Voorwoord bij 4e druk V
Lijst van gebruikte afkortingen XIX
HOOFDSTUK 1
Inleiding 1
1.1 Algemeen 1
1.2 Plaats binnen het Nederlandse belastingrecht 2
1.3 De rechtskracht van de Leidraad Invordering 1990 2
1.4 Aansprakelijkheidsbepalingen premies werknemersverzekeringen en
bijdragen verplichte deelneming bedrijfspensioenfonds 3
HOOFDSTUK 2
Enige algemene begrippen 5
2.1 Hoofdelijkheid 5
2.2 Regres 7
2.3 Algemene beginselen van behoorlijk bestuur 9
2.4 Open systeem Invorderingswet 1990 11
2.4.1 Actio Pauliana 12
2.4.2 Conservatoir beslag 13
2.4.3 Actie uit onrechtmatige daad door de fiscus 14
2.5 Aanvragen faillissement 19
2.6 Subrogatie 20
2.7 Relatie tussen verschillende overlappende bepalingen 21
HOOFDSTUK 3
Geschiedenis 23
3.1 De Invorderingswet 1990 23
3.2 Anti-misbruikwetgeving 24
VII
HOOFDSTUK 4
Aansprakelijkheid algemeen 25
4.1 Aansprakelijk stellen 25
4.2 Schuld- en risicoaansprakelijkheid 27
4.2.1 Schuldaansprakelijkheid 27
4.2.2 Risicoaansprakelijkheid 29
4.3 Fiscale aftrekbaarheid 30
4.4 Reservering 33
4.5 De borg 34
HOOFDSTUK 5
Procedure aansprakelijk stellen 35
5.1 Algemeen 35
5.2 Wanneer kan tot aansprakelijkstelling worden overgegaan? 35
5.2.1 Termijn waarbinnen aansprakelijk moet worden gesteld 49
5.3 Volgorde aansprakelijk stellen 53
5.3.1 Schuldaansprakelijkheid voor risicoaansprakelijkheid? 53
5.3.2 Volgorde binnen de keten- en inlenersaansprakelijkheid 54
5.3.3 Volgorde privaatrechtelijke bepalingen versus
invorderingsbepalingen 55
5.4 De beschikking (kennisgeving) 56
5.5 Verweer tegen de beschikking aansprakelijkstelling 61
5.5.1 Historie 61
5.5.2 Huidige procedure (vanaf 1 december 2002) 62
5.6 Overgangsrecht 69
5.7 De procedure tot 1 december 2002 70
5.7.1 De civiele procedure 71
5.7.2 Bezwaar en beroep tegen de belastingaanslag 74
5.7.3 Grensgebied betwisten beschikking/bezwaar belastingaanslag 77
HOOFDSTUK 6
Aansprakelijkheid voor rente, kosten en boete 83
6.1 Inleiding 83
6.2 Aansprakelijkheid voor de invorderingsrente 84
6.3 Aansprakelijkheid voor de belastingrente (voorheen heffingsrente) 87
6.4 Aansprakelijkheid voor de boete 87
6.5 Aansprakelijkheid kosten van invordering belastingschuldige 94
HOOFDSTUK 7
Informatieverplichtingen en -rechten Invorderingswet 1990 97
7.1 Inleiding 97
Inhoudsopgave
VIII
7.2 Informatieverplichtingen voor de aansprakelijkgestelde 97
7.3 Informatieverplichtingen van de Belastingdienst 105
HOOFDSTUK 8
Invordering ten laste van aansprakelijkgestelden 113
8.1 Algemeen 113
8.2 Twee situaties 113
8.3 Verzetsmogelijkheden 114
8.3.1 Algemeen 114
8.3.2 Hoe vindt verzet plaats 116
8.3.3 Wie kan zich verzetten 116
8.3.4 Verzetstermijn 116
8.3.5 Civiel verzet 116
8.4 Versnelde invordering 117
8.5 Conservatoir beslag 117
8.5.1 Opheffing/vervallen conservatoir beslag 118
8.5.2 Conservatoir beslag gaat over in een executoriaal beslag 118
8.6 Verjaring 119
