Recht: een introductie

I RECHT ALGEMEEN 25
1 Het rechtssysteem in Nederland 27
1.1 Inleiding 27
1.2 Indelingen 30
1.2.1 Privaatrecht en publiekrecht 30
1.2.2 Materieel recht en formeel recht 37
1.2.3 Objectief recht en subjectief recht 42
1.2.4 Aanvullend recht en dwingend recht 43
1.3 Rechtsbronnen 44
1.3.1 Rechtsbron 1: de wet 45
1.3.2 Rechtsbron 2: de jurisprudentie (rechtspraak) 45
1.3.3 Rechtsbron 3: het gewoonterecht 47
1.3.4 Rechtsbron 4: het verdrag 48
1.3.5 Totstandkoming van de wetten 49

II PRIVAATRECHT 53
2 Verbintenissenrecht 55
2.1 Inleiding 55
2.2 Verbintenis 57
2.2.1 Rechtsbetrekking 58
2.2.2 Vermogensrechtelijke rechtsbetrekking 60
2.2.3 Twee of meer personen 61
2.3 Waarom hebben wij verbintenissenrecht nodig? 62
2.4 Ontstaan van verbintenissen 63
2.4.1 Verbintenissen die uit de overeenkomst voortvloeien 64
2.4.2 Verbintenissen uit de wet 65

3 Verbintenissen uit de overeenkomst 67
3.1 Inleiding 67
3.2 Totstandkoming van de overeenkomst 67
3.2.1 Rechtshandeling 68
3.2.2 Verschillende soorten rechtshandelingen 70
3.3 Geldigheid van rechtshandelingen/overeenkomsten 73
3.4 Nietigheid en vernietigbaarheid 75
3.4.1 Gronden voor nietigheid 77
3.4.2 Gronden voor vernietigbaarheid 87

4 Verbintenissen uit de wet 107
4.1 Inleiding 107
4.2 Hoe ontstaan verbintenissen uit de wet? 107
4.2.1 Onrechtmatige daad 109
4.2.2 Rechtmatige daad 127
4.3 Nakoming van een verbintenis 129
4.3.1 Ingebrekestelling 131
4.3.2 De rechten van de schuldeiser 133

5 Consumentenrecht 137
5.1 Inleiding 137
5.1.1 Bescherming van de consument 138
5.1.2 Wanneer is er sprake van een consumentenkoop? 139
5.2 Hoofdverplichtingen van de verkoper 143
5.2.1 Eigendom van de zaak overdragen 143
5.2.2 Aflevering van de zaak 144
5.2.3 Conformiteitsvereiste 148
5.3 Rechten van de koper bij non-conformiteit 156
5.3.1 Aflevering van het ontbrekende, herstel of vervanging 156
5.3.2 Ontbinding van de overeenkomst 160
5.4 Overeenkomst op afstand en overeenkomst buiten de verkoopruimte 168

6 Arbeidsrecht 175
6.1 Inleiding 175
6.2 Arbeidsovereenkomst 176
6.3 Andere overeenkomsten waarbij arbeid wordt verricht 184
6.3.1 Aanneming van werk 185
6.3.2 Overeenkomst van opdracht 185
6.4 Arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd en onbepaalde tijd 186
6.4.1 Arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd 187
6.4.2 Arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd 188
6.5 Proeftijd 192
6.6 Einde van de arbeidsovereenkomst 196
6.6.1 Einde van rechtswege 197
6.6.2 Beëindiging met wederzijds goedvinden 203
6.6.3 Beëindiging door opzegging 207
6.6.4 Beëindiging door ontbinding door de rechter 227

7 Personen- en familierecht 239
7.1 Inleiding 239
7.2 Formele relatievormen 240
7.2.1 Huwelijk 241
7.2.2 Geregistreerd partnerschap 255
7.3 Huwelijksvermogensrecht 257
7.4 Naam 265
7.5 Afstamming: een inleiding 267
7.6 Echtscheiding 268
7.6.1 Ouderschapsplan 270
7.6.2 Alimentatieverplichting 270
7.7 Toegang tot het recht (procedure) 271

8 Goederenrecht 273
8.1 Inleiding 273
8.2 Goederen 277
8.3 Bezitter en houder 280
8.4 Hoofdzaken en bestanddelen 282
8.5 Onderscheidingen in goederen 284
8.5.1 Roerende zaken en onroerende zaken 284
8.5.2 Registergoederen en niet-registergoederen 285
8.6 Verkrijging van goederen 287
8.7 Absolute rechten 299
8.7.1 Absoluut recht 1: eigendomsrecht 300
8.7.2 Absoluut recht 2: recht van erfdienstbaarheid 304
8.7.3 Absoluut recht 3: recht van erfpacht 306
8.7.4 Absoluut recht 4: recht van opstal 309
8.7.5 Absoluut recht 5: recht van vruchtgebruik 309
8.7.6 Absoluut recht 6: pandrecht 309
8.7.7 Absoluut recht 7: recht van hypotheek 310
8.7.8 Absoluut recht 8: recht van appartement 312
8.7.9 Indelingen van de absolute rechten 312

