Conflict

Inleiding 13

Deel I Conflict en conflictbeheersing als wetenschappelijke thema’s 17

1 Conflict Studies: De roerige geschiedenis van een veld 19
B.A. de Graaf
1.1 Inleiding 19
1.2 De jaren vijftig 20
1.3 Van negatieve naar positieve vrede 22
1.3.1 Elise Boulding 22
1.3.2 Johan Galtung 24
1.3.3 Bernard Röling 27
1.4 De jaren van ontspanning 28
1.4.1 De ontwikkeling van mediation en de ‘track II’-benadering 28
1.4.2 Adam Curle 30
1.5 De val van de Muur en de jaren negentig: gouvernementalisering en critique 31
1.5.1 Gouvernementalisering 31
1.5.2 Verbreding en theoretische differentiatie 34
1.5.3 Conflict Studies na ‘9/11’ 38
1.6 Afsluiting 39

2 Identiteit, geweld en conflict: Theoretische benaderingen 49
J. Demmers
2.1 Identiteit: hetzelfde, maar toch uniek 49
2.2 Etniciteit 53
2.3 De functie en betekenis van etnisch conflict 59
2.4 Conclusies 66

3 Conflict en rechtvaardigheid 71
P.B. Cliteur
3.1 Inleiding 71
3.2 Een nieuwe Blair? 73
3.3 Geen oplossing, geen probleem 74
3.4 Gebruik en misbruik van religie 76
3.5 What/if-history 77
3.6 Religie 80
3.7 Het uitsluiten van religie als causale factor bij terrorisme 81
3.8 Terrorisme als reactie op ‘provocaties’ 85
3.9 Extremisme, in woord en daad, splijt de gemeenschap 86
3.10 Islamisme 89
3.11 Drie problemen uit de religieuze traditie 89
3.12 You cannot provoke 91
3.13 Westerse taqiyya 93

4 Conflict en cultuur 105
P.P.L.A. Voestermans en Th. Verheggen
4.1 Dimensies van cultuur volgens Hofstede 105
4.2 De kwadranten van Berry 107
4.3 De stelling van Huntington 109
4.4 Psychologische valkuilen 111
4.5 Een cultuurpsychologisch perspectief op concrete cultuurconflicten 114
4.6 Vanzelfsprekende maar wel lokale praktijken 118
4.7 Achter ideologie en radicalisme 121
4.8 Tot besluit 123

5 Conflict en media 131
H.J.G. Beunders
5.1 Inleiding 131
5.2 Chaos 132
5.3 Technologie 132
5.4 Geestelijke kracht 133
5.5 Overheid-media-publiek 133
5.6 Krijgsmacht en overheid versus media en publiek 143
5.7 Media versus overheid/krijgsmacht en publiek 154
5.8 Het publiek versus media en regeringen/strijdkrachten 163
5.9 De houding van de overheid in tijden van conflict en oorlog 168
5.10 Slot 170

6 Conflictmanagement als kennisdomein: Een chronisch tekortschietend vakgebied? 177
A. Kil
6.1 De belofte van conflictmanagement 177
6.1.1 Evolutie van conflictresolutie: denken, kijken en doen 177
6.1.2 Het uitgeholde Afrika? 180
6.1.3 Een mooie toekomst voor een chronisch tekortschietend vakgebied? 180
6.2 Mieren, spinnen en bijen, bricoleurs en ingenieurs: iedereen druk 186
6.2.1 Verwerven en toepassen van kennis 186
6.2.2 De ingenieur en de knutselaar: twee perspectieven op onderzoek door de ingenieur en de knutselaar 189
6.2.3 Een hiërarchisch kennisraamwerk: een stakeholdersbenadering 190
6.2.4 Verticale- en horizontale kennisoverdracht en de relevantiekloof 193
6.2.5 Oplossingen voor verkleining van de relevantiekloof 195
6.3 Conflictmanagement en organisaties als illustratie van de relevantiekloof 197
6.3.1 Conflict over conflict: van wie is het conflict? 197
6.3.2 Bouwstenen voor en modellen van conflictmanagement te over 200
6.3.3 Samenvatting conflictmanagement en organisaties 207
6.4 De claim op verbetering van organisatieperformance vanuit conflictmanagement 208
6.4.1 Een lastige discussie 208
6.4.2 Waar zouden we iets kunnen leren over performance, over de gevolgen van interventies? 210
6.5 Research framework 212
6.6 Samenvatting 213

