Basisboek recht in de zorg- en welzijnssector 2022-2023

Leeswijzer V
Gebruikte afkortingen IX
Deel 1 Inleiding in het recht en het oplossen van een casus 1
1 Basisstructuur van het recht 9
1.1 De basisstructuur van het recht 9
1.2 Objectief en subjectief recht 9
1.3 Doel van objectief recht 10
1.4 Ordening van rechtsregels 11
1.5 Aard van rechtsregels 16
1.6 Rechtsbronnen 17
2 Staats- en bestuursrecht 20
2.1 Hoofdthema’s staatsrecht 20
2.2 Kenmerken van de Nederlandse staat 20
2.3 (Bestuurs)organen van de staat 24
2.4 Overheidshandelingen (bestuurshandelingen) 29
2.5 Categorie besluiten: algemeen verbindende voorschriften (avv’s) 32
2.6 Categorie besluiten: geen algemeen verbindende voorschriften 44
2.7 Wet openbaarheid van bestuur / Wet open overheid 49
2.8 Mensenrechten en grondrechten 50
2.9 Privacybescherming 54
2.10 Klagen 58
3 Civielrechtelijke thema’s 62
3.1 De rechtshandeling 62
3.2 Verbintenis uit (obligatoire) overeenkomst 67
3.3 Verbintenis uit de wet 72
3.4 Vertegenwoordiging en volmacht 76
4 Strafrechtelijke thema’s 78
4.1 Het eigene van het strafrecht 78
4.2 Algemene regels van materieel strafrecht 79
5 Rechtspraak 91
5.1 Definiëring 91
5.2 Kenmerken van de Nederlandse rechtspraak 91
5.3 Soorten rechtspraak 91
5.4 Rechterlijke macht 92
5.5 Kosten rechtspraak 96
6 Civiele rechtspraak 97
6.1 Rechtsbron 97
6.2 Absolute en relatieve bevoegdheid 97
6.3 Civiele procedures 98
7 Strafrechtspraak 109
7.1 Rechtsbron 109
7.2 Absolute en relatieve competentie in het strafrecht 109
7.3 Strafrechtelijke procedure 110
7.4 Mediation 110
7.5 Sepot, voorwaardelijk sepot, transactie en strafbeschikking 110
7.6 Het slachtoffer 112
8 Administratieve of bestuursrechtspraak 115
8.1 Rechtsbron – de Algemene wet bestuursrecht (Awb) 115
8.2 Absolute en relatieve competentie 115
8.3 Administratiefrechtelijke procedure voor de rechtbank – de Awb-procedure 117
9 De rechtsbijstand 121
9.1 Door de overheid gefinancierde rechtsbijstand 121
9.2 Niet door de overheid gefinancierde rechtshulp 123
10 Internationaal recht 128
10.1 Inleiding 128
10.2 Volkenrechtelijke/internationale organisaties 128
10.3 Verenigde Naties 129
10.4 Raad van Europa 130
10.5 Europese Unie 132
11 Methodiek van casussen oplossen 140
11.1 FASE I: Het bewerken van feitelijke casusgegevens 140
11.2 FASE II: Selecteren en interpreteren van de rechtsregel 141
11.3 FASE III: Rechtsregels en rechtsgevolgen toepassen op de casus 143

Deel 2 Rechten en plichten in verschillende levensfasen 145
12 (Voor) de geboorte 155
12.1 (Anti)conceptie en zwangerschapsafbreking 155
12.2 Kinderloosheid 158
12.3 Zwangerschap en bevalling 160
12.4 Aangifte van geboorte 161
12.5 Uitwerking van de casus 162
13 Het kind/de jongere 164
13.1 Kind/jongere en gezin 164
13.2 Kind/jongere en wonen 203
13.3 Kind/jongere en gezondheid 206
13.4 Kind/jongere en onderwijs 210
13.5 Kind/jongere en arbeid 224
13.6 Kind/jongere en financiën 227
13.7 Kind/jongere en consumentenzaken 236
13.8 Uitwerking van de casus 238
14 De volwassene 240
14.1 Volwassene (meerderjarig) en samenlevingsvormen 240
14.2 Volwassene en huisvesting 257
14.3 Volwassene en gezondheid 299
14.4 Volwassene en arbeid 338
14.5 Volwassene en uitkering (verstrekkingen en voorzieningen) 395
14.6 Volwassene en consument 433
14.7 Volwassene en hulpverlening 462
14.8 Volwassene en rijksbelasting 475
14.9 Uitwerking van de casus 480
15 De zelfstandig wonende oudere 482
15.1 Oudere en huisvesting 482
15.2 Oudere en gezondheid 483
15.3 Oudere en arbeid 487
15.4 Oudere en uitkering (en verstrekkingen) 488
15.5 Oudere en consumentenzaken 491
15.6 Oudere en hulpverlening 493
15.7 Uitwerking van de casus 497
16 Overlijden 499
16.1 Zorg rond de stervende 499
16.2 Euthanasie en andere vormen van levensbeëindiging 501
16.3 Zorg rond de overledene 504
16.4 Nalatenschap 506
16.5 Uitkering nabestaanden 512
16.6 Uitwerking van de casus 515

