Rechter, rechterlijke organisatie en rechtspraak

Voorwoord / V
Lijst van afkortingen / XV

HOOFDSTUK 1
De rechterlijke macht als gelijkwaardige staatsmacht. Machtenscheiding en rechtsstaatprincipe / 1
1.1 Inleiding / 1
1.2 De functie rechtspraak / 1
1.3 De rechterlijke macht als gelijkwaardige staatsmacht / 5
1.4 Machtenscheiding / 9
1.5 Rechtsstaat / 15
1.6 Rechtsstaat in de Raad van Europa en de Europese Unie / 18
1.7 Conclusie / 23

HOOFDSTUK 2
Rechterlijke onafhankelijkheid / 27
2.1 Inleiding / 27
2.2 Algemeen. Rechterlijke onafhankelijkheid in het positieve recht / 28
2.3 Rechtspositionele onafhankelijkheid / 33
2.4 Functionele onafhankelijkheid / 46
2.5 Institutionele onafhankelijkheid / 56
2.6 Conclusie / 60

HOOFDSTUK 3
Rechterlijke onpartijdigheid / 63
3.1 Inleiding / 63
3.2 Subjectieve en objectieve onpartijdigheid / 65
3.3 Wraking en verschoning / 82
3.4 Andere wettelijke voorschriften over onpartijdigheid / 88
3.5 Conclusie / 88

HOOFDSTUK 4
Rechterlijke organisatie: opbouw en inrichting van de rechterlijke macht / 91
4.1 Inleiding / 91
4.2 De opbouw van de rechterlijke macht / 96
4.3 De rechtbanken / 100
4.4 De gerechtshoven / 113
4.5 De Hoge Raad / 119
4.5.1 Algemeen / 119
4.5.2 De Hoge Raad als cassatierechter / 120
4.5.3 Prejudiciële vragen aan de Hoge Raad / 125
4.5.4 Inrichting en werkwijze / 127
4.5.5 Reservisten in de Hoge Raad: tribunal established by law? / 133
4.5.6 De Hoge Raad en dissenting opinions / 140
4.5.7 Bestuur en beheer bij de Hoge Raad / 143
4.5.8 Het parket bij de Hoge Raad / 145
4.6 Uniforme rechtstoepassing in de rechterlijke macht: rechtersregelingen / 149
4.7 Zaakstoedeling binnen de gerechten van de rechterlijke macht / 166
4.8 Specialisatie en concentratie in de rechterlijke macht / 172
4.9 Jury en lekenrechters / 178
4.10 Rechtsbijstand / 185
4.11 Conclusie / 189

HOOFDSTUK 5
Rechterlijke organisatie: opbouw en inrichting van gerechten die niet behoren tot de
rechterlijke macht / 193
5.1 Inleiding. De bestuursrechter / 193
5.2 Ontwikkeling van de bestuursrechtspraak / 195
5.3 Eenheid en verscheidenheid in de bestuursrechtspraak / 197
5.4 Constitutionele waarborgen / 205
5.5 De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State / 206
5.5.1 Onafhankelijkheid en onpartijdigheid / 207
5.5.2 Herstructurering Raad van State / 209
5.5.3 Inrichting, werkwijze en zaakstoedeling / 215
5.6 De Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het bedrijfsleven / 220
5.6.1 Centrale Raad van Beroep / 220
5.6.2 College van Beroep voor het bedrijfsleven / 223
5.7 Conclusie / 224

HOOFDSTUK 6
De rechterlijke organisatie in het Caribisch deel van het Koninkrijk / 227
6.1 Inleiding / 227
6.2 Gemeenschappelijk Hof van Justitie en Gerecht in eerste aanleg / 230
6.3 Hoge Raad / 236
6.4 Constitutioneel Hof Sint Maarten / 238
6.5 Geschillenregeling art. 12a Statuut / 240
6.6 Openbaar Ministerie in het Caribisch gebied / 242
6.7 Conclusie / 244

HOOFDSTUK 7
Het Openbaar Ministerie / 247
7.1 Inleiding. Constitutionele positie / 247
7.2 Interne organisatie van het OM / 249
7.3 Taken en bevoegdheden / 253
7.4 De aanwijzingsbevoegdheid van de Minister van Justitie en Veiligheid / 254
7.5 De rechtspositie van de leden van het OM / 260
7.6 Conclusie / 261

