Het materiële strafrecht

Voorwoord V
Lijst van afkortingen XIII
Verkort aangehaalde werken XV

1 Inleiding 1
1.1 De Nederlandse strafwetgeving 1
1.2 Ongeschreven recht, verdragsrecht, supranationaal recht 3
1.3 Het Wetboek van Strafrecht; Algemeen deel 5
1.4 Bescherming van rechtsgoederen en handhaving van normen; krenkings- en gevaarzettingsdelicten 8
1.5 Verhouding tot het burgerlijk recht: disharmonieën 10
1.6 Verhouding tot het bestuursrecht: de bestuurlijke boete 12

2 Straftheorieën 17
2.1 Inleiding 17
2.2 Twijfel omtrent de grondslagen 18
2.3 Rechtshandhaving 19
2.4 Doel en zin van het straffen 20
2.5 Absolute theorieën 22
2.6 Relatieve theorieën 24
2.7 Verenigingstheorieën 28
2.8 Opvattingen in Nederland 29

3 Grondbeginselen van strafrecht 35
3.1 Nulla poena sine praevia lege poenali 35
3.1.1 Ratio 35
3.1.2 Inhoud van de regel 38
3.1.3 Vergelijking met art. 7 EVRM en art. 15 IVBPR 41
3.1.4 Interpretatie, analogie 45
3.2 Geen straf zonder schuld 49
3.2.1 Aanvaarding van het schuldbeginsel 49
3.2.2 Schuld is verwijtbaarheid 50
3.2.3 Onschuldpresumptie en risicoaansprakelijkheid 52

4 Strafbaarheid en strafprocessueel model 55
4.1 Algemene voorwaarden voor strafbaarheid 55
4.2 Bestanddelen, bewijs, kwalificatie 57
4.3 Strafuitsluitingsgronden: uitzonderingen op de regel 60
4.4 Het begrip (strafbaar) feit 63
4.5 Bestanddeel of fait d’excuse; bewijs-, kwalificatie- of strafuitsluitingsgrond 65

5 De objectieve zijde van het delict 71
5.1 Inleiding: objectieve en subjectieve bestanddelen 71
5.2 Enige onderscheidingen en begrippen 73
5.2.1 Materiële en formele delicten 73
5.2.2 Commissie- en omissiedelicten 75
5.2.3 Bijkomende voorwaarden van strafbaarheid; door het gevolg gekwalificeerde delicten 76
5.3 Causaal verband 78
5.3.1 Inventarisatie 78
5.3.2 Van natuurkundige naar juridische causaliteit 82
5.3.3 Standpunt Hoge Raad: leer van de redelijke toerekening 85
5.3.4 Causaliteit en delictsomschrijving 89
5.3.5 Causaliteit bij culpose delicten 94
5.3.6 Causaliteit bij omissiedelicten 98
5.3.7 Gevaar voor gevolgen 100
5.4 Wederrechtelijkheid als bestanddeel 101

6 Opzet 107
6.1 Inleiding 107
6.2 Opzet en delictsomschrijving 109
6.2.1 Opzet op bestanddelen 109
6.2.2 Kleurloos opzet 111
6.2.3 Opzettelijk (en) wederrechtelijk 113
6.2.4 Opzet en causaal verband 114
6.3 Het bestanddeel ‘opzettelijk’ 115
6.3.1 Vier opzetvormen 115
6.3.2 Het voorwaardelijk opzet in de jurisprudentie 118
6.3.3 Nadere uitwerking: de objectieve kansgrootte 122
6.3.4 Nadere uitwerking: actueel bewustzijn vereist? 129
6.3.5 Voorwaardelijk opzet en bewijs 129
6.4 Wetende dat 132
6.5 Oogmerk 134
6.6 Voorbedachte raad 139

7 Culpa 143
7.1 Inleiding 143
7.2 De structuur van het culpose gevolgsdelict 146
7.3 Schuld ten aanzien van een gevolg 151
7.3.1 Verwijtbare onvoorzichtigheid 151
7.3.2 Zorgvuldigheidseisen 154
7.3.3 Bewuste en onbewuste schuld 155
7.3.4 De mate van schuld; ondergrens van schuld 157
7.3.5 Roekeloosheid 163
7.4 Culpa ten aanzien van omstandigheden 166

8 Strafuitsluitingsgronden 169
8.1 Inleiding 169
8.2 Rechtvaardiging en schulduitsluiting 171
8.3 Ontoerekeningsvatbaarheid 173
8.3.1 Historische ontwikkeling 173
8.3.2 Beoordeling van toerekeningsvatbaarheid 176
8.3.3 Drank en drugs; zelfintoxicatie 180
8.3.4 Verminderde toerekeningsvatbaarheid 183
8.4 Overmacht 185
8.4.1 Inleiding 185
8.4.2 Psychische overmacht 187
8.4.3 Overmacht-noodtoestand 191
8.4.4 Culpa in causa 195
8.4.5 Gewetensbezwaren 196
8.5 Noodweer en noodweerexces 200
8.5.1 Noodweer 200
8.5.2 Noodweerexces 209
8.5.3 Culpa in causa 212
8.5.4 Putatief noodweer(exces) 215
8.6 Wettelijk voorschrift en ambtelijk bevel 216
8.7 Afwezigheid van alle schuld 220
8.8 Het ontbreken van de materiële wederrechtelijkheid 225
8.9 Karakter van strafuitsluitingsgronden 228