Deel 3 Rechten en plichten van verschillende doelgroepen 519
17 Het kind/de jongere en gedwongen hulpverlening 527
17.1 Gezinsproblematiek en gedwongen jeugdhulp 527
17.2 Gezondheidsproblematiek en dwangzorg 559
17.3 Uitwerking van de casus 560
18 De gehandicapte 563
18.1 Gehandicapte: zorg- en dienstverlening 563
18.2 Gehandicapte en vertegenwoordiging 565
18.3 Gehandicapte en arbeid 579
18.4 Gehandicapte: uitkeringen en voorzieningen 582
18.5 Gehandicapte en seksueel misbruik 584
18.6 Uitwerking van de casus 585
19 De verdachte 588
19.1 Meerderjarige verdachte 588
19.2 Minderjarige verdachte 618
19.3 Uitwerking van de casus 627
20 De vreemdeling 629
20.1 Regulier verblijvende vreemdeling 629
20.2 Asielzoeker en statushouder 653
20.3 Alleenstaande minderjarige vreemdeling 671
20.4 Handhaving 676
20.5 Illegaal verblijvende vreemdeling 680
20.6 Uitwerking van de casus 682
21 Dwangzorg bij de psychiatrische patiënt, de verstandelijk gehandicapte en psychogeriatrische cliënt 684
21.1 Verplichte zorg aan een psychiatrische patiënt 684
21.2 Onvrijwillige zorg aan de verstandelijk gehandicapte en psychogeriatrische cliënt 693
21.3 Uitwerking van de casus 703

Deel 4 De professional in de zorg- en welzijnsinstelling 705
22 De juridische organisatievormen van de zorg- en welzijnsinstelling 709
22.1 Juridische organisatievormen 709
22.2 Arbeidsorganisatie zonder rechtspersoonlijkheid 711
22.3 Arbeidsorganisatie met privaatrechtelijke rechtspersoonlijkheid 712
22.4 Arbeidsorganisatie met publiekrechtelijke rechtspersoonlijkheid 719
23 De juridische relaties tussen zorg- en welzijnsinstelling en medewerkers 722
23.1 Hoofdstructuur van de instelling 722
23.2 Medewerkers van de zorg- en welzijnsinstelling 722
24 De omgeving van de zorg- en welzijnsinstelling 728
24.1 Organisaties betrokken bij het tot stand brengen van zorg- en welzijnsvoorzieningen 728
24.2 Financiers van de zorg- en welzijnsinstellingen 735
24.3 Samenwerking met andere zorg- en welzijnsinstellingen 744
24.4 Patiënten-/cliëntenorganisaties 745
24.5 Beroepsorganisaties 747
24.6 Werknemersorganisaties 748
24.7 Werkgeversorganisaties 748
24.8 Overige organisaties 749
25 Kaderwetgeving voor de inrichting van de zorg- en welzijnsinstelling 751
25.1 Hulpverlening aan cliënten 751
25.2 Arbeidsomstandigheden van het personeel 758
25.3 De financiële huishouding van de instelling 762
26 De zorg- en welzijnsinstelling in bedrijf 765
26.1 Beleidscyclus 765
26.2 Beleidscyclus in de praktijk 766

Deel 5 De professional in de samenleving 773
27 Problemen in de samenleving 776
27.1 Van machtsstaat naar sociale rechtsstaat 776
27.2 Professionalisering in de sociale rechtsstaat 777
27.3 De sociale rechtsstaat in de problemen 778
28 Beleidskeuzes 780
28.1 Beleidsvoorbereiding 780
28.2 Inrichting van de samenleving 783
29 Juridisch kader 786
29.1 Europees niveau 786
29.2 Nationaal 786
29.3 Instellingsniveau 787
30 Professionele beroepsuitoefening 788
30.1 Professionele standaard en professionele autonomie in balans 788
30.2 Toepassing in de praktijk 790

Trefwoordenregister 793