Hoe herken en verander ik ineffectieve gedragspatronen in mijn team?

Ieder team ontwikkelt na verloop van tijd zijn eigen dynamiek, met bijbehorende gedragspatronen. Sommige patronen dragen bij aan het succes van het team, terwijl andere patronen de effectiviteit juist ondermijnen. Als teamleider of teamlid is het essentieel om deze ineffectieve patronen te herkennen en te doorbreken. Maar hoe doe je dat? In dit artikel verkennen we hoe je ineffectieve gedragspatronen kunt identificeren en welke stappen je kunt nemen om ze te veranderen.

De kracht van ongeschreven regels herkennen

Een van de belangrijkste sleutels tot het herkennen van teampatronen ligt in het identificeren van 'ongeschreven regels'. Dit zijn impliciete gedragsnormen die iedereen kent maar niemand expliciet benoemt. Deze regels hebben een enorme impact op de teamprestaties.

Ongeschreven regels kunnen zowel positief als negatief zijn. Voorbeelden van negatieve ongeschreven regels zijn: 'Je moet hier wel tegen een geintje kunnen', 'Feedback levert bij ons vaak gedoe op', of 'Drukte vinden wij een goed excuus om afspraken niet na te komen'. Deze regels beperken vaak de openheid, veiligheid en effectiviteit binnen teams.

Om ineffectieve patronen te herkennen, moet je verder kijken dan wat er aan de oppervlakte gebeurt. Je moet leren kijken naar wat er in de 'onderstroom' speelt - de onuitgesproken emoties, aannames en groepsdynamiek.

Verschillende soorten teampatronen

Om de patronen in je team te begrijpen, kan het helpen om eerst inzicht te krijgen in verschillende teamculturen. Figee en Van Rijn beschrijven in hun werk vier teamtypes, elk met hun eigen karakteristieke patronen:

• Cowboyteams: resultaatgericht, snel handelend, soms ten koste van zorgvuldigheid
• Doe-maar-gewoonteams: zorgvuldig, gestructureerd, soms ten koste van flexibiliteit
• Harmonieteams: relatiegericht, conflictvermijdend, soms ten koste van besluitvaardigheid
• Hart-en-zielteams: klantgericht, bevlogen, soms ten koste van interne afstemming

Elk type heeft zijn eigen valkuilen en ineffectieve patronen. Door te herkennen welk type jouw team is, kun je gerichter zoeken naar de bijbehorende patronen.

Hoe herken je ineffectieve patronen?

Het herkennen van ineffectieve patronen vereist een combinatie van observatie, reflectie en feedback. Hier zijn enkele manieren om deze patronen te identificeren:

Andere indicatoren van ineffectieve patronen zijn:

• Terugkerende conflicten over dezelfde onderwerpen
• Beslissingen die steeds op dezelfde manier vastlopen
• Vergaderingen die continu dezelfde structuur volgen zonder resultaat
• Bepaalde teamleden die steeds dezelfde rol op zich nemen
• Onderwerpen die systematisch vermeden worden

Het is belangrijk om te begrijpen dat ineffectieve patronen vaak onbewust in stand worden gehouden door het hele team, niet alleen door enkele individuen. Daarom is het essentieel om de patronen als systeemkwestie te benaderen, niet als individueel probleem.

Het doorbreken van ineffectieve patronen

Wanneer je de ineffectieve patronen in je team hebt herkend, is de volgende stap om ze te doorbreken. Dit is vaak het moeilijkste deel, omdat patronen diep verankerd kunnen zijn in de teamcultuur. Hier volgt een stappenplan gebaseerd op verschillende expertinzichten:

Stappenplan voor het veranderen van ineffectieve patronen:

1. De bovenstroom op orde brengen - Zorg dat de formele aspecten van het team (doelen, rollen, processen) helder zijn.
2. Overeenstemming over de huidige situatie creëren - Maak de patronen bespreekbaar en zorg dat iedereen de huidige situatie erkent.
3. Focus aanbrengen - Bepaal welke patronen het meest urgent zijn om aan te pakken.
4. Belemmeringen wegnemen en afscheid nemen - Identificeer wat het team tegenhoudt en neem bewust afscheid van oude gewoonten.
5. Iedereen verantwoordelijk maken - Zorg dat elk teamlid zich eigenaar voelt van het veranderproces.
6. Nieuwe patronen onderhouden - Blijf aandacht besteden aan de nieuwe gewenste patronen tot ze vanzelfsprekend worden.

Het is belangrijk om te beseffen dat verandering bij jezelf begint. Als teamleider of teamlid kun je niet verwachten dat anderen hun gedrag veranderen als jij niet bereid bent hetzelfde te doen. Door zelf het voorbeeld te geven, creëer je de ruimte voor anderen om ook te veranderen.

Praktische interventies voor verandering

Naast het stappenplan zijn er verschillende praktische interventies die kunnen helpen bij het doorbreken van ineffectieve patronen:

Andere effectieve interventies zijn:

• Luie interventies - Kleine, laagdrempelige acties die met minimale energie maximaal effect sorteren
• Teamspellen - Gebruik spelvormen om op een luchtige manier spannende onderwerpen bespreekbaar te maken
• Teamcontracten - Maak expliciete afspraken over hoe teamleden met elkaar willen samenwerken
• Feedback organiseren - Creëer structurele momenten waarop teamleden elkaar feedback kunnen geven
• Rolwisseling - Laat teamleden tijdelijk elkaars rollen overnemen om nieuwe perspectieven te creëren

De rol van de bovenstroom en onderstroom

Bij het veranderen van teampatronen is het belangrijk om zowel aandacht te besteden aan de 'bovenstroom' (expliciete doelen en afspraken) als aan de 'onderstroom' (onuitgesproken normen en patronen).

De onderstroom is vaak veel krachtiger dan de bovenstroom. Je kunt de beste plannen en afspraken maken (bovenstroom), maar als de onderliggende dynamiek (onderstroom) niet verandert, zullen nieuwe pogingen tot verandering uiteindelijk mislukken.

Het belang van blijvende verandering

Het veranderen van ineffectieve patronen is geen eenmalige actie, maar een continu proces. Nieuwe patronen moeten worden onderhouden en versterkt om te voorkomen dat het team terugvalt in oude gewoonten.

Het is belangrijk om regelmatig te evalueren hoe het gaat met de nieuwe patronen en waar nodig bij te sturen. Dit kan door middel van reflectiemomenten, feedback en het vieren van successen.

Conclusie

Het herkennen en veranderen van ineffectieve gedragspatronen in teams is een uitdagende maar essentiële taak voor elke teamleider of teamlid dat betere resultaten wil behalen. Door ongeschreven regels te identificeren, patronen bespreekbaar te maken en systematisch te werken aan nieuwe gewoonten, kunnen teams hun effectiviteit aanzienlijk verbeteren.

Onthoud dat verandering begint bij bewustwording, gevolgd door erkenning en acceptatie, voordat je aan transformatie kunt werken. Het proces vraagt om geduld, doorzettingsvermogen en de bereidheid om zelf het goede voorbeeld te geven. Maar de beloning - een team dat optimaal samenwerkt en presteert - is de inspanning meer dan waard.