Voorwoord V
Verantwoording XIX
Deel A: De Gemeente
Intermezzo 1. Ode aan de ambtenaar
1. Welkom in het gemeentehuis 5
1.1 Inleiding 5
1.2 De gemeente: een eerste kennismaking 5
1.2.1 Inleiding 5
1.2.2 Verschil overheid en bedrijf 5
1.2.3 Hoe ziet onze overheid er dan uit? 7
1.2.4 Waar gaat de gemeente over? 7
1.2.5 Wie besturen de gemeente? 8
1.3 Kennismakingsrondje 9
1.3.1 Inleiding 9
1.3.2 Gemeentesecretaris 9
1.3.3 Nestor 10
1.3.4 Griffi er 10
1.3.5 Controller 13
1.3.6 Ondernemingsraad 14
1.3.7 Vertrouwenspersoon 14
1.3.8 Opleidingscoördinator 14
1.3.9 Wethouder 15
1.3.10 Burgemeester 16
1.3.11 Bode 16
2 De gemeente? Wie of wat is dat en wat doe zij? 17
2.1 Inleiding 17
2.2 Nederlands Recht 18
2.3 Staatsinrichting - kernbegrippen 19
2.3.1 Inleiding 19
2.3.2 Gedecentraliseerde eenheidsstaat 19
2.3.3 Autonomie en medebewind 20
2.3.4 Democratische rechtstaat 20
2.3.5 Machtenscheiding 21
2.3.6 Grondrechten 22
2.4 De diverse overheidslagen 22
2.4.1 Algemeen 22
2.4.2 Rijksoverheid 23
2.4.3 De Provincies 23
2.4.4 De Gemeenten 24
2.4.5 De Waterschappen 24
2.4.6 Gemeenschappelijke Regelingen 25
2.5 Naar de uitvoeringspraktijk: juridisch kader gemeente 25
2.6 Belangrijkste wet- en regelgeving voor de gemeente 26
2.7 De Algemene wet bestuursrecht (Awb) 26
2.8 Enkele bestuursrechtelijke kernbegrippen 27
2.8.1 Wie is bevoegd? Mandaat 27
2.8.2 Belanghebbende 27
2.8.3 De aanvraag 28
2.8.4 Besluitvorming: termijn, soorten besluiten en inwerkingtreding 28
2.8.5 Beleidsregels 31
2.8.6 Handhaving 31
2.8.7 Rechtsbescherming 32
3 Grondrechten 35
3.1 Inleiding 35
3.2 Wat en waarom? 35
3.3 Kenmerkende hedendaagse aspecten 36
3.4 De rechterlijke toets 38
3.5 Overheid en religie 40
4 Gemeentefi nanciën – te belangrijk om aan specialisten over te laten 45
4.1 Inleiding 45
4.2 Leeswijzer 45
4.3 Historie van de gemeentelijke fi nanciën 46
4.4 De eigenheid van gemeenten 47
4.5 Wet- en regelgeving 49
4.5.1 Inleiding 49
4.5.2 Gemeentewet 51
4.5.3 Het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) 53
4.5.4 Indeling van de begroting en de jaarstukken 55
4.6 De commissie BBV 57
4.7 Begrotingscyclus 59
4.7.1 Inleiding 59
4.7.2 College en raad in de begrotingscyclus 59
4.7.3 De organisatie in de begrotingscyclus 61
4.8 Gemeentelijke inkomsten 63
4.8.1 Inleiding 63
4.8.2 Het gemeentefonds 63
4.8.3 Specifi eke uitkeringen 65
4.8.4 Gemeentelijke belastingen 65
4.8.5 Overige eigen middelen 66
4.9 Verbonden partijen 66
4.10 Financiele positie 68
4.11 Accountantscontrole 70
4.12 De lokale rekenkamer 72
4.13 Financieel toezicht door de provincie 73
4.14 Tot slot 75
Intermezzo 2. Financiële gezondheid
Intermezzo 3. Begroting lezen
5 Samenwerkingsverbanden 83
5.1 Inleiding 83
5.2 Waarom wel of niet samenwerken? 84
5.3 Overzicht gemeenschappelijke regelingen 85