HOOFDSTUK 8
De rechtspositie van de leden van de rechterlijke macht. Benoeming, rechten en plichten, grondrechten, toezicht, schorsing en ontslag, integriteit / 263
8.1 Inleiding / 263
8.2 Personeelsopbouw bij de gerechten / 265
8.3 Selectie en opleiding / 270
8.4 De wijze van benoeming van rechters / 272
8.5 Andere aspecten van benoemingen bij de rechtbanken en hoven / 277
8.6 Beëdiging en installatie / 283
8.7 Benoemingen bij de Hoge Raad / 283
8.8 Rechten en plichten / 288
8.9 De rechter en nevenfuncties / 293
8.10 De aanspraak van de rechter op grondrechten. Vrije meningsuiting? / 298
8.11 De rechter en godsdienstvrijheid. Kledingvoorschriften / 307
8.12 Functioneringsgesprekken / 313
8.13 Medezeggenschap en overlegstelsel / 316
8.14 Bezwaar en beroep / 318
8.15 Wettelijke aansprakelijkheid van rechterlijke ambtenaren / 320
8.16 Disciplinaire maatregelen, ordemaatregelen, ontslag en herplaatsing / 321
8.17 Klachtenregelingen / 335
8.18 De integriteit van de rechter / 347
8.19 Conclusie / 353

HOOFDSTUK 9
De rechtspositie van leden van gerechten die niet behoren tot de rechterlijke macht / 359
9.1 Inleiding / 359
9.2 Centrale Raad van Beroep en College van Beroep voor het bedrijfsleven / 360
9.3 De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State / 361
9.4 Conclusie / 372

HOOFDSTUK 10
De beheers- en bestuursstructuur van de rechterlijke macht / 375
10.1 Inleiding / 375
10.2 Historische ontwikkeling van de bestuursstructuur van de rechterlijke macht / 375
10.3 Samenstelling, taken en bevoegdheden van het gerechtsbestuur / 378
10.4 Samenstelling, taken en bevoegdheden van de Raad voor de rechtspraak / 381
10.5 Taken en bevoegdheden van de Minister van Justitie en Veiligheid / 387
10.6 Ontwikkelingen in de praktijk / 391
10.7 Beoordeling vanuit een rechtsstatelijk perspectief / 399
10.8 Conclusie / 407

HOOFDSTUK 11
Rechtspraak / 411
11.1 Inleiding / 411
11.2 Rechtspraak, ongeschreven recht en precedentwerking / 411
11.3 Rechtsvorming in de rechtsstaat / 425
11.4 Rechtsvorming en machtenscheiding. Political question / 434
11.5 Eerlijk proces, behoorlijke rechtspraak en kwaliteit van rechtspraak / 444
11.6 Vereisten aan de terechtzittingen, de uitspraak en de motivering / 453
11.7 Arbitrage, bindend advies en mediation. Rechtsstatelijke waarborgen van alternatieve geschilbeslechting / 456
11.8 Vernieuwing en experimenten in de rechtspraak / 464
11.9 Conclusie / 466

HOOFDSTUK 12
Toegang tot de rechter / 471
12.1 Inleiding / 471
12.2 Toegang tot de rechter in art. 6 EVRM / 471
12.3 Toegang tot de rechter in art. 17 Gw / 473
12.4 Verdeling van rechtsmacht in art. 112 Gw / 475
12.5 De berechting van strafbare feiten. Het domein van de strafrechter / 483
12.6 Tuchtrechtspraak / 488
12.7 Absolute en relatieve competentie / 490
12.8 Conclusie / 493

HOOFDSTUK 13
Uitspraakbevoegdheden en andere bevoegdheden van de rechter. Constitutionele
toetsing en toetsingsverbod / 497
13.1 Inleiding / 497
13.2 Uitspraakbevoegdheden / 497
13.3 Bevoegdheden in hoger beroep / 501
13.4 Bevoegdheden in cassatie / 503
13.5 Herziening van rechterlijke uitspraken / 505
13.6 Jurisdictiegeschillen / 506
13.7 Bijzondere rechtspraakbevoegdheden van de Hoge Raad. Berechting van ambtsmisdrijven / 507
13.8 Andere bijzondere bevoegdheden van de Hoge Raad. Advisering bij wetgeving / 511
13.9 Advisering bij gratie / 513
13.10 Voluntaire jurisdictie / 514
13.11 Constitutionele toetsing / 515
13.12 Conclusie / 525

HOOFDSTUK 14
De rechter, het EU-recht en het EVRM / 529
14.1 De rechter en het EU-recht / 529
14.2 De rechter en het EVRM / 533
14.3 Het Hof van Justitie van de Europese Unie / 535
14.4 Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens / 538
14.5 Conclusie / 542

BIJLAGE I
Kostuum- en titulatuurbesluit rechterlijke organisatie (Tekst geldend op: 11-06-2013) / 545

BIJLAGE II
Bijlage als bedoeld in artikel 5g, eerste lid, van de Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren / 557

Namenregister / 559
Jurisprudentieregister / 571
Trefwoordenregister / 583