

3 Bemiddelen 159
3.1 Wat is bemiddeling? 159
3.1.1 Bemiddeling in het Belgisch Gerechtelijk Wetboek 164
3.1.2 Gerechtelijke bemiddeling 165
3.1.3 Buitengerechtelijke bemiddeling 166
3.2 Basisprincipes van bemiddeling 167
3.2.1 Vrijwilligheid 167
3.2.2 Commitment van de partijen 169
3.2.3 Vertrouwelijkheid 169
3.2.4 Onafhankelijkheid, onpartijdigheid en neutraliteit 170
3.3 Modellen van bemiddeling 173
3.3.1 Relatie- en taakgerichte bemiddeling 173
3.3.2 Van faciliterende over evaluerende bemiddeling naar case settlement 174
3.3.3 Mediation sensu lato en sensu stricto 178
3.3.4 Understandingbased Mediation 180
3.4 Het bemiddelingsproces 183
3.4.1 Voorbereidende fase 183
3.4.2 Intakefase 184
3.4.3 Exploratiefase 185
3.4.4 Brainstormfase 185
3.4.5 Onderhandelingsfase 186
3.4.6 Afrondingsfase 187
3.5 Omgaan met moeilijke situaties en faciliteren van verbinding 188
3.5.1 Houdingen in interactie en communicatie 188
3.5.2 Verbinding faciliteren 191
3.6 Omgaan met de techniek van de ‘caucus’ in bemiddeling 195
3.6.1 Caucus als tijdelijk hulpmiddel of als dominante methode 195
3.6.2 Risico’s van caucus 197
3.6.3 Overwegingen pro caucus 198
3.6.4 Caucus en de advocaten van partijen 203
3.7 Omgaan met het recht en de advocaten van partijen in de bemiddeling 204
3.7.1 Bargaining in the shadow of the law 204
3.7.2 Conversatie I over het recht 205
3.8 Een Amerikaans perspectief over de toekomst van bemiddeling en de rol van juristen daarbij 208

Literatuur 219
Over de auteurs 235