5.4 Verantwoording college aan gemeenteraad: de informatieplicht 86
5.5 Wel of geen raadsleden in regeling 86
6 Beleid 89
6.1 Inleiding 89
6.2 Wat is beleid 89
6.3 Grenzen aan bevoegdheid gemeentebestuur 91
6.4 Eisen aan beleid 91
6.5 Beleid: oorsprong, grenzen en bevoegdheid 92
6.6 Beleid: wijze van totstandkoming 93
6.7 Aandachtspunten ambtelijke en politiek-bestuurlijke voorbereiding en besluitvorming 94
Intermezzo 4. Juridische kwaliteit
Deel B: Politiek en Bestuur
7 Welkom in de gemeenteraad(svergadering) 103
7.1 Inleiding 103
7.2 Opening 104
7.3 Spreekrecht burgers 105
7.4 Vragenhalfuur raadsleden 105
7.5 Vaststellen van de agenda 106
7.6 Afscheid wethouder en benoeming nieuwe wet houder 106
7.7 Bestemmingsplan Centrum 107
7.8 Sportnota 108
7.9 Verkeersvisie Zeeheldenbuurt 109
7.10 Bestemmingsplan landelijk gebied 110
7.11 Begroting Natuur en recreatie Midden-Veluwe 110
7.12 Regionale Grondbank 111
7.13 Veiligheidsbeleid 111
7.14 Interpellatiedebat sociaal domein 112
7.15 Verklaring van geen bedenkingen afvalinzamelbedrijf 113
7.16 Begrotingswijziging Omgevingsdienst 114
7.17 Sluiting 114
8 In de gemeenteraad 115
8.1 Inleiding 115
8.2 De gemeente 115
8.3 Gemeenteraad 115
8.4 Voorzitt er Gemeenteraad 116
8.5 Raadscommissies 117
8.6 Voorzitt er raadscommissie en gemeenteraad 118
8.6.1 Algemeen 118
8.6.2 Vaardigheden 118
8.6.3 Het verloop van een vergadering 119
8.7 Presidium 121
8.8 Integriteit en onthouden van stemming 121
8.8.1 Inleiding 121
8.8.2 De Gemeentewet 122
8.8.3 Algemene wet bestuursrecht 122
8.8.4 Jurisprudentie 123
8.8.5 Wat te doen? 124
8.9 Vernietiging van raadsbesluiten 125
8.10 Openbaarheid en geheimhouding 126
8.10.1 Inleiding 126
8.10.2 Openbaarheid van (raads)stukken 126
8.10.3 Geheimhouding in de Gemeentewet 126
8.10.4 Geheimhouding in de Awb 127
8.10.5 Relatie tot de Grondwet 127
8.11 Besloten vergaderingen 128
8.11.1 Algemeen 128
8.11.2 Wie beslist tot beslotenheid 128
8.11.3 Gevolgen beslotenheid 128
8.11.4 Wanneer géén beslotenheid 129
8.11.5 Aanwezigen besloten vergadering 129
8.12 Regionale samenwerking en gemeenteraad 130
8.13 Gemeenteraad en Raadsgriffi er 131
8.14 Gemeenteraad en ambtelijke organisatie 132
Intermezzo 5. De griffi er als ambtenaar
Intermezzo 6. De griffi er: voor de raad
Intermezzo 7. Nestor
Intermezzo 8. Boven de partijen
9 Verantwoordelijkheid en instrumenten gemeenteraad 143
9.1 Inleiding 143
9.2 Verantwoordelijkheden of ‘rollen’ gemeenteraad 143
9.2.1 Inleiding 143
9.2.2 Kaderstellen 144
9.2.3 Volksvertegenwoordiging 144
9.2.4 Controleren 144
9.3 Uitwerking instrumentarium 145
10 De burgemeester 147
10.1 Inleiding 147
10.2 Benoeming, herbenoeming en ontslag 147
10.3 Positie in het gemeentebestuur 148
10.4 Openbare orde en veiligheid 149
10.5 Politie en veiligheidsregio 151