7 Beginselen van behoorlijke conflictbeslechting 227
E.R. Muller
7.1 Inleiding 227
7.2 Conflictbeslechting als concept 227
7.2.1 Geschillenbeslechting: een juridisch begrip 228
7.2.2 Conflicthantering: een sociaalwetenschappelijk begrip 228
7.2.3 Conflictbeslechting: een kruisbestuiving 229
7.3 Perspectieven op beginselen van conflictbeslechting 229
7.3.1 Status van beginselen 229
7.3.2 De status van beginselen van behoorlijk handelen 230
7.3.3 Een schets van de breed aanvaarde beginselen van behoorlijk overheidsoptreden 232
7.3.4 Recht, rechtvaardigheid en conflict 234
7.4 Politie als conflictbeslechter 235
7.4.1 Geweldsmonopolie en bevoegdheden 236
7.4.2 Kennis en informatie 237
7.4.3 Bereikbaarheid en beschikbaarheid 238
7.4.4 Afhankelijkheid 238
7.4.5 Controle en ondergeschiktheid 239
7.4.6 Beginselen van behoorlijke politiezorg 240
7.5 Beginselen van behoorlijke conflictbeslechting 247
7.6 Afsluiting 250

Deel II Conflict en conflictbeheersing in de praktijk 255

8 Overheidsconflicten bij de bestuursrechter 257
J.E.M. Polak en J.H. Roelfsema
8.1 Inleiding 257
8.2 Overzicht van de thans bestaande organisatie van de bestuursrechtspraak 261
8.3 De bestuursrechtelijke procedure 266
8.3.1 Besluitbegrip 266
8.3.2 Het begrip bestuursorgaan 267
8.3.3 Het begrip belanghebbende 268
8.3.4 De bezwaarprocedure 270
8.3.5 De procedure bij de bestuursrechter in eerste aanleg en in hoger beroep 271
8.3.6 Aard van de toetsing door de bestuursrechter 273
8.3.7 Definitieve geschilbeslechting door de bestuursrechter 275
8.3.8 Dejuridisering van het procesrecht en nieuwe zaaksbehandeling 276
8.3.9 Nieuwe werkwijze Afdeling bestuursrechtspraak ten dienste van definitieve geschilbeslechting 277
8.3.10 Definitieve beslechting geschil: verschillende manieren 278
8.4 Slot 284

9 De relatie tussen conflict, vrede en het milieu 287
G.E. Frerks
9.1 Inleiding 287
9.2 Een omstreden verband 288
9.3 Een verdieping van het debat en alternatieve gezichtspunten 294
9.4 Conflict en milieubeleid 297
9.5 Conclusies 302
9.6 Vragen voor verder onderzoek 303

10 Oude wijn, nieuwe zakken? Het debat over de aard van moderne gewapende conflicten 311
C.P.M. Klep
10.1 New wars 313
10.2 New wars onder vuur 318
10.3 Von Clausewitz overleefd? 323
10.4 Afsluitend 327

11 Militair conflict: Ontwikkelingen in het denken over oorlog en strategie 333
G.R. Dimitriu
11.1 Inleiding 333
11.2 Strategie: de Clausewitziaanse logica 334
11.3 Na de Eerste Wereldoorlog: van plan naar proces 337
11.4 De Atoombom: het einde van de strategie? 342
11.5 Na 1990: strategie als illusie of als narratief? 345
11.6 Strategische uitdagingen 351
11.7 Conclusie 357

12 Niet-statelijke actoren in gewapende conflicten 369
T. Dirkx en N.M. Terpstra
12.1 Introductie 369
12.2 Orde en chaos: fragiele staten en hybride politieke ordes 370
12.3 Welke niet-statelijke actoren? 373
12.4 Legitimiteit en de voorziening van veiligheid, rechtspraak en politieke orde 382
12.5 Niet-statelijke actoren en conflictoplossing 385
12.6 Conclusie 388

