Middle Management

1 Wat is management? 13
1.1 Waarom is management nodig? 16
1.1.1 Waarom hebben we managers nodig? 18
1.1.2 Managementniveaus 20
1.1.3 Tendenzen binnen het management 23
1.1.4 Management: een interdisciplinaire aanpak 25
1.2 Hoe passen we management toe? 26
1.2.1 De bedrijfsprocessen 26
1.2.2 De beheersingscyclus 36
1.3 Wat is management? 38
1.3.1 Managementscholen 38
1.3.2 Nieuwe managementtheorieën 46
Samenvatting 52

2 Wat is een organisatie? 57
2.1 Organisatie, bedrijf en onderneming 60
2.1.1 Organisaties 60
2.1.2 Bedrijven 60
2.1.3 Ondernemingen 63
2.2 Omgeving en belanghebbenden 64
2.2.1 Omgeving 64
2.2.2 Belanghebbenden 66
2.3 Organisatiecultuur 69
2.3.1 Wat is een organisatiecultuur? 70
2.3.2 Cultuuruitingen 70
2.3.3 Cultuurtypologieën 71
2.3.4 Organisatieculturen volgens Mintzberg 72
2.3.5 Factoren die een organisatiecultuur bepalen 72
2.3.6 Invoeren van een organisatiecultuur 74
2.4 Plaatsbepaling van organisaties 75
2.4.1 Sectoren 75
2.4.2 Bedrijfskolom 75
2.4.3 Samenwerkingsverbanden 81
2.5 Rechtsvormen van een bedrijf 85
2.5.1 Eenmanszaak 86
2.5.2 Maatschap 87
2.5.3 Vennootschap onder firma 87
2.5.4 Commanditaire vennootschap 88
2.5.5 Besloten vennootschap 88
2.5.6 Naamloze vennootschap 90
2.5.7 Coöperatie 91
2.5.8 Stichting 91
Samenvatting 94

3 Hoe verdeel je het werk? 97
3.1 Structurering 100
3.1.1 Stap 1: Taakverdeling 101
3.1.2 Stap 2: Functievorming 102
3.1.3 Stap 3: Functiebeschrijving 102
3.1.4 Stap 4: Taakspecialisatie en werkstructurering 104
3.1.5 Stap 5: Afdelingsvorming 108
3.1.6 Stap 6: Vaststellen van de hiërarchie 116
3.1.7 Stap 7: Ontwerpen van een organisatiestructuur 122
3.2 Spanwijdte en omspanningsvermogen 122
3.2.1 Spanwijdte 122
3.2.2 Omspanningsvermogen 124
3.2.3 Vergroten van het omspanningsvermogen 126
3.2.4 Delegatie 131
Samenvatting 137

4 Hoe bouw je een organisatie? 141
4.1 Organisatiestelsels 144
4.1.1 Organisatiestructuur en organisatieschema 144
4.1.2 Lijnorganisatie 145
4.1.3 Lijn- en staforganisatie 150
4.1.4 Lijn- en staforganisatie met functionele relaties 152
4.1.5 Projectorganisatie, matrixorganisatie en ententestructuur 154
4.1.6 Classificatie naar primair proces 158
4.1.7 Keuze van een organisatieontwerp 159
4.2 Organisatiemodellen volgens Mintzberg 160
4.2.1 Vijf basisonderdelen 160
4.2.2 Coördinatiemechanismen 161
4.2.3 Structurele of basisconfiguraties 162
4.2.4 Contingentiefactoren 165
4.3 Ontwikkelingen in organisatiestructuren 165
4.3.1 VUCA 165
4.3.2 Agile organiseren 169
4.3.3 Horizontaal organiseren 171
4.3.4 Holacratie 173
4.3.5 Netwerkorganisaties 174
4.3.6 Virtuele organisaties 175
Samenvatting 178

5 Hoe werk je samen? 181
5.1 Groepen 184
5.1.1 Soorten groepen 184
5.1.2 Groepsontwikkeling: vijf-fasenmodel 185
5.1.3 Besluitvorming in groepen: BOB-model 187
5.2 Teams 191
5.2.1 Verschil tussen groepen en teams 191
5.2.2 Soorten teams 194
5.2.3 Kwaliteiten en rollen in teams 197
5.3 Motivatie van teamleden 201
5.3.1 Motivatietheorie van Maslow 202
5.3.2 Motivatietheorie van Herzberg 203
5.3.3 Arbeidsmotiverende omstandigheden 205
5.4 Communicatie 206
5.4.1 Het communicatieproces 208
5.4.2 Interne communicatie 212
5.4.3 Mondelinge en schriftelijke communicatie 217
5.4.4 Vergaderen 219
5.5 Conflicthantering 224
5.5.1 Oorzaken van conflicten 224
5.5.2 Indeling van conflicten 225
5.5.3 Gedrag van partijen in een conflict 227
5.5.4 Analyseren van het conflict 229
5.5.5 Conflictoplossing 231
Samenvatting 233

