De toekomst van de jurist, de jurist van de toekomst

DE PREADVISEURS V

VOORWOORD 1

Elaine Mak 9
1 HET GEZAG VAN DE JURISTEN; EEN NORMATIEVE REFLECTIE 9
1.1 Dragers van de rechtsstaat 9
1.2 Afstand en nabijheid 11
1.3 Traditie en (ont)worteling 15
1.4 Instituut en persoon 17
1.5 T-shaped superheld? 22
1.6 Voorbij het Calimero-complex 25
1.7 De toekomst tegemoet 28
1.8 Wetenschappelijke referenties 29

Mark Bovens 33
2 HET GEZAG VAN DE JURISTEN; EEN EMPIRISCHE VERKENNING 33
2.1 Het maatschappelijk gezag van de juristen 33
2.2 Meer juristen, maar minder marktaandeel 34
2.3 Een hoge maatschappelijke status en veel vertrouwen 39
2.4 Juristen op gezaghebbende posities: van centrum naar periferie 43
2.5 Wel veel aanzien, maar minder macht 49
2.6 Referenties 51
2.7 Geraadpleegde datasets 52

Job Buiting 57
3 HET GEZAG VAN DE JURIST DOOR DE LENS VAN VERANDERINGEN IN HET HOGER ONDERWIJS 57
3.1 Inleiding 57
3.2 Veranderingen in het hoger onderwijs van 1815 tot nu 57
3.2.1 Hoger onderwijs in de 19e eeuw 57
3.2.2 Het veranderende hoger onderwijs tot de jaren 60 59
3.2.3 Groei van het hoger onderwijs in de jaren 60 en 90 59
3.2.4 Tussenconclusie 60
3.3 Het gezag van de jurist 61
3.4 Conclusie 62

Anne Ruth Mackor 65
4 JURIDISCHE BEROEPSETHIEK OVER MACHT EN MORAAL, SOFT LAW EN SOFT SKILLS, T-VORMIGE JURISTEN EN KANSENRECHTERS 65
4.1 Inleiding 65
4.2 Ethisch reveil of machtsstrijd? 66
4.2.1 Professionalisme, bureaucratie en consumentisme 66
4.2.2 Gedragscodes en kernwaarden als wapens in een machtsstrijd 68
4.2.3 Conclusie: macht of moraal? 70
4.3 Soft law en beroepsethiek of soft skills en sociaalpsychologische kennis 71
4.3.1 Risicofactoren in de (rechts)wetenschap 72
4.3.2 Wangedrag in de wetenschap 74
4.3.3 Sociaalpsychologische theorieën als praktische handvatten 74
4.3.3.1 Vier componenten theorie 75
4.3.3.2 Omstandereffect 76
4.3.3.3 Mechanismen van morele onthechting 76
4.3.3.4 Giftige driehoek 78
4.3.4 Ten slotte 80
4.4 Deskundigheid als kern-kernwaarde 80
4.4.1 De T-vormige jurist: oude wijn in nieuwe zakken? 80
4.4.2 Risicosamenleving 82
4.4.3 Kansen-rechtspraak 83
4.4.4 Deskundigencolleges 85
4.4.5 ‘Juridisch-rechters’ en ‘kansen-rechters’ 86
4.4.6 Openbreken van het juridische monopolie 87
4.4.7 Paard van Troje? 88
4.5 Conclusie 89

Jos Silvis 95
5 KERNWAARDEN VOOR JURISTEN? 95
5.1 Inleiding 95
5.2 Kernwaarden voor advocaten 99
5.3 Kernwaarden voor aanklagers 102
5.4 Kernwaarden voor rechters 104
5.5 Het rechterlijk domein 108
5.6 Professionele standaarden 115
5.7 Slot 119

Anna Berlee 123
6 DIGITALISERING EN DISRUPTIE IN HET RECHT EN DE GEVOLGEN VOOR DE JURIDISCHE PROFESSIES 123
6.1 ‘Niet over ’s Keizers baard redetwisten’ 123
6.2 Ontwikkelingen in de techniek 124
6.2.1 Definities 124
6.2.2 Digitalisering en juridische professies: niets nieuws onder de zon? 125
6.2.3 Juridische kennissystemen 125
6.2.4 Een hooiberg aan gedigitaliseerde (juridische) informatie 127
6.2.5 Het zoeken naar een digitale speld 128
6.2.5.1 Wat zegt u? 129
6.2.5.2 Wat bedoelt u? 129
6.2.5.3 Het vinden van informatie 130
6.2.5.4 Het vinden van relevante informatie 131
6.2.5.5 De terugkoppeling – output 132
6.2.6 Juridische argumentatie 132
6.2.6.1 XAI 132
6.2.6.2 Juridische argumentatie herkennen en verwerken 133
6.2.7 (Administratieve) automatisering 135
6.3 De juridische professies en ontwikkelingen die (mogelijk) disruptief zijn of ondersteunend 136
6.3.1 De advocaat 136
6.3.2 De notaris 139
6.3.3 De rechter 142
6.3.4 De overheidsjurist 145
6.4 De jurist als piloot? 148

Eric Tjong Tjin Tai 153
7 RECHT TUSSEN MENS EN TECHNIEK
7.1 Digitalisering als vliegtuig 153
7.2 Autoriteit en algoritme 159
7.3 Het algoritme als A-G? 164
7.4 De jurist als musicus 167
7.5 Tot besluit 170