Overheid en onderwijs: rechtsverhoudingen op drift?

1 Inleiding 9
Renée van Schoonhoven
1.1 Toenemende afstand tussen regulering en beleid? 10
1.2 Verhoudingen op drift? 12
1.3 Drie bijdragen 13
1.4 Vooruitblik 14

2 Rechtsbescherming voor onderwijsinstellingen en hun bevoegd gezag tegen de overheid 15
Wouter Pors
2.1 Inleiding 15
2.2 De complicaties van het bestuursrecht 17
2.2.1 De bezwaarfase 18
2.2.2 Grenzen aan het besluitbegrip 20
2.2.3 Besluiten op basis van Inspectierapporten 30
2.3 Procederen bij de civiele rechter 36
2.4 Scheiding der machten 38
2.5 De evenredigheidstoets 46
2.6 De ongelijke positie en de kosten van procederen 50
2.7 Conclusie 52

3 Nieuwe bekostigingsvormen voor een ‘betrokken overheid’: over de autonomie van onderwijsorganisaties in relatie tot een ‘gerichte’ en ‘genormeerde’ bekostiging 53
Machteld Claessens
3.1 Inleiding 53
3.1.1 Introductie 53
3.1.2 De aanleiding voor dit preadvies 54
3.1.3 Probleem- en doelstelling 55
3.1.4 De centrale vraagstelling 57
3.1.5 Afbakening van dit preadvies 57
3.1.6 De verdere opbouw van dit preadvies 59
3.2 De Kamerbrieven over invoering van nieuwe bekostigingsinstrumenten voor een ‘betrokken overheid’, mede bezien in een bredere parlementaire context 59
3.2.1 Introductie 59
3.2.2 De Kamerbrief van 18 april 2023 over het funderend onderwijs 59
3.2.3 De Kamerbrief van april 2024 over het funderend onderwijs 62
3.2.4 De Kamerbrief van 8 september 2023 over het vervolgonderwijs 65
3.2.5 De Kamerbrieven in een bredere parlementaire context bezien 66
3.2.6 Tussenconclusie 69
3.3 De autonome positie van de onderwijsorganisatie nader belicht 70
3.3.1 Introductie 70
3.3.2 De betekenis van de autonomie 70
3.3.3 De ratio van de autonomie 72
3.3.4 De juridische waarborgen van de autonomie 78
3.3.5 Tussenconclusie 91
3.4 De gerichte en genormeerde bekostiging als nieuwe sturingsinstrumenten van de overheid 92
3.4.1 Introductie 92
3.4.2 Vooropgesteld: overheidsfinanciering bedoeld als een (faciliterend) sturingsinstrument 92
3.4.3 Contouren van de voorgestelde ‘gerichte’ bekostiging, tevens bezien in het licht van de bestaande bekostigingsvormen 95
3.4.4 Contouren van de voorgestelde ‘genormeerde’ bekostiging, tevens bezien in het licht van de bestaande financieringsvormen 99
3.4.5 Tussenconclusie 101
3.5 Samenvattende slotbeschouwing met beantwoording van de hoofdvraag 101
3.5.1 Introductie 101
3.5.2 Beantwoording van de deelvragen 1 tot en met 3 op basis van paragraaf 3.3 102
3.5.3 Beantwoording van deelvraag 4 op basis van paragraaf 3.4 103
3.5.4 Beantwoording van de hoofdvraag 104
3.5.5 Hoe nu verder? 107
3.5.6 Afronding 108
4 Verhouding of rechtsverhouding? Bescherming van belangen in een onderwijsgemeenschap 109
Jochem Streefkerk
4.1 Inleiding 109
4.2 Contrapunten in de discussie over (rechts)verhoudingen 110
4.2.1 Publieke en private activiteit 110
4.2.2 Middel en doel 111
4.2.3 Collectief en individueel 112
4.2.4 Maakbaar en feilbaar 113
4.3 Bestuur en organisatie van een onderwijsgemeenschap 114
4.3.1 De onderwijsorganisatie in enge zin: de rol van rechtspersonen 114
4.3.2 De onderwijsorganisatie in ruime zin: recht als laatste middel, graag 117
4.4 Toegang tot de onderwijsgemeenschap 120
4.4.1 Toelating en inschrijving 121
4.4.2 Schorsing en (tijdelijke) verwijdering 123
4.5 Overbruggen van verschillen 125
4.5.1 Voorkomen van procedures 126
4.5.2 Evenredigheid: vloek of zegen? 127
4.6 Omarm de meerstemmigheid 128

De preadviseurs 131