Waterschappen

Voorwoord ~ Rogier van der Sande – 9

1 De democratische kwaliteit van waterschappen toetsen: waarom en hoe ~ Hans Vollaard en Harmen Binnema – 11
Is die d’r? De democratie bij waterschappen? – 11
Waterschappen: overeenkomsten en verschillen met andere besturen – 13
Democratische kwaliteit: twee toetsstenen – 18
Opzet van het boek – 19

2 De democratische geschiedenis en ontwikkeling van de waterschappen ~ Herman Havekes – 25
Inleiding – 25
Oudste democratische besturen? – 25
Institutionele omwenteling – 28
Schaalvergroting en uitbreiding takenpakket – 30
Vernieuwing samenstelling en verkiezing van het waterschapsbestuur – 34
Vernieuwing financiële structuur – 34
Gevolgen van institutionele omwenteling voor bestuursorganen waterschap – 38
Algemeen bestuur – 38
Dagelijks bestuur – 42
De voorzitter – 44
Conclusies – 45

3 De samenstelling en verkiezingswijze van het waterschapsbestuur ~ Karlijn Landman – 49
Inleiding – 49
Belangenvertegenwoordiging in het waterschapsbestuur – 50
Ontwikkeling van het systeem van belangenvertegenwoordiging – 52
Het ontstaan van de geborgde zetels – 55
Verkiezingswijze van het waterschapsbestuur – 56
Ontwikkeling verkiezingswijze categorie ingezetenen – 59
Waterschapswet – 59
Wet modernisering waterschapsbestel – 60
Wetsvoorstel indirecte waterschapsverkiezingen – 63
Wet aanpassing waterschapsverkiezingen – 65
Verkiezingswijze geborgde zetels – 66
Waterschapswet – 66
Wet modernisering waterschapsbestel – 67
Reflectie ontwikkeling verkiezingswijze – 68
Naar afschaffing van de geborgde zetels? – 69
Conclusie – 72

4 Wie doen er mee in het waterschap? Betrokkenheid, participatie en kiesgedrag ~ Harmen Binnema, Hans Vollaard, Bas Denters, Giedo Jansen – 75
Inleiding – 75
Interesse, verbondenheid en vertrouwen – 78
Verkiezingen – 81
Wie gaan er stemmen en waarom? – 83
Intermezzo: wat vinden de kiezers? – 86
Andere vormen van participatie – 88
Formele mogelijkheden voor participatie – 90
Conclusie – 96

5 Waterschapsdemocratie in actie: de rol van participatie bij dijkversterkingen in twee waterschappen ~ Madelinde Winnubst en Dik Roth – 99
Inleiding – 99
Over het onderzoek – 100
Versterking van de Markermeerdijk – 101
Het waterschap en de opgave van dijkversterking – 101
Interactie met burgers: intensief participatietraject en kritische burgers – 103
Methode van dijkversterking – 105
Groene dijk – 108
Zwarte vlaggen op de dijk en ‘broos vertrouwen’ – 108
Versterking van de Waaldijk – 110
Het waterschap en de opgave van dijkversterking – 110
Participatie bij de dijkversterking – 111
Meekoppelkans: Gastvrije Waaldijk – 114
Lekkende Lekdijk – 115
Conclusie – 116

6 De kwaliteit van vertegenwoordiging in waterschaps- besturen: opvattingen van gekozen en benoemde vertegenwoordigers en van burgers ~ Bas Denters, Giedo Jansen, Hans Vollaard en Harmen Binnema – 119
Inleiding – 119
Categorale representatie: voor wie ‘staan’ gekozen en benoemde vertegenwoordigers? – 123
Inhoudelijke representativiteit: stemmen de opvattingen van kiesgerechtigde ingezetenen van waterschappen overeen met die van hun gekozen vertegenwoordigers? – 126
Tot besluit – 132

7 De rol van partijen in het waterschapsbestuur ~ Harmen Binnema – 137
Inleiding: partijen en (waterschaps)democratie – 137
Wie doen er mee aan de waterschapsverkiezingen? – 139
Verschuivingen in de kiezersgunst? – 143
Waar partijen voor staan – 146
Standpunten van kiezers en partijen – 150
In the spotlight: awp en wn – 153
Historie, naam en doelstellingen – 154
De partij als organisatie – 157
Tot slot: partijpolitiek, maar met mate – 159

8 De democratische kwaliteit van het algemeen bestuur ~ Hans Vollaard en Willem Wensink – 163
Inleiding: Onder water gaan – 163
Hoe is de democratische kwaliteit van het algemeen bestuur te bepalen? – 164
Democratische koersbepaling en controle? – 171
Koersbepaling – 172
De vorming van het dagelijks bestuur – 172
Tijdens de zittingsperiode – 176
Controle – 181
Factoren die de democratische kwaliteit van het algemeen bestuur beïnvloeden – 184
Monisme en dualisme – 184
Geborgde fracties en verkozen partijen – 189
Andere institutionele aspecten: vergoeding, partijfinanciering en gebiedsgrootte – 191
Organisatie van besluitvorming – 193
De opstelling van het dagelijks bestuur en de voorzitter – 194
De opstelling van ambtenaren – 195
Consensuscultuur – 197
De kwaliteit van algemeen bestuursleden – 199
Ter afronding: moet en kan het beter? – 201
Bijlage: Lijst met geïnterviewden – 205

9 ‘Hier wordt de zee getemd’: de architectuur van gemeenlandshuizen, polderhuizen en waterschapshuizen in historisch perspectief ~ Diederik Smit – 207
Inleiding – 207
Lokale trots en persoonlijk prestige – 210
Eenheid in veelvoud – 214
Functioneel, eigentijds en transparant – 220
Besluit – 224

10 De speelruimte voor het waterschapsbestuur ~ Erik Mostert – 227
Inleiding – 227
Taken en doelstellingen – 227
Juridische bevoegdheden en beperkingen – 230
Financiële middelen – 234
Relaties – 238
Conclusie – 241

11 Democratie in het waterschap: zit het erin, komt het eruit? ~ Harmen Binnema en Hans Vollaard – 243
Het belang van participatie en vertegenwoordiging – 243
Hoe waterschapsdemocratie werkt – 246
Macht, tegenmacht en de geborgde zetels – 248

Tot slot – 250
Dankwoord – 253
Lijst met afkortingen – 255
Literatuur – 257
Over de auteurs – 267