Kern van het internationaal publiekrecht

Verkort aangehaalde literatuur 15

1 Begrip en aard van het internationaal publiekrecht 17
1.1 Inleiding 17
1.2 Geschiedenis 19
1.3 Omschrijving 22
1.3.1 Algemene omschrijving 22
1.3.2 Het internationale element 23
1.3.3 Het publieke element 26
1.3.4 Het juridische element 28
1.4 Organisatie 33
1.5 Onderdelen 36
1.5.1 Algemeen deel 36
1.5.2 Bijzondere delen 37
1.5.3 Het recht van de Europese Unie 37
Literatuur 39

I ACTOREN 41

2 Rechtssubjecten 43
2.1 Inleiding 43
2.2 Het begrip rechtssubjectiviteit 44
2.3 Criteria voor rechtssubjectiviteit 45
2.4 Staten 47
2.5 Internationale organisaties 48
2.6 De facto-regimes 49
2.7 Bevrijdingsbewegingen 50
2.8 Internationale non-gouvernementele organisaties 51
2.9 Multinationale ondernemingen 52
2.10 Natuurlijke personen 55
2.11 Overige subjecten 57
Literatuur 58

3 Staten 59
3.1 Inleiding 59
3.2 De soevereiniteit van de staat 59
3.3 Elementen van de staat 63
3.3.1 Gezagsstructuur 63
3.3.2 Grondgebied 66
3.3.3 Bevolking 71
3.3.4 De eenheid van de staat 74
3.4 Totstandkoming en wijziging 75
3.4.1 Wijzen van totstandkoming 76
3.4.2 Juridische beoordeling van claims van nieuwe staten 78
3.5 Opvolging 89
3.5.1 Voortzetting 89
3.5.2 Statenopvolging 90
Literatuur 94

4 Internationale organisaties 95
4.1 Inleiding 95
4.2 Overzicht 96
4.3 Totstandkoming 104
4.4 Lidmaatschap 107
4.4.1 Wie kan lid worden? 107
4.4.2 Procedure 109
4.4.3 Opschorting en beëindiging van lidmaatschap 110
4.4.4 Verhouding tussen organisatie en leden 110
4.5 Financiering 111
4.6 Bevoegdheden 112
4.6.1 Attributie- en specialiteitsbeginsel 112
4.6.2 Impliciete bevoegdheden 113
4.6.3 Ontwikkeling in de praktijk 114
4.6.4 Resterende bevoegdheden van lidstaten 114
4.7 Besluitvorming 115
4.8 Gebondenheid aan internationaal recht 116
4.9 Checks and balances 117
Literatuur 120

II RECHTSVORMING 121

5 Rechtsbronnen 123
5.1 Inleiding 123
5.2 Algemene schets 124
5.3 Gewoonterecht 126
5.3.1 Omschrijving 126
5.3.2 Totstandkoming 127
5.3.3 Bijzondere rechtsbetrekkingen 134
5.3.4 Kenbaarheid 137
5.4 Verdragen 137
5.4.1 Omschrijving 137
5.4.2 Grondslag van de binding van verdragen 139
5.4.3 Rechtsbetrekkingen 140
5.4.4 Kenbaarheid 141
5.4.5 Samenloop met gewoonterecht 142
5.5 Besluiten van internationale organisaties 143
5.5.1 Omschrijving 143
5.5.2 Totstandkoming 146
5.5.3 Rechtsbetrekkingen 147
5.5.4 Kenbaarheid 147
5.6 Algemene rechtsbeginselen 148
5.7 Billijkheid 150
5.8 Eenzijdige handelingen 151
5.9 Rechterlijke uitspraken 154
5.10 ‘Soft law’ 156
5.11 Samenloop 157
5.12 Nationaal recht 160
Literatuur 162