13 Mensenrechten in conflict 397
Q. Eijkman en M. Parlevliet
13.1 Mensenrechten 398
13.2 Mensenrechtenschendingen als gevolg en oorzaak van conflict 400
13.3 Mensenrechten in conflictoplossing 404
13.4 Dilemmas in de praktijk 407
13.5 Conclusie 416

14 Voorbij de fatale zuiverheid in nationale en internationale betrekkingen: Over regimeveranderingen en omgang met het verleden 423
A. Ellian
14.1 Inleiding: revoluties versus Transitional Justice 423
14.2 Het eerste model: de revolutionaire transitie 425
14.3 Het tweede model: de politieke transitie zonder de revolutie 433
14.4 Conflictbeslechting: berechting of alternatieve processen? 441
14.5 Regimeverandering en conflictbeslechting in een multipolaire wereld 454

15 Conflictoplossing vanuit rechtseconomisch perspectief 463
B.C.J. van Velthoven en P.W. van Wijck
15.1 Inleiding 463
15.2 Rechtseconomische theorie van geschilbeslechtingsgedrag 464
15.2.1 Standaardmodel 465
15.2.2 Variaties op het thema 467
15.2.3 Schaduwwerking van het recht 469
15.3 Empirisch onderzoek naar geschilbeslechtingsgedrag 471
15.3.1 Een korte historische schets 471
15.3.2 De Nederlandse geschilbeslechtingsdelta 474
15.4 Beleid en reacties op beleid 482
15.4.1 Griffierechten 483
15.4.2 Gesubsidieerde rechtsbijstand 484
15.4.3 Maatregelen ter vereenvoudiging van de procedures en een meer effectieve geschilbeslechting 485
15.4.4 Rechtsbijstandsverzekeringen 485
15.4.5 No cure no pay 486
15.4.6 Third party litigation funding 487
15.5 Tot slot 489

16 Internationale conflictbemiddeling tussen theorie en praktijk 495
G.E. Frerks
16.1 Inleiding 495
16.2 Recente ontwikkelingen op het terrein van conflict 496
16.3 Internationale conflictbemiddeling in vogelvlucht 501
16.4 Problemen bij bemiddeling 503
16.4.1 Kernprobleem 1: de omstreden effectiviteit van bemiddeling 503
16.4.2 Kernprobleem 2: het totale karakter van intra-statelijk conflict 505
16.4.3 Kernprobleem 3: het omgaan met ‘spoilers’ 506
16.4.4 Kernprobleem 4: de juiste timing van bemiddeling 507
16.4.5 Kernprobleem 5: culturele determinanten van bemiddeling 508
16.4.6 Kernprobleem 6: gendersensitieve conflictbemiddeling 510
16.5 Conclusie 511

17 Vredesopbouw en staatsopbouw: Mythe of must? 515
C. van der Borgh
17.1 Inleiding 515
17.2 Gemeenschappelijke noemer, heterogene praktijk 516
17.3 Een beetje succes, veel dilemma’s 519
17.4 Liberale vrede: aannames, recepten en kritiek 523
17.5 Omstreden vredesopbouw 528
17.6 Een toekomst voor vredesopbouw en staatsopbouw? 533

18 Internationaal recht en conflictbeslechting 541
N.J. Schrijver
18.1 Het internationale recht inzake het gebruik van militair geweld 541
18.1.1 Het geweldverbod 541
18.1.2 Het recht op zelfverdediging 542
18.1.3 Het systeem van collectieve veiligheid onder de Veiligheidsraad 544
18.1.4 Andere geclaimde uitzonderingen op het geweldverbod 548
18.2 Vreedzame geschillenbeslechting en handhaving van het internationale recht 549
18.2.1 Vreedzame geschillenbeslechting en handhaving van het internationale recht 550
18.2.2 Het Internationaal Gerechtshof 553
18.2.3 Unilaterale rechtshandhaving 558

19 Conflict en conflictbeheersing in perspectief 561
E.R. Muller, G.E. Frerks en B.A. de Graaf
19.1 Inleiding 561
19.2 Conflicten zijn vanuit vele perspectieven te benaderen 562
19.3 Aanbevelingen voor optimale conflictbeheersing 564
19.4 Afsluiting 576

AUTEURS 579
TREFWOORDENREGISTER 583
SERIE HANDBOEKEN VEILIGHEID 587