Hoe pas ik appreciative inquiry toe in organisatieontwikkeling?

Appreciative inquiry (waarderend onderzoeken) is een krachtige methode voor organisatieontwikkeling die niet focust op problemen, maar op wat werkt en waar mensen meer van willen. In tegenstelling tot traditionele veranderbenaderingen die beginnen bij wat er mis is, richt appreciative inquiry zich op het ontdekken en versterken van succesvolle elementen in de organisatie. In deze pagina ontdek je hoe je appreciative inquiry kunt toepassen in je eigen organisatie.

De principes van appreciative inquiry

Voordat je appreciative inquiry kunt toepassen, is het belangrijk om de onderliggende principes te begrijpen. >Appreciative Inquiry van Matthijs Steeneveld beschrijft vijf fundamentele principes:

• Het sociaal-constructionistische principe: De werkelijkheid wordt gecreëerd in gesprekken tussen mensen.
• Het poëtische principe: Organisaties zijn open boeken die constant worden herschreven door de verhalen die we vertellen.
• Het anticipatoire principe: Onze beelden van de toekomst beïnvloeden ons gedrag in het heden.
• Het simultaniteitsprincipe: Onderzoek en verandering vinden gelijktijdig plaats - een vraag is al een interventie.
• Het positieve principe: Positieve vragen leiden tot positieve verandering.

Het 4D-model als stappenplan

In de praktijk wordt appreciative inquiry vaak toegepast volgens het 4D-model, zoals beschreven in >Veranderen met Appreciative Inquiry. Dit model biedt een gestructureerde aanpak om van waarderende gesprekken naar concrete actie te komen:

1. Discover (Vertellen): Onderzoek wat werkt door waarderende interviews en het delen van succesvolle ervaringen.
2. Dream (Verbeelden): Visualiseer een gewenste toekomst gebaseerd op wat er al werkt.
3. Design (Vormgeven): Ontwerp concrete plannen om de gewenste toekomst te realiseren.
4. Deliver/Destiny (Verwezenlijken): Experimenteer met nieuwe werkwijzen en borg de verandering.

Praktische toepassing in organisatieontwikkeling

Om appreciative inquiry toe te passen in je organisatie, kun je de volgende stappen volgen:

1. Kies een positief thema: Formuleer het onderwerp als een positief bevestigend thema, bijvoorbeeld niet 'hoe verminderen we klachten?' maar 'hoe creëren we uitzonderlijke klantervaringen?'
2. Vorm een kerngroep: Stel een diverse groep samen die het proces begeleidt.
3. Ontwikkel waarderende vragen: Creëer vragen die uitnodigen tot het delen van positieve ervaringen en successen.
4. Voer waarderende interviews: Laat mensen elkaar interviewen over positieve ervaringen.
5. Deel en analyseer verhalen: Zoek naar patronen en succesfactoren in de verhalen.
6. Verbeeld de toekomst: Laat deelnemers een beeld schetsen van de ideale toekomst.
7. Ontwerp actieplannen: Ontwikkel concrete plannen om deze toekomst te realiseren.
8. Experimenteer en implementeer: Voer experimenten uit en implementeer succesvolle veranderingen.

Werkvormen voor elke fase

Voor een succesvolle toepassing van appreciative inquiry in organisatieontwikkeling zijn concrete werkvormen essentieel. Hieronder enkele effectieve werkvormen per fase:

Discover (Vertellen)

• Waarderende interviews: Laat deelnemers elkaar interviewen over succesvolle ervaringen.
• Datamining (1-2-4-allemaal): Deel inzichten eerst in tweetallen, dan in viertallen en uiteindelijk met de hele groep.
• Verhalen uit beelden: Gebruik afbeeldingen om verhalen over successen te ontlokken.

Dream (Verbeelden)

• Maak een beeld van de gewenste toekomst: Visualiseer de ideale situatie via tekeningen of collages.
• Verhaal uit de toekomst: Schrijf een verhaal alsof je vanuit de toekomst terugkijkt op een succesvol verandertraject.
• Op zoek naar gedeelde waarden: Identificeer de kernwaarden die de gewenste toekomst kenmerken.

Design (Vormgeven)

• Open Space Technology: Creëer een open ruimte waar deelnemers zelf onderwerpen kunnen aandragen en bespreken.
• 15% solutions: Focus op kleine, haalbare stappen die direct kunnen worden gezet.
• Speel het plan: Gebruik rollenspellen om plannen te testen en verfijnen.

Deliver/Destiny (Verwezenlijken)

• Feed forward: Geef constructieve feedback gericht op toekomstige mogelijkheden.
• Positief samenspannen: Creëer buddy-systemen waarin mensen elkaar ondersteunen bij het realiseren van verandering.
• Evoluerende werkprocessen: Ontwikkel werkprocessen die zich kunnen aanpassen aan nieuwe inzichten.

De rol van de facilitator

Als facilitator van een appreciative inquiry proces speel je een cruciale rol. Ook voor de doorgewinterde waarderende facilitator zijn er altijd nieuwe inzichten en werkvormen te ontdekken. Enkele belangrijke aspecten van jouw rol als facilitator:

• Een waarderende houding: Toon oprechte nieuwsgierigheid naar wat werkt en waar mensen energie van krijgen.
• Niet-wetende en vragende houding: Stel open vragen en vermijd oordelen.
• Aanmoedigen: Stimuleer deelnemers om successen te delen en te bouwen op elkaars ideeën.
• Ruimte maken voor onderzoek: Creëer een veilige omgeving waarin mensen kunnen experimenteren.
• Luisteren met aandacht: Luister actief naar de verhalen en behoeften van deelnemers.

Aandachtspunten bij de toepassing

Bij het toepassen van appreciative inquiry in organisatieontwikkeling zijn er enkele belangrijke aandachtspunten:

• Positief ≠ naïef: Appreciative inquiry gaat niet om het negeren van problemen, maar om het genereren van nieuwe mogelijkheden.
• Betrek de hele organisatie: Voor duurzame verandering is het belangrijk om zoveel mogelijk stakeholders te betrekken.
• Balanceer tussen dromen en doen: Zorg voor een goede balans tussen inspirerende toekomstbeelden en concrete acties.
• Creëer psychologische veiligheid: Deelnemers moeten zich veilig voelen om eerlijk te zijn over successen én uitdagingen.
• Borg de verandering: Zorg voor structuren en processen die de nieuwe werkwijzen ondersteunen.

Conclusie: De kracht van appreciative inquiry in organisatieontwikkeling

Appreciative inquiry biedt een krachtige benadering voor organisatieontwikkeling door te focussen op wat werkt en wat meer gewenst is, in plaats van op problemen. Door de principes, het 4D-model en diverse werkvormen toe te passen, kun je een proces faciliteren waarin deelnemers zelf hun gewenste toekomst vormgeven en realiseren.

De waarderende benadering zorgt niet alleen voor concrete veranderingen, maar ook voor meer verbinding, eigenaarschap en energie in de organisatie. Het is geen eenmalige interventie, maar een doorlopend proces van onderzoeken, leren en vernieuwen. Door appreciative inquiry toe te passen, creëer je een cultuur waarin continue ontwikkeling en waardering centraal staan.