6 Verdragenrecht 163
6.1 Inleiding 163
6.2 Vorm 165
6.3 Structuur 166
6.4 Totstandkoming 167
6.4.1 Onderhandelingen 167
6.4.2 Sluiting en inwerkingtreding 168
6.5 Geldigheid 174
6.6 Voorbehouden en interpretatieve verklaringen 178
6.6.1 Voorbehouden 178
6.6.2 Interpretatieve verklaringen 182
6.7 Toepassing en uitlegging van verdragen 183
6.7.1 Pacta sunt servanda 183
6.7.2 Territoriale toepassing 184
6.7.3 Achtereenvolgende verdragen 184
6.7.4 Derde staten 186
6.7.5 Interpretatie 186
6.8 Wijziging 190
6.9 Opschorting, opzegging en beëindiging 191
Literatuur 195

7 Aansprakelijkheid 197
7.1 Inleiding 197
7.2 Aansprakelijkheid van staten 197
7.2.1 Inleiding 197
7.2.2 Voorwaarden 198
7.2.3 Deelneming 204
7.2.4 Verdedigingsgronden 205
7.2.5 Rechtsherstel 207
7.2.6 Verzwaarde aansprakelijkheid 211
7.2.7 Gelaedeerde partijen 213
7.2.8 Diplomatieke bescherming 218
7.3 Aansprakelijkheid van internationale organisaties 221
7.3.1 Omschrijving 221
7.3.2 Verhouding met de aansprakelijkheid van staten 223
7.4 Aansprakelijkheid van individuen 226
7.4.1 Omschrijving 226
7.4.2 Grondslagen 228
7.4.3 Algemene beginselen 229
7.4.4 Verhouding met aansprakelijkheid van staten 232
7.4.5 Civielrechtelijke aansprakelijkheid 233
Literatuur 234

III INHOUDELIJKE FUNCTIES 235

8 Afbakening van staatsgezag 237
8.1 Inleiding 237
8.2 Algemene beginselen 237
8.3 Rechtsmacht 240
8.3.1 Omschrijving 240
8.3.2 Grondslagen 241
8.3.3 Conflicterende rechtsmachtsclaims 249
8.3.4 Extraterritoriale handhaving 250
8.3.5 Erkenning van soevereine handelingen 253
8.4 Immuniteit 255
8.4.1 Staatsimmuniteit 255
8.4.2 Immuniteit van individuele gezagsdragers 262
8.4.3 Privileges en immuniteiten van internationale organisaties 267
8.5 Diplomatieke en consulaire betrekkingen 274
8.6 Afbakening van staatsgezag buiten nationaal grondgebied 277
8.6.1 De zee 278
8.6.2 De lucht 287
8.6.3 De ruimte 289
8.6.4 Antarctica en de Noordpool 290
Literatuur 291

9 Bescherming van individuen 293
9.1 Inleiding 293
9.2 Kernbegrippen 293
9.3 Ontwikkeling 296
9.4 Organisatie 299
9.5 Overzicht van rechten 302
9.5.1 Burgerrechten en politieke rechten 303
9.5.2 Economische, sociale en culturele rechten 307
9.5.3 Rechten van bijzondere groepen 308
9.5.4 Collectieve rechten 309
9.6 Reikwijdte 311
9.7 Normadressaten 313
9.8 Beperkingen 318
9.8.1 Beperking van burgerrechten en politieke rechten 318
9.8.2 Beperking van economische, sociale en culturele rechten 322
9.9 Bescherming van vreemdelingen 323
9.9.1 Omschrijving 323
9.9.2 Toegang 324
9.9.3 Verblijf 326
9.9.4 Beëindiging van verblijf 326
9.10 Rechten van vluchtelingen 327
Literatuur 331