6 Hoe geef je leiding? 237
6.1 Taken van de manager 240
6.2 Leiderschapstheorieën 241
6.2.1 Theorie van McGregor 241
6.2.2 Theorie van Blake en Mouton 243
6.2.3 Theorie van Reddin 245
6.2.4 Contingentietheorie van Fiedler 246
6.2.5 Theorie van Hersey en Blanchard 247
6.2.6 Theorie van Quinn 248
6.3 Leiderschap en mate van participatie 250
6.3.1 Relatie tussen participatie en stijl van leidinggeven 250
6.3.2 Linking pin 251
6.3.3 Voor- en nadelen van participatie 252
6.3.4 Flexibel leiderschap 252
6.4 Management-by-technieken 252
6.4.1 Management by direction and control 253
6.4.2 Management by objectives 253
6.4.3 Management by exception 254
6.4.4 Management by walking around 254
6.4.5 Management by delegation 255
6.5 Informeel leiderschap 255
6.6 Transformationeel leiderschap 256
6.7 Persoonlijke effectiviteit 258
6.7.1 Timemanagement 258
6.7.2 Covey: zeven eigenschappen van effectief leiderschap 260
6.7.3 Persoonlijk meesterschap van Quinn 262
Samenvatting 264

7 Hoe kom je tot strategische planning? 267
7.1 Strategische planning 269
7.1.1 Ontwikkelingen in strategisch denken 270
7.1.2 Product-marktcombinatie 272
7.2 Strategieformuleringsproces 273
7.2.1 Analyse van de bestaande strategie 274
7.2.2 Stap 2 Omgevingsonderzoek 280
7.2.3 Stap 3 Sterkte-zwakteonderzoek 280
7.2.4 Stap 4 Formuleren van mogelijke strategieën 280
7.2.5 Stap 5 Keuze van de definitieve strategie 282
7.3 Stappen om te komen tot een ondernemingsplan 289
7.3.1 Missie 289
7.3.2 Visie 290
7.3.3 Core-business 291
7.3.4 Business definition 291
7.3.5 Doelstellingen formuleren 293
7.3.6 Beleidsbepaling 297
7.3.7 Planning van de activiteiten 299
7.3.8 Ondernemingsplan 300
Samenvatting 301

8 Wat is ondernemerschap? 305
8.1 Ondernemerschap 308
8.1.1 Kenmerken van ondernemerschap 308
8.1.2 Intern ondernemerschap 309
8.1.3 Verschillen tussen ondernemerschap en management 309
8.2 Ondernemingsplan 310
8.3 Ondernemingsplan: markt – marketingmanagement 313
8.3.1 Ontwikkelingen in de marketing 313
8.3.2 Marketingmix 316
8.3.3 Externe communicatie 320
8.3.4 Verkoopproces 324
8.3.5 Marketinginformatie 327
8.3.6 Inkoopproces 330
8.3.7 Online marketing 331
8.4 Ondernemingsplan: financiën – financieel management 332
8.4.1 Bepaling van en voorziening in de vermogensbehoefte 332
8.4.2 Budgetvormen en budgettechnieken 335
8.4.3 Kosten 337
8.4.4 Kostprijsberekening en verschillenanalyse 339
8.4.5 Verschillenanalyse 341
8.4.6 Break-evenanalyse 343
8.4.7 Financiële kengetallen 345
Samenvatting 347

9 Hoe kom je tot besluitvorming? 351
9.1 Informatiemanagement 354
9.1.1 Informatieverzorgingsproces 354
9.1.2 Eisen aan informatieverzorging en informatiesystemen 356
9.2 Automatisering 357
9.2.1 Stappen in het automatiseringsproces 358
9.2.2 Gevolgen van automatisering binnen het bedrijf 360
9.3 Strategisch informatiemanagement 361
9.3.1 Doel van strategisch informatiemanagement 361
9.3.2 Negenvlaksmodel 362
9.3.3 Strategisch informatieplan 363
9.4 Bestuurlijke besluitvorming 365
9.4.1 Organisatiebestuur als beslissingsproces 365
9.4.2 Rationeel besluitvormingsmodel 366
9.4.3 Beslissingsmodellen 367
9.4.4 Soorten beslissingen 369
Samenvatting 372