9 Rechtspersonenrecht 315
9.1 Inleiding 315
9.2 Vereniging 317
9.2.1 Oprichting 318
9.2.2 Winst 321
9.2.3 Organen 321
9.3 Stichting 326
9.3.1 Oprichting 328
9.3.2 Het bestuur 329
9.4 Besloten vennootschap 332
9.4.1 Algemene informatie 333
9.4.2 Doel 333
9.4.3 Aansprakelijkheid 334
9.4.4 Oprichting 335
9.4.5 Organen 335
9.5 Naamloze vennootschap 339
9.5.1 Oprichting 341
9.5.2 Doel 341
9.5.3 Organen 341

10 Huurrecht 345
10.1 Inleiding 345
10.2 Bescherming huurder 346
10.3 Verschillende huurregimes 348
10.3.1 Huur roerende zaken 348
10.3.2 Huur onroerende zaken, woonruimte 349
10.3.3 Huur onroerende zaken, 290-bedrijfsruimte 350
10.4 Indeling in de wet 352
10.4.1 Algemene bepalingen 353
10.4.2 Bepalingen woonruimte 353
10.4.3 Bepalingen 290-bedrijfsruimte 353
10.4.4 Overige bedrijfsruimte (230a-ruimte) 354
10.5 Wat is huur? 354
10.6 Verplichtingen van de verhuurder 356
10.6.1 Ter beschikking stellen van het gehuurde 357
10.6.2 Verhelpen van gebreken 357
10.6.3 Huurprijsvermindering 368
10.7 Verplichtingen van de huurder 370
10.7.1 De huurder moet de huurprijs betalen 371
10.7.2 De huurder moet zich als een goed huurder gedragen 371
10.7.3 De huurder moet de inrichting en gedaante van het gehuurde niet veranderen 374
10.7.4 De huurder moet kleine herstellingen zelf verrichten 377
10.8 Huur van woonruimte 379
10.8.1 Wat is woonruimte? 379
10.8.2 Duur huurovereenkomst 381
10.8.3 Medehuurder 381
10.8.4 Een huisgenoot als medehuurder 385
10.8.5 Onderverhuur 385
10.9 Einde van de huurovereenkomst 386
10.9.1 Einde van de huurovereenkomst voor bepaalde tijd 387
10.9.2 Beëindiging met wederzijds goedvinden 389
10.9.3 Ontbinding van de huurovereenkomst 390
10.9.4 Opzegging van de huurovereenkomst 397

III PUBLIEKRECHT 409
11 Staatsrecht 411
11.1 Inleiding 411
11.2 Staat 413
11.3 Bronnen van het staatsrecht 416
11.4 De democratische rechtsstaat 417
11.4.1 Element 1: scheiding van de machten 418
11.4.2 Element 2: legaliteitsbeginsel 422
11.4.3 Element 3: eerbiediging van grondrechten 428
11.4.4 Element 4: onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechters 432
11.4.5 Rechten van de Tweede Kamer en de Eerste Kamer 434

12 Bestuursrecht 443
12.1 Inleiding 443
12.2 Algemeen en bijzonder bestuursrecht 447
12.3 6 B’s en 1 A 448
12.3.1 6 B’s 449
12.3.2 Algemene beginselen van behoorlijk bestuur 478
12.4 Handhaving 484
12.4.1 Herstelsanctie 485
12.4.2 Bestraffende sanctie 488

13 Vreemdelingenrecht 491
13.1 Inleiding 491
13.2 Wie zijn vreemdelingen? 492
13.3 Plaats van het vreemdelingenrecht in het Nederlandse recht 498
13.4 Bronnen van het vreemdelingenrecht 498
13.5 Rechtmatig verblijf in Nederland 500
13.5.1 Kort verblijf van maximaal negentig dagen 502
13.5.2 Lang verblijf anders dan asiel 509
13.6 Asielrecht 519
13.6.1 Verdragsvluchteling 522
13.6.2 Vervolgingsgronden 523
13.6.3 Vervolging door wie? 526
13.6.4 Verbod van refoulement 527
13.6.5 Gezinsleden van de vluchteling 528
13.6.6 Afwijzingsgronden 528
13.7 Asielprocedure 530
13.7.1 Algemene asielprocedure 531
13.7.2 Verlenging termijn 532
13.7.3 Verlengde asielprocedure 532
13.7.4 Intrekking verblijfsvergunning 533
13.7.5 Rechtsmiddelen 533
13.8 Inreisverbod, ongewenstverklaring en vreemdelingenbewaring 535
13.8.1 Inreisverbod 535
13.8.2 Ongewenstverklaring 536
13.8.3 Vreemdelingenbewaring 537
13.9 Rijkswet op het Nederlanderschap 538
13.9.1 Systematiek van de RWN 538
13.9.2 Verlies van het Nederlanderschap 542
13.9.3 Rechtsmiddelen 544
13.10 Wav 544
13.10.1 Wie mogen er in Nederland werken? 545
13.10.2 Hoe krijg je een TWV? 545
13.10.3 Studenten 546
13.10.4 Sancties 548