8.7 Betaling en afboeking aansprakelijkstelling 121
8.7.1 Afboeking betaling op belastingschuld 121
8.7.2 Afboeking betaling aansprakelijkstelling 122
8.7.2.1 Algemeen 122
8.7.2.2 Hoe boekt de fiscus de betalingen af? 123
8.7.3 Hoe kan worden betaald? 125
8.7.4 Compensatie 125
8.7.5 Overige invorderingsmaatregelen 126
8.8 Indeplaatsstelling (subrogatie) 126
8.9 Regresregels 127
8.9.1 Art. 55 IW 1990 127
8.9.2 Art. 56 IW 1990 128
8.10 Terugbetaling na vermindering van de aanslag 130
8.11 Uitstel van betaling 133
8.12 Kwijtschelding 134
8.12.1 Niet verder bemoeilijken belastingschuldige 134
8.13 Compromis/vaststellingsovereenkomst 135
HOOFDSTUK 9
Aansprakelijkheid art. 33 en 37 Invorderingswet 1990 137
9.1 Algemeen 137
9.2 Geen rechtspersoonlijkheid, geen volledige rechtsbevoegdheid 143
9.2.1 Lichaam zonder rechtspersoonlijkheid 143
9.2.2 Rechtspersoonlijkheid bezittend lichaam dat niet volledig
rechtsbevoegd is 144
Inhoudsopgave
IX
9.3 Een niet in Nederland gevestigd lichaam 144
9.3.1 Vestigingsplaats 144
9.3.2 Leider van een vaste inrichting 144
9.4 Een ontbonden lichaam 149
9.5 Art. 37, IW 1990 152
HOOFDSTUK 10
Inlenersaansprakelijkheid 155
10.1 Geschiedenis 155
10.2 Inhoud en strekking van inlenersaansprakelijkheid 156
10.2.1 Ter beschikking stellen 156
10.3 Bewijslast bij onderscheid inlening versus aanneming van werk 157
10.4 Belang onderscheid inlening/aanneming van werk 160
10.5 Doorlening 161
10.6 Verhuur bemand materieel 162
10.7 Uitbreiding inlenersaansprakelijkheid 162
10.7.1 Civielrechtelijke uitbreiding 162
10.7.2 Registratieplicht 168
10.7.3 Invoering art. 34a IW 1990 172
10.7.4 Wetsvoorstel 174
10.8 NEN-certificering 177
10.8.1 Algemeen 177
10.8.2 NEN-norm 4400 177
10.9 Reikwijdte inlenersaansprakelijkheid 183
10.9.1 Omzetbelasting 183
10.9.2 Loonbelasting en sociale premies 186
10.9.2.1 Aansprakelijkheid voor anoniementarief 186
10.9.2.2 Matiging anoniementarief 188
10.9.2.3 Wijzen van matiging aansprakelijkheid anoniementarief 195
10.9.2.4 Aansprakelijkheid voor afdrachtvermindering(en) 197
10.9.2.5 Brutering 199
10.9.2.6 Eindheffing 203
10.9.3 Boeten, rente en kosten 212
10.10 Extraterritoriale werking 212
10.10.1 Loonbelasting en premies volksverzekeringen 212
10.10.1.1 Jurisprudentie 214
10.10.1.2 Duidelijkheid na arresten Hoge Raad? 216
10.10.2 Werknemersverzekeringen 221
10.10.3 Invordering 222
10.11 Disculpatie en vrijwaring 223
10.11.1 Vrijwaring per 1 juli 2012 223
10.11.2 Ondergeschiktheid 226
10.12 Administratieve verplichtingen inlener 226
10.13 Risicobeperkende maatregelen 227
10.13.1 Algemeen 227
Inhoudsopgave
X
10.13.2 Verklaringen betalingsgedrag 228
10.13.2.1 Parlementaire geschiedenis 229
10.13.2.2 Beleid 230
10.13.2.3 Jurisprudentie 231
10.13.3 Stortingen naar g-rekening 240
10.13.4 Rechtstreeks storten 242
10.13.4.1 Algemeen 242
10.13.4.2 Definitie 242
