Strafrecht, psychiatrie en de menselijke conditie

De mens is een gespleten wezen. Sinds de moderniteit kan de mens zich niet langer schikken naar een algemeen geldig geachte, goddelijke of natuurlijke orde. De moderniteit heeft de mens op zichzelf teruggeworpen en precies daardoor geconstitueerd als autonoom subject dat zélf verantwoordelijk is voor het beeld dat het zich van de werkelijkheid vormt en voor de vormgeving van het eigen leven.

Intussen kenmerkt onze laatmoderne samenleving zich door een sterke en eenzijdige gerichtheid op de instrumentele beheersing van de werkelijkheid. Die gerichtheid manifesteert zich ook binnen het strafrecht. In het risicostrafrecht tekent zich een tendens af tot reductie van de delinquent tot het gevaar dat op grond van uitwendige maatstaven wordt verondersteld van hem uit te gaan. De aan de moderniteit ten grondslag liggende waardenoriëntatie lijkt daarmee uit het lood geslagen.

Tegen de tendens tot verabsolutering van de waarden van instrumentaliteit en maakbaarheid heeft Antoine Mooij steeds onvermoeibaar aandacht gevraagd voor de waarden van subjectiviteit, interioriteit en voor het menselijk tekort, die evenzeer onderdeel zijn van de mensbeschouwing van de moderniteit. Zijn in deze bundel samengebrachte beschouwingen leggen daarvan indringend getuigenis af.

Dit boek bevat tweeëntwintig eerder gepubliceerde teksten die handelen over het strafrecht, de forensische psychiatrie en de daaraan ten grondslag liggende mens- en maatschappijbeelden. De bijdragen worden voorafgegaan door een inleidend hoofdstuk van Ferry de Jong dat een introductie biedt tot het filosofische gedachtegoed van Antoine Mooij.