9 Poging en voorbereiding 231
9.1 Inleiding: onvoltooide delictsvormen 231
9.2 Strafbare poging 232
9.2.1 Inleiding 232
9.2.2 Gronden voor strafbaarstelling 233
9.2.3 Vormen van poging 236
9.2.4 Voornemen 238
9.2.5 Begin van uitvoering 239
9.2.6 Ondeugdelijke poging 247
9.2.7 Poging of voltooid misdrijf? 250
9.2.8 Strafbare feiten waarbij poging niet strafbaar is 251
9.3 Strafbare voorbereiding van een ernstig misdrijf 255
9.3.1 Inleiding 255
9.3.2 Opzet 257
9.3.3 Voorbereiding 258
9.3.4 Gedeeltelijke analogie met het pogingsleerstuk 264
9.4 Poging om een ander te bewegen een misdrijf te begaan 266
9.4.1 Inleiding 266
9.4.2 Vereisten voor strafbaarheid 267
9.4.3 Strafbedreiging 269
9.5 Vrijwillige terugtred 270
9.5.1 Inleiding 270
9.5.2 Vrijwillige terugtred bij poging tot misdrijf 272
9.5.3 Vrijwillige terugtred bij voorbereiding 276
9.5.4 Vrijwillige terugtred bij poging om een ander te bewegen een misdrijf te begaan 278

10 Deelneming 281
10.1 Inleiding 281
10.2 Accessoriteit 283
10.2.1 Totstandkoming grondfeit 283
10.2.2 Directe en indirecte deelneming 285
10.3 Opzet 287
10.4 Grenzen tussen verschillende vormen van deelneming 290
10.5 Doen plegen 291
10.5.1 Essentie van doen plegen 291
10.5.2 Doen plegen en opzet 295
10.5.3 Het (beperkte) belang van doen plegen 296
10.6 Medeplegen 297
10.6.1 Algemeen 297
10.6.2 Voldoende nauwe en bewuste samenwerking 298
10.6.3 Medeplegen en opzet 306
10.7 Uitlokking 310
10.7.1 Karakter van uitlokking 310
10.7.2 Uitlokkingsmiddelen 312
10.7.3 Uitlokking en opzet 313
10.8 Medeplichtigheid 316
10.8.1 Algemeen 316
10.8.2 Vormen van medeplichtigheid 317
10.8.3 Medeplichtigheid en opzet 320
10.9 Deelneming aan kwaliteitsdelicten 322
10.10 Art. 50 Sr 323
10.11 Deelneming aan deelneming 326
10.12 Deelnemingshandelingen als zelfstandige misdrijven 328
10.13 Begunstiging 330

11 Functioneel daderschap; rechtspersoon 333
11.1 Inleiding 333
11.2 Functioneel daderschap van de natuurlijke persoon 335
11.2.1 Delictsgedraging 335
11.2.2 Opzet en culpa 342
11.3 De rechtspersoon 343
11.3.1 Inleiding 343
11.3.2 Delictsgedraging 344
11.3.3 Opzet en culpa 347
11.3.4 Strafuitsluitings- en vervolgingsuitsluitingsgronden 349
11.4 Strafbaarheid van opdrachtgevers en feitelijke leidinggevers 353
11.4.1 Algemeen 353
11.4.2 De gedraging van de leidinggever 353
11.4.3 Opzetvereiste 355
11.4.4 Verschillende vervolgingsmogelijkheden 356
11.5 Straffen 357

12 Samenloop 359
12.1 Vormen van samenloop 359
12.2 Eendaadse samenloop 360
12.3 Generalis-specialis 363
12.4 Meerdaadse samenloop 367
12.5 Voortgezette handeling 369
12.6 Art. 63 Sr 373

13 Vervolgbaarheid 377
13.1 Inleiding 377
13.2 Toepasselijkheid van de strafwet naar tijd 377
13.3 Werking van de strafwet naar plaats 387
13.4 Klachtdelicten 394
13.5 Ne bis in idem: art. 68 Sr 395
13.6 Vervolgingsverjaring 406
13.7 Executieverjaring 410
13.8 Transactie en strafbeschikking 410
13.9 Dood van de verdachte of veroordeelde 413

14 Sancties 415
14.1 Strafstelsel 415
14.2 Vrijheidsstraf 418
14.3 Taakstraf 421
14.4 Geldboete 423
14.5 Bijkomende straffen 425
14.6 Vrijheidsbenemende en vrijheidsbeperkende maatregelen 427
14.7 Maatregelen met betrekking tot het vermogen 431
14.8 Voorwaardelijke veroordeling 433
14.9 Straftoemeting 435

Jurisprudentieregister 337
Zakenregister 459
Namenregister 465