10.13.4.3 Gang van zaken bij CBA m.b.t. rechtstreekse stortingen 243
10.13.4.4 Civielrechtelijke benadering 244
10.13.4.4.1 Gerichte/ongerichte betaling 244
10.13.4.4.2 Gevolgen van de civielrechtelijke benadering voor de
rechtstreekse stortingen 245
10.13.4.5 Jurisprudentie 246
10.13.4.6 UWV 247
10.14 Het depotstelsel 247
10.15 Afstemming tussen Belastingdienst en UWV 253
10.16 Freelancers 254
HOOFDSTUK 11
De ketenaansprakelijkheid 257
11.1 Historie 257
11.2 Begrippen in de ketenaansprakelijkheid 258
11.2.1 Aannemer 258
11.2.2 Onderaannemer 259
11.2.3 Werk van stoffelijke aard 259
11.2.4 Eigenbouwer 261
11.2.4.1 Werkzaamheden die samenhangen met de hoofddoelstelling 266
11.2.4.2 Werkzaamheden die verbonden zijn aan het vervaardigen,
onderhouden en herstellen van bedrijfsmiddelen 271
11.2.5 Opdrachtgever 275
11.2.6 Koper van een toekomstige zaak 276
11.2.7 Koper van een bestaande zaak 276
11.3 De buitenlandse aannemer 276
11.4 De buitenlandse onderaannemer 277
11.5 Zelfstandigen zonder personeel (de zogenoemde ZZP’ers) 280
11.6 Uitzonderingen aansprakelijkheid 280
11.6.1 Het werk wordt geheel of grotendeels verricht op de plaats
waar de onderneming van de onderaannemer is gevestigd 281
11.6.2 Het werk is ondergeschikt aan een overeenkomst van koop
en verkoop van een bestaande zaak 282
11.6.3 Aannemelijk is dat de niet-betaling noch aan de aannemer
noch aan de onderaannemer is te wijten 283
Inhoudsopgave
XI
11.6.4 Opdrachtgever niet aansprakelijk voor
inlenersaansprakelijkheid 285
11.6.5 Wetenschap koper kleding 285
11.6.6 Bewijslast 286
11.7 Volgorde binnen ketenaansprakelijkheid 287
11.8 Omvang aansprakelijkheid 288
11.8.1 Algemeen 288
11.8.2 Aansprakelijkheid voor indirecte loonkosten 290
11.8.3 Aansprakelijkheid voor anoniementarief, matiging
anoniementarief 291
11.8.4 Brutering 291
11.8.5 Omkering bewijslast 291
11.8.6 Koppelingswet 293
11.9 Berekening hoogte van aansprakelijkstelling 293
11.9.1 Algemeen 293
11.9.2 Uitgangspunt 293
11.9.3 Beperking aansprakelijkheid 293
11.9.4 Knelpunten berekening 294
11.9.4.1 Ontbreken van administratie 294
11.9.4.2 Naast de verantwoorde lonen worden ook lonen betaald
die niet in de administratie zijn verantwoord 299
11.9.4.3 Er is uitsluitend een loonbelastingschuld met betrekking
tot verantwoorde werknemers 300
11.9.4.4 Berekeningswijze volgens Staatssecretaris van Financiën 301
11.10 Risicobeperkende maatregelen, algemeen 301
11.10.1 Verklaringen betalingsgedrag 302
11.10.2 De geblokkeerde rekening (g-rekening) 302
11.10.3 Wetsgeschiedenis 304
11.10.4 Openen g-rekening 305
11.10.5 Vrijwaring storting g-rekening 306
11.10.5.1 Vrijwaring tot 1 oktober 2003 306
11.10.5.2 Vrijwaring vanaf 1 oktober 2003 307
11.10.6 Storting g-rekening per factuur of per werk? 308
11.10.7 Berekening storting g-rekening 309
11.10.8 Deblokkering g-rekening 310
11.10.9 Verdeling g-geld tussen Belastingdienst en UWV 314
