'U bent niet tot een antwoord verplicht, maar…'

Lijst van afkortingen 9
Samenvatting 11

1 Inleiding 19
1.1 Het EmpRiSe-project 19
1.2 Achtergrond 20
1.3 De dubbelzinnige betekenis van zwijgen 22

2 De omvang en betekenis van het zwijgrecht in het Nederlandse straf(proces)recht 25
2.1 Het zwijgrecht in Nederland: een tumultueuze geschiedenis 25
2.2 De betekenis van het zwijgrecht in de rechtspraak van de Hoge Raad 28
2.3 Ontwikkelingen in het EU-recht en (de omvang van) het zwijgrecht 30
2.4 Opvattingen over het zwijgrecht binnen de politie en de rechtspraak 33
2.4.1 De algemene reikwijdte van het zwijgrecht 33
2.4.2 De betekenis van ‘zwijgen’ en de ‘zwijgende verdachte’ 35
2.4.3 Visies op de toelaatbaarheid van zwijgen als procedurele strategie 40
2.4.4 Houding van rechters ten aanzien van het zwijgrecht en zwijgende verdachten 41
2.5 Redenen om te zwijgen en kenmerken van zwijgende verdachten 43
2.5.1 Redenen om het zwijgrecht in te roepen: de literatuur 43
2.5.2 Onschuldige verdachten zwijgen niet 45
2.5.3 ‘Strategisch’ zwijgen 46
2.5.4 Advies van de advocaat 47
2.5.5 Soort strafbaar feit 48
2.5.6 Zwijgen op het politiebureau versus zwijgen ter terechtzitting 51
2.5.7 Cultuurgebonden redenen 52
2.5.8 Overige redenen 54
2.6 Conclusies 54

3 Zwijgrecht en rechtsbijstand 57
3.1 De geschiedenis van het recht op rechtsbijstand bij verhoor 57
3.2 Rechtsbijstand en zwijgen: bevindingen uit de literatuur 60
3.3 Opvattingen over rechtsbijstand en zwijgen 61
3.4 Opvattingen over de rol van de advocaat tijdens het verhoor 64
3.5 Conclusies 69

4 Het zwijgrecht en het politieverhoor 73
4.1 Het verdachtenverhoor in de wet en in de praktijk 73
4.2 Professionele doelstellingen van de politie en het zwijgrecht 77
4.3 Rechterlijke contole op het politieverhoor: de wet en de praktijk 83
4.4 Conclusies 87

5 Zwijgrecht en rechterlijke besluitvorming 89
5.1 Zwijgrecht en beslissingen over voorlopige hechtenis 89
5.2 Het zwijgrecht en de bewijsbeslissing 92
5.2.1 Het zwijgrecht en de bewijsbeslissing: juridisch kader 92
5.2.2 Het zwijgrecht en de bewijsbeslissing in de praktijk 95
5.3 Het zwijgrecht en beoordeling van het recidiverisico 101
5.4 Het zwijgrecht en strafoplegging 103
5.5 Het zwijgrecht en schadevergoeding voor onterecht ondergane detentie 105
5.6 Conclusies 106

6 Discussie en aanbevelingen 109

Summary 115
Literatuur 121
Bijlage: methode en uitvoering van het empirische onderzoek 127