10.6 Burgemeester en ambtelijke organisatie 153
10.7 De burgemeester in de samenleving 154
11 De wethouder 155
11.1 Historie 155
11.2 Aantal wethouders 156
11.3 Politiek Bestuurlijke context 156
11.4 De Speelvelden 157
12 De gemeentesecretaris; de leukste hondenbaan 159
12.1 Gemeentesecretaris 159
12.2 En algemeen directeur 161
12.3 En ook maatschappelijk verbinder 164
12.4 In balans 165
Intermezzo 9. De gemeentesecretaris
Intermezzo 10. Herindelen
13 De Rekenkamer 173
13.1 Inleiding 173
13.2 Gemeenteraad en rekenkamer 173
13.3 Verschijningsvormen van de rekenkamer 174
13.4 Werkwijze van de rekenkamer 175
Deel C: De Ambtenaar
14 Arbeidsvoorwaarden van de gemeenteambtenaar 179
14.1 Inleiding: van rechtspositieregeling naar collectieve arbeidsovereenkomst 179
14.2 Wat verandert er voor de medewerker? 179
14.2.1 Inleiding 179
14.2.2 De arbeidsovereenkomst 179
14.2.3 De Collectieve Arbeidsovereenkomst (CAO) 180
14.2.4 Vertegenwoordiging bonden 180
14.2.5 ‘Insluiting’ 181
14.2.6 CAO-topics 181
15 Omgangsvormen en integriteit 183
15.1 Inleiding 183
15.2 Ongewenste omgangsvormen 183
15.3 Integriteit 184
15.4 Steun bij melding ongewenste omgangsvorm of schending integriteit 184
16 Advisering college en portefeuillehouder 187
16.1 Inleiding 187
16.2 Goede advisering 187
16.2.1 Inleiding 187
16.2.2 Adviseren als tweede beroep 187
16.2.3 Feilloos Adviseren 189
16.2.4 Bestuurlijke en ambtelijke werkelijkheid 191
16.2.5 Verschillende bestuursstijlen 194
16.2.6 Conclusies 198
16.3 Gouden regels van het goed adviseren 199
16.3.1 Inleiding 199
16.3.2 Maak scherp wat de opdracht is 199
16.3.3 Wees je bewust van je rol als ambtenaar 200
16.3.4 Houd je doel voor ogen 201
16.3.5 Besef wie er voor je zit 201
16.3.6 Wees een stevige gesprekspartner 202
16.3.7 Ken je eigen kwaliteiten 203
16.3.8 Zorg voor een integraal advies 203
16.3.9 Wees je bewust van de politieke omgeving waarin je adviseert 204
16.3.10 Durf te dromen 204
16.3.11 Gebruik het registratiesysteem puur als registratiesysteem 204
Intermezzo 11. Burgemeester, wethouder, secretaris
17 Een goed college- en raadsvoorstel 207
17.1 Inleiding 207
17.2 Voorbereiding 207
17.2.1 Een goed begin is het halve werk 207
17.2.2 Stakeholders in beeld brengen 208
17.2.3 Zorg voor een integraal verhaal 208
17.2.4 Vergeet de politiek niet 209
17.3 Het schrijven van het voorstel 210
17.3.1 Inleiding 210
17.3.2 Vooraf 211
17.3.3 Advies / gevraagd besluit 211
17.3.4 Inleiding 212
17.3.5 Argumenten 212
17.3.6 Kantt ekeningen 213
17.3.7 Bevoegdheid / juridische grondslag 213
18 Politiek-bestuurlijke wensen en ambtelijke integriteit: van spanningsveld naar speelveld 215
18.1 Inleiding 215
18.2 Spanning vakinhoudelijk inzicht en politiek-bestuurlijke rationaliteit 215
18.2.1 Een voorbeeld 215
18.2.2 Een benadering 216