11.10.10 G-rekening en faillissement 315
11.10.11 G-rekening en surséance van betaling 315
11.10.12 Rechtstreeks storten 316
11.10.13 Mogelijkheden tegen misbruik g-rekening 317
11.11 Regresrecht 319
11.12 Derdenbeslag en vrijwaring 324
11.13 Voorziening in het kader van de ketenaansprakelijkheid 326
Inhoudsopgave
XII
HOOFDSTUK 12
Bestuurdersaansprakelijkheid 327
12.1 Algemeen 327
12.1.1 Misbruik en aansprakelijkheid 327
12.1.2 Interne en externe aansprakelijkheid 328
12.1.3 Geschiedenis, doel en strekking 329
12.2 Aansprakelijkheid van bestuurders 331
12.2.1 Algemeen 331
12.2.2 Aansprakelijkheid op grond van civiele recht 332
12.2.3 Aansprakelijkheid op grond van de inleners- of
ketenaansprakelijkheid 335
12.2.4 Aansprakelijkheid op grond van de Wet
Bestuurdersaansprakelijkheid bij Faillissement (WBF) 336
12.2.5 Strafrechtelijke aansprakelijkheid 337
12.3 Omvang aansprakelijkheid 338
12.3.1 Algemeen 338
12.3.2 Voor welke belastingen en premies? 340
12.3.3 Art. 36b IW 1990 341
12.3.4 Aansprakelijkheid voor boeten, invorderings- en
belastingrente, kosten van invordering 343
12.4 Rechtspersonen die onder de bestuurdersaansprakelijkheid vallen 344
12.4.1 Lichamen in de zin van de AWR 344
12.4.2 Rechtspersoonlijkheid 345
12.4.3 Volledige rechtsbevoegdheid 345
12.4.4 Voor zover onderworpen aan de vennootschapsbelasting 345
12.5 Bestuurder in de zin van de bestuurdersaansprakelijkheid 346
12.5.1 Algemeen 346
12.5.2 De formele bestuurder 346
12.5.3 De feitelijke bestuurder 349
12.5.4 De gewezen bestuurder 351
12.5.5 De nieuwe bestuurder 352
12.5.6 De bestuurder van het lichaam dat als bestuurder van een
ander lichaam optreedt 352
12.5.7 De bewindvoerder en de vereffenaar 354
12.5.8 Collectiviteit van het bestuur 356
12.6 Mededeling van betalingsonmacht (melding) 360
12.6.1 Algemeen 360
12.6.2 Wijze van melden betalingsonmacht 361
12.6.3 Verzoeken om (nadere) informatie naar aanleiding van de
melding 365
12.6.4 Wie kan melden? 366
12.6.5 Enkele bijzondere situaties ten aanzien van de melding 367
12.6.5.1 Fiscale eenheid omzetbelasting 367
12.6.5.2 Schattingsregeling omzetbelasting 367
12.6.5.3 Surséance van betaling 368
Inhoudsopgave
XIII
12.6.5.4 Faillissement 368
12.6.5.5 Startende ondernemingen 369
12.6.5.6 Dadelijk en ineens invorderbare belastingaanslagen 371
12.6.6 Wanneer moet worden gemeld? 372
12.6.7 Betalingsonmacht 373
12.6.8 Gevolgen van het melden voor de invordering 375
12.6.9 Melding eerste fase 376
12.6.10 Beoordeling melding betalingsonmacht tweede fase 377
12.6.11 Bewijslastverdeling in verband met melding
betalingsonmacht 379
12.6.11.1 Rechtsgeldige mededeling van betalingsonmacht 379
12.6.11.2 Niet rechtsgeldige mededeling van betalingsonmacht 380
12.6.12 Bewijslast gewezen bestuurder 383
12.6.13 Driejaarstermijn 383
12.6.14 Geldigheidsduur melding 384