10 Hoe realiseer je veranderingen? 375
10.1 Verandermanagement 378
10.2 Soorten van veranderingen 379
10.2.1 Geleidelijke versus schoksgewijze verandering 379
10.2.2 Veranderingen volgens Andreatta 384
10.3 Aanpak van verandering 384
10.3.1 Twee uitersten 384
10.3.2 Het leiden van veranderingen 385
10.4 Implementeren van veranderingen 387
10.4.1 Implementatiestrategieën 387
10.4.2 Veranderstrategieën van Berenschot 388
10.4.3 De top 3 principes 389
10.4.4 Weerstand bij veranderingen 389
10.4.5 Externe ondersteuning 390
10.5 Concepten in het veranderingsproces 390
10.5.1 Business Process Redesign 390
10.5.2 Lean management 392
10.5.3 Sociotechniek 393
Samenvatting 396

11 Hoe optimaliseer je de processen? 399
11.1 Planning 402
11.1.1 Betekenis van planning 402
11.1.2 Plannen ingedeeld naar termijn 403
11.1.3 Capaciteits- en bezettingsplanning 405
11.1.4 Netwerkplanning 409
11.2 Procesbeheersing 415
11.2.1 Procesbeheersing als cybernetisch proces 415
11.2.2 Feedbackmechanismen 416
11.3 Procesoptimalisatiemodellen 418
11.3.1 KPI-methode 419
11.3.2 Balanced Scorecard 421
11.3.3 Feedback en feedforward 421
11.3.4 Procesmanagement 423
11.3.5 Scrum 423
11.4 Kwaliteitsmanagement: processen verbeteren 424
11.4.1 Betekenis van kwaliteit 424
11.4.2 INK-model 427
11.4.3 Management en Arbeid Nieuwe Stijl 428
11.4.4 Hulpmiddelen bij kwaliteitsmanagement 429
11.4.5 Normen 432
11.4.6 McKinsey: het 7S-model 433
11.4.7 PDCA-cyclus (planning- en controlecyclus) 435
11.4.8 Benchmarking 436
11.4.9 Lean Six Sigma 436
11.4.10 Kaizen 441
Samenvatting 443

12 Hoe zet je je personeel in? 447
12.1 Werving en selectie van medewerkers 450
12.2 Arbeidsovereenkomsten 452
12.2.1 Inhoud van de arbeidsovereenkomst 452
12.2.2 Collectieve arbeidsovereenkomst 454
12.2.3 Bijzondere arbeidsovereenkomsten 454
12.3 Activiteiten tijdens het dienstverband 455
12.4 Beëindigen van het dienstverband 464
12.5 Bestuurlijke aspecten van het personeelsbeleid 466
12.5.1 Ontwikkelingen in het denken over personeelsbeleid 466
12.5.2 Paternalisme (1850-1920) 467
12.5.3 Scientific management (1920-1960) 467
12.5.4 Human resource management (1960-heden) 468
12.5.5 Competentiemanagement 471
12.5.6 Beloningsbeleid 473
12.5.7 Sociale wetgeving 476
12.5.8 Arbobeleid 479
Samenvatting 483

13 Hoe beheers je het logistieke proces? 485
13.1 Goederenstroombeheersing 488
13.2 Routing en lay-out 489
13.2.1 Fabricageschema en processchema 489
13.2.2 Routing 491
13.2.3 Lay-out 491
13.3 Voorraadbeheer 493
13.3.1 Indeling van de voorraden naar fase in het productieproces 493
13.3.2 Voorraadbeheer en voorraadkosten 497
13.4 Optimale bestelgrootte 498
13.4.1 Wat is de optimale bestelgrootte? 498
13.4.2 Berekening van de optimale bestelgrootte 498
13.4.3 Bestelinterval en levertijd 501
13.5 Online orderafhandeling 503
13.5.1 Orderbevestiging 503
13.5.2 Verzending 503
13.5.3 Facturering 504
13.5.4 Voorraadbeheer 504
13.5.5 Aftersales en retournering 506

Samenvatting 507
Literatuur 509
Register 510
Over de auteur 518
Illustratieverantwoording 519