14 Inleiding socialezekerheidsrecht 549
14.1 Inleiding 549
14.2 De zorgplicht van de overheid 550
14.3 Een overzicht van het socialezekerheidsrecht 552
14.4 Verzekeringen en voorzieningen 553
14.4.1 Sociale verzekeringen 553
14.4.2 Werknemersverzekeringen 554
14.4.3 Volksverzekeringen 556
14.4.4 Sociale voorzieningen 557
14.5 Instanties 557
14.5.1 SVB 558
14.5.2 UWV 558
14.5.3 Gemeenten 559
14.5.4 Belastingdienst 559
14.6 Rechtsmiddelen 559
14.7 Werkloosheidswet 560
14.7.1 Vereisten 562
14.7.2 Verlengde WW-uitkering 565
14.7.3 De hoogte van de WW 569
14.8 Ziektewet 571
14.8.1 Vereisten 573
14.8.2 Hoogte 577
14.8.3 Eerstejaars Ziektewet-beoordeling 578
14.9 Arbeidsongeschiktheid (de arbeidsongeschiktheidsuitkering) 581
14.9.1 Recht op WGA 583
14.9.2 Recht op IVA 586
14.9.3 Hoogte van de WIA-uitkering 588
14.10 Toeslagenwet (TW) 594
14.10.1 Vereisten 595
14.10.2 Hoogte toeslag 596
14.11 Participatiewet (PW) 597
14.11.1 Soorten bijstand 598
14.11.2 Vereisten 599
14.11.3 Belangrijke begrippen 603
14.11.4 Middelen 608
14.11.5 Hoogte 613

15 Strafrecht 619
15.1 Inleiding 619
15.2 Strafrecht en strafprocesrecht 621
15.3 Bronnen van het strafrecht 622
15.4 Strafbaar feit 626
15.5 Opzet en schuld 636
15.5.1 Opzet 637
15.5.2 Schuld 644
15.6 Uitbreiding strafbaarheid 648
15.6.1 Deelnemingsvormen 648
15.6.2 Strafbare poging 655
15.6.3 Strafbare voorbereiding 659
15.7 Strafuitsluitingsgronden 660
15.7.1 Rechtvaardigingsgronden 661
15.7.2 Schulduitsluitingsgronden 666
15.8 Sancties 673
15.8.1 Hoofdstraffen 674
15.8.2 Bijkomende straffen 678
15.8.3 Maatregelen 679

16 Strafprocesrecht 683
16.1 Inleiding 683
16.2 Fasen van het strafprocesrecht 684
16.2.1 Fase 1: opsporing 685
16.2.2 Fase 2: vervolging 695
16.2.3 Fase 3: terechtzitting 697

17 Internationaal en Europees recht 705
17.1 Inleiding 705
17.2 Internationaal recht 707
17.2.1 Bronnen van het internationale recht 711
17.2.2 Internationale organisaties 715
17.3 Europees recht 725
17.3.1 Ontstaan van de Europese Unie 726
17.3.2 Bronnen van het Europese recht 728
17.3.3 Europese interne markt 731
17.3.4 Instellingen van de EU 734

18 Privacy en AVG 741
18.1 Inleiding 741
18.2 Privacybescherming: het belang van de bescherming 743
18.3 Privacybescherming: de AVG 745
18.4 Privacybescherming: de toezichthouder in Nederland 745
18.5 Privacybescherming: gebruik van Privacy Impact Assessment (PIA) 746
18.5.1 Vraag 1: werk ik met persoonsgegevens? 748
18.5.2 Vraag 2: is de gegevensverwerking geheel/ gedeeltelijk geautomatiseerd of zijn de handmatig verwerkte gegevens opgenomen in een bestand of bedoeld daarin te worden opgenomen? 752
18.5.3 Vraag 3: valt de gegevensverwerking onder een uitzondering? 754
18.5.4 Vraag 4: valt de verwerking binnen het territoriale toepassingsbereik? 755
18.6 Rechtmatigheid 758
18.6.1 Beginselen van rechtmatige verwerking (art. 5 lid 1 AVG) 758
18.6.2 Grondslagen voor een rechtmatige verwerking (art. 6 lid 1 AVG) 763
18.7 Bescherming van bijzondere persoonsgegevens 765
18.8 Verplichtingen van de verwerkingsverantwoordelijke 768
18.9 De rechten van betrokkenen 769
18.10 Afsluitend 773

Literatuur 775
Trefwoordenregister 777