12.6.15 De meldingsregeling in de bestuurdersaansprakelijkheid
achterhaald? 384
12.7 Kennelijk onbehoorlijk bestuur 386
12.7.1 Algemeen 386
12.7.2 Jurisprudentie 387
12.7.2.1 Betalen van zwart loon, verzwijgen van omzet 387
12.7.2.2 Gebreken in de boekhouding 390
12.7.2.3 Niet nakomen wettelijke verplichtingen 395
12.7.2.4 Geen leiding geven aan vennootschap 401
12.7.2.5 Diversen 405
12.7.3 Onrechtmatige daad 411
12.7.4 Samenhang met WBF 412
12.7.4.1 Jurisprudentie 413
12.7.4.2 Samenloop tussen WBF en WBA 434
12.7.5 Causaal verband 435
12.7.6 Regresrecht 436
12.7.7 Vernietigbaarheid onverplichte rechtshandelingen (pauliana) 436
12.7.8 Bestuurdersaansprakelijkheid en erfgenamen van de
aansprakelijkgestelde 438
12.7.9 Negatief loon in verband met bestuurdersaansprakelijkheid 438
HOOFDSTUK 13
Aansprakelijkheid van werknemers 441
13.1 Belastingplichtige/inhoudingsplichtige 441
13.1.1 Wie is werknemer, artiest, beroepssporter en buitenlands
gezelschap? 442
13.2 Uitgangspunt 442
13.3 Disculpatie 442
13.3.1 Uitwerking 443
Inhoudsopgave
XIV
13.4 Volgorde van aansprakelijkstelling 443
13.5 Samenloop met inkomstenbelasting 444
HOOFDSTUK 14
Aansprakelijkheid kansspelbelasting 445
14.1 Belastingplichtige 445
14.2 Wie is aansprakelijk? 446
14.3 Uitgangspunt 446
14.4 Disculpatie 446
HOOFDSTUK 15
Aansprakelijkheid vennootschapsbelasting en verrekening van belasting
binnen fiscale eenheid vennootschapsbelasting 447
15.1 Aansprakelijkheid 447
15.2 Verrekening 449
HOOFDSTUK 16
Aansprakelijkheid van de vervreemder van aandelen 451
16.1 Inleiding 451
16.2 Artikel 40 (vanaf 1 januari 2001) 452
16.2.1 Geen aansprakelijkheid 454
16.2.2 Omvang aansprakelijkheid 454
16.2.3 Belang 454
16.2.4 Deelneming 454
16.2.5 Disculpatie 454
16.2.6 Overgangsrecht 455
16.2.7 Regresrecht 455
16.2.8 Lex specialis 455
16.3 Regeling tot 1 januari 2001 456
16.3.1 Strekking 456
16.3.2 Het aanmerkelijk belang 457
16.3.3 Staking van de onderneming 458
16.3.4 Tussengeschoven lichaam en middellijk aandeelhouderschap 458
16.3.5 De bewijslast van de ontvanger 458
16.3.6 Samenloop van aansprakelijkstellingen 459
16.3.7 Regresregeling medeaanmerkelijkbelanghouders 460
16.3.8 Het civielrechtelijke alternatief 461
HOOFDSTUK 17
Aansprakelijkheid bij verplaatsing lichaam naar buitenland 463
HOOFDSTUK 18
Aansprakelijkheid overdrachtsbelasting 465
Inhoudsopgave
XV
HOOFDSTUK 19
Aansprakelijkheid omzetbelasting voor natuurlijke personen 467
19.1 Achtergrond 467
19.2 Werking art. 42a, IW 1990 467
19.3 Omvang aansprakelijkheid 468
19.4 Overgangsregeling 468
HOOFDSTUK 20
Aansprakelijkheid ondernemer levering onroerende zaak 469
20.1 Algemeen 469
20.2 Disculpatie 469
HOOFDSTUK 21
Aansprakelijkheid bij fiscale eenheid omzetbelasting en teruggave
omzetbelasting 471
21.1 Inleiding 471
21.2 Strekking 472
21.3 Beschikking fiscale eenheid 473
21.4 Vermindering/teruggaaf omzetbelasting 475
