De kunst en kunde van veranderen

Inleiding
Grondthema’s van veranderen | Relevantie van de grondthema’s | Doelgroep en opzet van het boek | Dankwoord
1 De kunst en kunde van veranderen
1.1 1.2 1.3 1.4 Veranderen: grondthema 1 Veranderen is actief handelen | Veranderen is intentioneel handelen | Strategische en communicatieve intenties | Bewust en niet-bewust veranderen | Veranderen is een combinatie van omgevingsverandering en zelfverandering | Veranderen is sturen en toelaten | Handelen is meer dan ‘gedrag’ | Veranderen is systemisch handelen | Wie of wat is de veranderaar? | Het systeem als veranderaar | De taal van veranderen | Omschrijving van het begrip ‘veranderen’ | Centrale vragen over veranderen Sociaal: grondthema 2 Sociaal betreft de interacties tussen en binnen mensen | Sociaal betreft de interactie tussen mens en maatschappelijke omgeving | Sociaal betreft de interactie tussen mens en natuur | Sociaal als morele kwaliteit van mens en samenleving | Het sociaal domein zit in alle sectoren van de samenleving | Omschrijving van het begrip ‘sociaal’ | Centrale vragen over sociaal Het kennisgebied: grondthema 3 Een eigenstandige wetenschap | Een praktijktheoretisch perspectief | Een interdisciplinair en discipline-overstijgend kennisgebied | Sociale veranderkunde bewandelt een ‘derde weg’ | Veranderkundig onderzoek als basis van het kennisgebied | Methodische aspecten van een veranderkundige vraagstelling | Centrale vragen over het kennisgebied Oefenen in de kunst en kunde van veranderen Vooronderstellingen en uitgangspunten van veranderen 2.1 Visie op waarheid, werkelijkheid en methodiek: grondthema 4 Visies op waarheid | Op zoek naar praktische handelingswijsheid | Een driedeling als middel tot reflectie | Tussen realisme en constructionisme: referentierealisme | Multi-perspectivistisch denken over methodenleer | Centrale vragen over grondthema 4 11 17 17 28 37 45 63 632.2 Een integrale benadering: grondthema 5 75 Betekenis van ‘integraal’ | Het oxymoron als integraal concept | Denken in gelijktijdige scheiding en verbinding | Twee valkuilen: ontkoppeld denken en symbiotisch denken | Autonoom in het verbonden zijn en verbonden zijn in autonomie | Centrale vragen over een integrale benadering 2.3 Oefenen in filosofische grondthema’s van veranderen 3 4 Methodische grond thema’s van veranderen 3.1 Vraagverheldering: grondthema 6 Drie manieren van vraagverheldering | Systemisch kijken naar een vraag | Aandacht voor omgevingscondities en handelingspatronen | Participatief onderzoek als middel tot verkenning en analyse van de situatie | Invloedsmogelijkheden inschatten | Centrale vragen over vraagverheldering 3.2 Waarden als doelrichting van veranderen: grondthema 7 Verschillende perspectieven van waaruit je kunt kijken | Voortbouwen op referentiewaarden in natuurlijke systemen | Een diversiteit aan inhoudelijke waarden in theorieën en praktijken | Waarden op verschillende niveaus van abstractie | Inhoudelijke en procesgerichte waarden | Een morele benadering zonder te moraliseren | Opsporen en delen van waarden als onderzoeksproces | Een grenzen stellende dialoog als grondvorm van veranderen | Centrale vragen over de doelrichting van veranderen 3.3 Realisatie van gewenste verandering: grondthema 8 Verschillende implementatiestrategieën | Een inhoudelijk handelingsproces | De derde weg | Onderzoek van methodische variabelen | Principes bij het maken van keuzes voor ‘hoe te handelen’ | Kritische reflectie op de grenzen van het systeem | Fase-denken in veranderkunde ter discussie | Centrale vragen over realisatie van gewenste verandering 3.4 Oefenen in de methodische grondthema’s van veranderen Systeemdenken als basis van veranderen 4.1 Systeemdenken met zelfregulering als basisconcept: grondthema 9 Een integrale systeemvisie | Ontwikkeling van leven op aarde op basis van zelforganisatie | Komst van de homo sapiens | Ontwikkeling van maatschappelijk verandervermogen | Het verandervermogen in het zelfreguleringsconcept | ‘Zelfregulering’ en ‘systeem’ als hypothetische begrippen | Centrale vragen over het begrip systeemvisie 82 95 96 103 113 122 145 145 4.2 Oefenen in systemische grondthema’s 1545 Trainen vanuit praktijkervaring 167 5.1 Praktijksituaties als vertrekpunt van training Een dialogische samenwerking tussen trainee en trainer | Ervaringen als vertrekpunt van een training | Samenvatting basiskenmerken van trainen 5.2 Oefenen vanuit reflectie op de eigen praktijk 1ste stap: Casusinbreng vanuit de eigen praktijk | 2de stap: Deelnemers maken een notitie met vragen en opmerkingen | 3de stap: Bespreking van de casus plus de notities | 4de stap: Oefening in een bepaalde vaardigheid 5.3 Leerkring in de ggz over autisme Mensen met autisme | Bronnen van informatie | Opzet en uitvoering van de leerkring | Bevindingen | Evaluatie | Nabeschouwing 6 Trainen met behulp van beelden 6.1 Breng jezelf in beeld met fotografie Achtergrond | Fotografie als interventie | De kracht van fotografie | Opbouw van de leergang | Module 1 en 2: wie ben jij? | Module 3: Hoe zie jij de ander? Hoe ziet de ander jou? | Module 4: Wie wil je zijn? | Relatie met de grondthema’s van de sociale veranderkunde | De kunst en kunde van veranderen | Vooronderstellingen en uitgangspunten | Methodische grondthema’s | Systemisch denken als grondslag van de benadering | Evaluatiepunten | Suggesties en adviezen aan andere facilitatoren | Voetnoot 6.2 Video-interactiebegeleiding in beschermd wonen De Bewoner in Beeld | Het model van Kitwood | Werken met videoopnames | Enkele ervaringen | Het interactieproces en mijn rol daarin | Terugblik | Relatie met de grondthema’s van de sociale veranderkunde | Adviezen en handelingsrichtlijnen voor mensen die met video-interactie willen werken | Mijn aanvullende tips 6.3 LEGO Serious Play Achtergrond | De voor- en nadelen van LEGO Serious Play | De werkwijze bij LEGO Serious Play | Verbeteren van de samenwerking door LEGO Serious Play | Relatie met de grondthema’s van veranderen | Suggesties en aanbevelingen aan trainers 6.4 Beeldcoaching Wat is Beeldcoaching? | Een korte geschiedenis | Beeldcoaching 0.1 | Beeldcoaching 0.2 | Beeldcoaching 0.2 in de praktijk | De relatie Beeldcoaching – sociale veranderkunde | Relatie met de grondthema’s van veranderen | De kunst en kunde van veranderen | Vooronderstellingen en uitgangspunten | Methodische grondthema’s | Systemische grondslag van de benadering | Voetnoot 167 170 173 183 183 199 209 218Bijlage 1: Bronnen van informatie 233 Bijlage 2: Kernbegrippen en hun betekenis 239
Over de auteurs 253