10 Vrede en veiligheid 333
10.1 Inleiding 333
10.2 Kernbegrippen 334
10.3 Ontwikkeling en organisatie 335
10.4 Het verbod op het gebruik van geweld 336
10.5 Collectieve veiligheid 338
10.5.1 Omschrijving 338
10.5.2 Voorwaarden voor gebruik van hoofdstuk VII 340
10.5.3 Dwangmaatregelen zonder geweld 341
10.5.4 Dwangmaatregelen met geweld 343
10.5.5 Delegatie van gebruik van geweld 344
10.5.6 Vredesbewaring 345
10.5.7 Regionale organisaties 348
10.5.8 Nederland 349
10.6 Eenzijdig gebruik van geweld 350
10.6.1 Zelfverdediging 350
10.6.2 Rol van de Veiligheidsraad 353
10.6.3 Aanvullende voorwaarden 354
10.6.4 Collectieve zelfverdediging 355
10.6.5 Humanitaire interventie 357
10.7 Internationaal humanitair recht 358
10.7.1 Omschrijving 358
10.7.2 Organisatie 360
10.7.3 Toepasselijkheid 361
10.7.4 Algemene beginselen voor internationale conflicten 363
10.7.5 Algemene beginselen voor interne conflicten 366
10.8 Terrorisme 367
10.9 Wapenbeheersing 369
10.10 Cyberaanvallen 372
Literatuur 373

11 Regulering van de economie en duurzame ontwikkeling 375
11.1 Inleiding 375
11.2 Ontwikkeling en organisatie 376
11.3 Financieel recht 378
11.3.1 Omschrijving 378
11.3.2 Het Internationaal Monetair Fonds 379
11.3.3 De Wereldbank Groep 381
11.3.4 Regionale monetaire unies 382
11.4 Handelsrecht 384
11.4.1 De Wereldhandelsorganisatie 384
11.4.2 Organisatie 384
11.4.3 Handel in goederen 385
11.4.4 Diensten 395
11.4.5 Intellectuele eigendom 396
11.4.6 Regionale systemen 397
11.5 Investeringsrecht 399
11.6 Verdeling van welvaart 401
11.7 Bescherming van het milieu 403
Literatuur 410

IV VERWERKELIJKING 411

12 Geschillenbeslechting 413
12.1 Inleiding 413
12.2 Eenzijdige maatregelen 413
12.3 Diplomatieke geschillenbeslechting 416
12.3.1 Onderhandelingen 416
12.3.2 Goede diensten 417
12.3.3 Bemiddeling 418
12.3.4 Feitenonderzoek 419
12.3.5 Conciliatie 419
12.4 Geschillenbeslechting binnen internationale organisaties 420
12.4.1 Toezichtsprocedures 420
12.5 Arbitrage 426
12.5.1 Omschrijving 426
12.5.2 Oprichting 427
12.5.3 Samenstelling 428
12.5.4 Bevoegdheid 428
12.5.5 Procedure 428
12.5.6 Arbitrage tussen particulieren en staten 429
12.6 Rechtspraak 432
12.6.1 Omschrijving 432
12.6.2 Het Internationaal Gerechtshof 433
12.6.3 De Wereldhandelsorganisatie 443
12.6.4 Het Hof van Justitie van de Europese Unie 445
12.7 Rechtspraak inzake de rechten van de mens 447
12.7.1 Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens 447
12.7.2 Overige regionale procedures 456
12.7.3 Procedures onder de VN-Verdragen 457
12.8 Strafrechtspraak 459
12.8.1 Omschrijving 459
12.8.2 Ad hoc-tribunalen 460
12.8.3 Het Internationaal Strafhof 462
Literatuur 466

13 Doorwerking in de nationale rechtsorde 469
13.1 Inleiding 469
13.2 Doorwerking: algemene aspecten 470
13.2.1 Geldigheid 470
13.2.2 Rechtstreekse werking 474
13.2.3 Voorrang 481
13.3 Toepassing door de wetgever 487
13.4 Toepassing door de uitvoerende macht 490
13.5 Toepassing door de rechter 492
13.5.1 Algemene voorwaarden 493
13.5.2 Indirecte toepassing 494
13.5.3 Rechtsgevolgen 497
13.5.4 Bijzondere rechtsbetrekkingen 500
13.5.5 Procesrecht 504
13.6 Doorwerking van internationaal recht via Europees recht 505
Literatuur 509

Jurisprudentieregister 511
Internationale rechtspraak 511
Nederlandse rechtspraak 519
Buitenlandse rechtspraak 523

Trefwoordenregister 525