De strijd van gelijkheid en vrijheid

Inleiding: Vrijheid en gelijkheid: wat staat er op het spel? 9
Jasper Doomen & Afshin Ellian

De sterfelijke god en de eeuwige terugkeer naar gelijkheid: Gelijkheid en vrijheid,
maar voor wie en tot hoever? 25
Afshin Ellian
1 Gelijkheid en vrijheid: de constituerende beginselen 26
2 Een mensbeeld als de grondslag van gelijkheid en vrijheid: na de zondeval,
de wolf of de engel? 31
3 De conflicterende beginselen: de strijd om de erkenning 37
4 De ondragelijke lichtheid van reductio ad absurdum: de banaliteit van
een polemiek over gelijkheid, vrijheid en vrouwelijkheid 40

Nivelleren als een feest? Waarom Rawls’ denken onverminderd relevant is 49
Ronald Tinnevelt
1 Economische ongelijkheid: Van Spekman tot het Wereld Economische
Forum 50
2 Rawls’ theorie van rechtvaardigheid in een notendop 53
3 ‘Snelste stijging armoede sinds uitbraak recessie’ 55
4 ‘Waarom is het nodig dat mensen die het al goed hebben er elke keer
weer op vooruitgaan? 58
5 Enwat met de 99 procent? Van ‘social minimum’ terug naar‘subsistence
rights’ 63

Equal concern and respect. Ronald Dworkins gelijkheidsbeginsel 69
Arie-Jan Kwak
1 Rechtvaardigheid als eerlijkheid 70
2 Gelijkheid 72
3 Equal concern and respect 77
4 Gelijkheid van middelen 81

De gelijkheid en vrijheid van mensen en andere dieren 87
Paul Cliteur & Janneke Vink
1 Het gelijkwaardigheidsbeginsel 88
2 Irrelevante ongelijkheid ontmaskerd 89
3 De “fence-sitters” 91
4 De dierenethiekbeweging 94
5 De religieuze pijler 94
6 De seculiere pijler 96
7 Het nieuwe gelijkheidsdenken 98
8 Naar een non-discriminatoire wetgeving 100
9 De democratische meerderheid 101
10 Zou een verbod op vlees eten strijdig zijn met keuzevrijheid? 101
11 Vleesconsumptie is geen louter persoonlijke keuze 103

Gelijkheid als voedingsbodem én beperking van vrijheid 107
Jasper Doomen
1 Het dictaat van de gelijkheid 108
1.1 Begripsbepalingen 108
1.2 Een moreel beginsel: eerste poging 108
1.3 Een moreel beginsel: tweede poging 111
1.4 Een realistisch beginsel 112
2 Legitiem beperkte vrijheid 113
2.1 Het negeerbeginsel 113
2.2 Godsdienstvrijheid 118
2.3 De illusie van de neutrale staat 121

Een geschiedenis van het delict ‘groepsbelediging’ en een blik op het Amerikaanse
First Amendment 125
Tom Herrenberg
1 De vrijheid van meningsuiting en de achtergrond van ‘groepsbelediging’ 127
2 Kritiek op het voorstel 130
3 De Amerikaanse benadering: ‘content neutrality’ in ‘public discourse’ 133
4 De verschillen nader bekeken 135

Het boerkaverbod: de laatste mode? Een handleiding voor het debat 143
Machteld Zee
1 De boerka is niet islamitisch 145
2 Het zijn er maar een paar 148
3 S.A.S. versus Frankrijk: het Europees Hof aanvaardt het boerkaverbod 150
4 Het dragen van een boerka is onderdrukkend voor vrouwen 151
5 Vivre Ensemble 155
6 Islamofobie 156
7 De gezichtssluier als symbool van een politieke ideologie 158

Theoterrorisme: humanitaire interventie bij ons 161
Paul Cliteur & Maurits Helmich
1 De wijze waarop westerse staten interveniëren 162
2 De culturele botsing van waarden 166
3 De opkomst van het religieus fundamentalisme 168
4 De twee wereldbeschouwingen 169
5 De analyse van de Amerikaanse president 172
6 De relatie tussen religie en religieus fundamentalisme 174
7 De confrontatie tussen modernisme en religieus fundamentalisme in Nederland 175
8 De pedante moralisten van Harold Laski 177
9 Geen botsing van beschavingen, wel botsing van wereldbeschouwingen 180

Religie in het debattussen laïcisme en pluralisme. – Naar een nieuwparadigma voor de plaats van religie in de samenleving en in (financiële) verhouding tot de overheid 185
Bart Labuschagne
1 De methodologische basis: symbolische representatie 189
2 Representatie in het oude Israël 191
3 Representatie in het vroege christendom en in de vroegmoderne tijd 195

Religie verdient ruimte doch geen bijzondere plaats in de liberale rechtsstaat
203
Fleur de Beaufort
1 Godsdienstvrijheid en het liberalisme 204
2 Religie en de vrijheid van meningsuiting: strafbaarstelling godslastering 207
3 Religie en de vrijheid tot vereniging: de SGP 211
4 Religie en de ruimte die ouders toekomt in de opvoeding 214

Zonder godsdienstvrijheid geen rechtsstaat 219
Maarten Neuteboom
1 Godsdienst en levensovertuiging: zoveel hoofden, zoveel zinnen… 221
2 Religie en moderniteit of de vestiging van het aardse zonder grond 224
2.1 Wetenschap en religie: een spanningsvolle verhouding 227
2.2 De emancipatie van het individu 228
2.3 De alomtegenwoordigheid van het immanente 230
3 Waarom de rechtsfilosofische theorieweerbarstigeris dan de juridische praktijk 231
4 Christendom en rechtsstaat 236
4.1 Morele gelijkwaardigheid 237
4.2 Burger van twee werelden 239
4.3 Gewetensvrijheid 240

Vrijheid en gelijkheid in historisch perspectief 245
Vincent Tassenaar
1 Vrijheid en gelijkheid in historisch perspectief 248
2 Schetsen van de ontwikkeling van de Nederlandse multiculturele samenleving vanaf 1960 252
3 Het publieke debat 257
4 Gelijke kansen in de huidige Nederlandse samenleving 258

De meerderheid in rechtvaardigingsnood: culturele rechten van nationale meerderheden tussen universalisme en minderheidsrechten 265
Ruud Koopmans
1 Universele mensenrechten en het anti-discriminatiebeginsel 269
2 Minderheidsrechten 272
3 De normatieve basis voor minderheidsrechten 275

Het multiculturalisme als een egalitair-liberaal erkenningsparadigma 287
François Levrau
1 De egalitair-liberale politiek van redistributie 287
2 De (cultuur-symbolische) politiek van erkenning 290
3 Multiculturalisme: erkenning en herverdeling 291
4 Sociale en natuurlijke omstandigheden 295
5 Constitutieve bindingen 297
6 Multiculturalisme en het liberale triplet in beleidsperspectief 299
7 Multiculturalisme anno 2014? 303

Auteursinformatie 309