Verbreding van bestuursrechtspraak

1 Bestuursrecht en rechtsbescherming in ontwikkeling 13
1.1 Introductie 13
1.2 Van beschikkingen naar regels 14
1.3 ‘Besluitloos’ overheidsoptreden 15
1.4 Privatisering en hybride uitvoering 16
1.5 Digitalisering en ketenbesluitvorming 18
1.6 Mensgericht bestuursrecht 19
1.7 Insteek rapport 20

2 Beroep tegen algemene regels 21
2.1 Inleiding 21
2.2 Het debat rond de afschaffing van artikel 8:2/8:3 Awb 22
2.3 Exceptieve toetsing van regels 26
2.3.1 De ontwikkeling van de exceptieve toets 26
2.3.2 Evaluatie 29
2.4 Beroepsgang tegen regels 31
2.4.1 De organisatie van het proces 33
2.4.2 Ontvankelijkheid 36
2.4.3 Behandeling beroep 45
2.4.4 Uitspraakbevoegdheden 46
2.4.5 Evaluatie 47
2.5 Fiscale inspiratie voor de beslechting van geschillen over regels 48
2.5.1 Het gesloten stelsel van rechtsbescherming in het belastingrecht 49
2.5.2 Prejudiciële vragen aan de belastingkamer van de Hoge Raad 51
2.5.3 De voor cassatie vatbare beschikking 54
2.5.4 De massaalbezwaarregeling 56
2.6 Conclusie 58

3 Verzoeken over feitelijk handelen en bestuurlijke rechtsoordelen 61
3.1 Inleiding 61
3.2 Argumenten voor de bevoegdheid van de bestuursrechter om over feitelijk handelen te oordelen 62
3.2.1 Principiële argumenten 62
3.2.2 Ontwikkeling in de taakuitoefening door de overheid: verliest het besluit aan betekenis? 65
3.2.3 Voorkomen dat geschillen worden opgeknipt 69
3.2.4 Vijf argumenten om de bestuursrechter over feitelijk handelen te laten oordelen 69
3.3 Argumenten tegen de bevoegdheid van de bestuursrechter om over feitelijk handelen te oordelen 70
3.3.1 Bezwaren van juridisering 70
3.3.2 Bezwaren van afbakening 72
3.3.3 Behoefte aan een eenvoudige rechtsingang 72
3.4 Tussenconclusie over de verruiming van de rechtsmacht van de bestuursrechter 73
3.5 Hoe ver zou de verruiming van de bevoegdheid van de bestuursrechter moeten gaan? 74
3.5.1 Inleiding 74
3.5.2 Feitelijk handelen dat verband houdt met een appellabel besluit 75
3.5.3 Categorieën handelingen die onder de definitie vallen 76
3.5.4 Algemene afbakening of aanwijzing van categorieën door de wetgever? 82
3.6 Rechtsmachtverdeling tussen bestuursrechter en burgerlijke rechter: keuzevrijheid voor de eiser 83
3.7 Aard van de procedure bij de bestuursrechter: een verzoekschrift procedure 84
3.8 Eisen voor de toegang tot de verzoekschriftprocedure 85
3.8.1 Belanghebbende 86
3.8.2 Procesbelang en proceseconomie 86
3.8.3 Bevoegd beroep in te stellen tegen besluit waar het betwiste handelen mee samenhangt 89
3.8.4 Contact met het bestuursorgaan om een gang naar de rechter te voorkomen 89
3.8.5 Verjaringstermijn voor het indienen van het verzoek 91
3.9 Titel 8.4 Awb als inspiratiebron voor de vormgeving van de verzoekschriftprocedure 92
3.10 Beoordeling van het verzoekschrift en de uitspraakbevoegdheden 93
3.11 Conclusie 97

4 Schadevergoeding door de bestuursrechter 99
4.1 Inleiding 99
4.2 De huidige rechtsmachtverdeling bij besluitenaansprakelijkheid 99
4.2.1 Inleiding 99
4.2.2 De bevoegdheid van de bestuursrechter bij besluitenaansprakelijkheid 99
4.2.3 De bevoegdheid en ontvankelijkheid bij de burgerlijke rechter 102
4.2.4 Kort samengevat 102
4.2.5 Welke rechter beoordeelt of het besluit onrechtmatig is? De leer van de formele rechtskracht 103
4.3 Geschillen over besluitenaansprakelijkheid die buiten de bevoegdheid van de bestuursrechter vallen 104
4.3.1 Geschillen die niet over de in artikel 8:88 Awb genoemde gevallen gaan 105
4.3.2 Geschillen op het terrein van de Afdeling en het CBb die het bedrag van 25.000 euro te boven gaan 108
4.4 Zijn er redenen om de rechtsmachtverdeling te laten zoals die nu is? 109
4.4.1 Is de aard van het aansprakelijkheidsrecht een reden? 109
4.4.2 Is de Grondwet een reden? 110
4.4.3 Is de deskundigheid van de burgerlijke rechter een reden? 111
4.5 Hoe kan de rechtsmachtverdeling worden verbeterd? 111
4.5.1 Voortbouwen op de connexiteitsbenadering 111
4.5.2 Welke veranderingen komen in beeld? 113
4.5.3 Keuzevrijheid voor de eiser tussen bestuursrechter en burgerlijke rechter 115
4.6 Conclusie 118

5 Bevoegdhedenovereenkomsten, toezeggingen en bestuursrechtspraak 119
5.1 Inleiding 119
5.2 De bevoegdhedenovereenkomst 120
5.3 De huidige rechtsmachtverdeling 123
5.4 Schadevergoeding bij niet-nakoming van een bevoegdhedenovereenkomst 126
5.5 Schadevergoeding bij het niet-nakomen van toezeggingen 128
5.6 Voorstel voor een wettelijke regeling 131
5.7 Regeling ook van toepassing bij niet-nakomen bevoegdheden overeenkomst 134
5.8 Regeling niet exclusief 134
5.9 Conclusie 136

6 Rechtsbescherming en digitalisering van bestuursrecht 139
6.1 Inleiding 139
6.2 Digitalisering van de uitvoering 139
6.3 Toegang tot de rechter bij gedigitaliseerde uitvoering 141
6.3.1 Rechtsmiddel tegen gegevensverwerking 142
6.3.2 Notificatieplicht als voorwaarde voor effectieve rechtsbescherming 145
6.3.3 Rechtsmiddel tegen het algoritme 146
6.4 Rechtmatigheidsbeoordeling bij gedigitaliseerde uitvoering 148
6.5 Uitspraakbevoegdheden en gedigitaliseerde uitvoering 150
6.6 Conclusie 151

7 Conclusie 153

Literatuur 161
Bestuur en erelid VAR 173