21.5 Verhouding met de bestuurdersaansprakelijkheid 475
21.5.1 Wetswijziging 476
HOOFDSTUK 22
Aansprakelijkheid inkomstenbelasting 479
22.1 Inleiding 479
22.2 Minderjarige kinderen 479
22.3 Aansprakelijkheid partner 480
22.4 Link met BW 481
22.5 Regresrecht 482
HOOFDSTUK 23
Aansprakelijkheid voor erfbelasting en schenkbelasting 483
23.1 Wie zijn aansprakelijk? 483
23.2 Waarvoor aansprakelijk? 483
23.3 Beperkingen 484
23.4 Uitzondering 484
23.5 Dwangbevel verleend tegen de gezamenlijke erfgenamen 485
23.6 Samenloop 485
Inhoudsopgave
XVI
HOOFDSTUK 24
Aansprakelijkheid executeur-testamentair 487
24.1 Samenloop aansprakelijkheid erfgenamen – executeur-testamentair 488
HOOFDSTUK 25
Aansprakelijkheid bij erfgenamen 489
25.1 Inleiding 489
25.2 Werkingssfeer 489
25.3 Uitzondering op de beperking 490
25.4 Grensbedrag 490
25.5 Dwangbevel verleend tegen de gezamenlijke erfgenamen 490
25.6 Wetsvoorstel 491
HOOFDSTUK 26
Aansprakelijkheid en gemeentelijke heffingen 493
26.1 Aanslag ten name van één belastingplichtige ingeval er meer
belastingplichtigen zijn 493
26.2 Aanslag ten name van meer dan één persoon 495
HOOFDSTUK 27
Aansprakelijkheid van verzekeraars 497
27.1 Verzekeraar periodieke uitkeringen 497
27.1.1 Wanneer aansprakelijk? 497
27.1.2 Wanneer geen aansprakelijkheid? 499
27.1.3 Rente, kosten en boete 499
27.1.4 Mededeling aan de verzekeraar 499
27.1.5 Disculpatie 500
27.1.6 Emigratie 500
27.2 Pensioenverzekeraar 501
27.2.1 Aansprakelijkheid 501
27.2.2 Omvang 501
27.2.3 Mededeling aan de verzekeraar 502
27.3 Kapitaalverzekeraar eigen woning 501
27.3.1 Aansprakelijkheid 503
27.3.2 Omvang 503
27.3.3 Mededeling aan de verzekeraar 503
HOOFDSTUK 28
Aansprakelijkheid fiscaal vertegenwoordiger OB 505
Inhoudsopgave
XVII
HOOFDSTUK 29
Aansprakelijkheid voor carrouselfraude 507
29.1 Algemeen 507
29.2 Wie is aansprakelijk? 507
29.3 Voor welke goederen geldt art. 42c IW 1990 508
29.4 Wanneer aansprakelijkheid 508
29.5 Disculpatie 509
29.6 Uitzondering 510
29.7 Strijd met EU-recht 510
HOOFDSTUK 30
Aansprakelijkheidsbepalingen buiten de IW 1990 513
30.1 Aansprakelijkheid op grond van art. 18 WvK 513
30.1.1 Verhouding tussen art. 18 WvK en art. 33 IW 1990 513
30.1.2 Wijzigingen in de VOF 514
30.2 Hoe aansprakelijk te stellen? 516
30.3 Aansprakelijkheid commanditaire vennoot 517
30.4 Maatschap 518
30.5 BV 519
30.6 Aansprakelijkheid echtgenoten belastingschulden 522
30.6.1 Onderscheidende situaties 523
30.7 Aansprakelijkheid in het erfrecht 530
HOOFDSTUK 31
Aansprakelijkheid derde beschikking bankrekening 533
31.1 Algemeen 533
31.2 Aansprakelijkheid 533
31.3 Volgorde 534
HOOFDSTUK 32
Verpakkingenbelasting (vervallen) 535
32.1 Algemeen 535
32.2 Wie is aansprakelijk 535
32.3 Teruggave 535
32.4 Boete, rente en kosten 535
32.5 Disculpatie 536
32.6 Overgangsrecht 536
Trefwoordenregister 537
Inhoudsopgave
XVIII