18.3 Van spanningsveld naar speelveld 218
18.4 Tot slot 219
19 De rol van de overheid in de netwerksamenleving 221
19.1 Inleiding 221
19.2 De ontwikkeling 221
19.3 Schaal van samenwerken 222
19.4 Inwonersparticipatie 224
19.5 Rol van de ambtenaar 225
19.6 Handvatt en 225
20 Ondermijning 229
20.1 Ondermijning; wat is het eigenlijk? 229
20.2 Ondermijning en de ambtenaar 230
21 Bedreigingen 233
21.1 Omgaan met bedreigingen 233
Deel D: De Technieken
22 Feedback 239
22.1 Inleiding 239
22.2 Spanningsgebieden rondom Feedback 239
22.3 Openstaan voor geven en ontvangen van feedback 241
22.4 Politiek bestuurlijke context 242
23 Timemanagement 243
23.1 Inleiding 243
23.2 Timemanagement: hoe? 243
23.3 Alles is belangrijk, maar sommige dingen nog belangrijker 244
23.4 Bezint eer gij begint... 246
23.5 Hoe creëer u meer tijd? 246
23.6 Doe ik de juiste dingen en doe ik de juiste dingen goed? 247
24 Onderhandelen 249
24.1 Inleiding 249
24.2 Politieke bestuurlijke context 249
24.3 Kenmerken onderhandelingen 250
24.4 Klassiek Onderhandelen en de ‘Harvard-methode’ 250
24.5 Competitieve onderhandelingsvaardigheden 251
24.6 Wat als onderhandelingen stagneren 252
24.7 Vijf wijsheden bij het Onderhandelen 253
25 Effectief invloed uitoefenen en gedrag 255
25.1 Inleiding 255
25.2 Politiek bestuurlijke context 255
25.3 ‘De Roos’ van Leary 256
25.3.1 Inleiding 256
25.3.2 Het nut van de Roos van Leary 256
25.3.3 Hoe werkt de Roos van Leary 256
25.3.5 De Roos in acht delen 258
25.4 Hoe nut van de Roos van Leary te herkennen en gebruiken 259
25.4.1 Achtergronden lastig gedrag 259
25.4.2 Omschrijving ‘types’ 259
25.4.3 Hoe kunt u op een positieve manier tegen-invloed uitoefenen? 260
25.4.4 De juiste interventie! 260
26 Kernkwaliteiten 263
26.1 Inleiding 263
26.2 Kernkwaliteiten en het kernkwadrant 263
26.3 Kernkwaliteit bij allergie en stress 265
26.4 Het kernkwadrant: voorbeelden 266
26.5 Persoonlijke en politieke context 267
27 Projectmatig werken 269
27.1 Inleiding 269
27.2 Essenties van projectmatig werken 270
27.2.1 Inleiding 270
27.2.2 Doelen en resultaten 270
27.2.3 Opdrachtgeverschap / opdrachtnemerschap 271
27.2.4 Faseren, beheersen, beslissen 274
27.3 Politiek bestuurlijke context 276
Verklarende woordenlijst 277
Over de auteurs 289
Bijlage 1: Doorwerking machtenscheiding 297
Bijlage 2: Grondrechten in Nederland 298
Bijlage 3: Algemene Beginselen van Behoorlijk Bestuur 299
Bijlage 4: Instrumentarium Gemeenteraad 301
Bijlage 5: Checklist beoordeling Raadsvoorstel 305
Bijlage 6: Checklist voor eff ectieve vergaderingen 307
Bijlage 7: Bouwstenen vergadering of activiteit 308
Bijlage 8: Checklist Onderhandelen 309
Bijlage 9: Checklist structuur van een presentatie 312
Bijlage 10: Checklist analyse van het publiek 313
Trefwoordenregister 315
