Een nieuwe politieke formule

Hoofdstuk 1 – een nieuwe politieke formule 11
Sophie van Bijsterveld en Hans-Martien ten Napel
1. Een nieuwe politieke formule 11
2. Waarom Tocqueville? 20
3. Tocqueville in zijn tijd 26
4. Tocqueville en Nederland 29
Legitimiteit

Hoofdstuk 2 – Democratische tegenkrachten, toen en nu 35
Carinne Elion-Valter
1. Democratie 35
2. Tocquevilles democratische tegenkrachten 37
3. Aristocratie als analysekader en denkvoorbeeld 44
4. Betekenis voor hedendaagse reacties: publieke waarden en religie 53
5. Tot besluit 55

Staat
Hoofdstuk 3 – tocqueville als het redelijke alternatief voor de hedendaagse staatsinrichting 57
Hans-Martien ten Napel
1. Inleiding 57
2. De gedaanteverandering van het moderne constitutionalisme 59
3. De liberaal-democratische consensus 64
4. Postliberalisme 66
5. Het Tocquevilliaanse alternatief 70
6. Het Nederlandse partijlandschap 74
7. Tot besluit 79

Politiek
Hoofdstuk 4 – ‘… uw wil geschiede …’ theocratie, democratie en de vraag naar de politieke wil 83
Marin Terpstra
1. Inleiding: een politiek-theologisch perspectief op democratie 83
2. Rousseau en Tocqueville over de rol van God in de democratie 87
3. De leer van het beste bewind: democratie en theocratie 91
4. De maatschappelijke ordening van macht 94
5. De openbaring van de wil (van God of van het Volk) 97
6. Uw wil geschiede: maar wiens wil? 101

Instituties
Hoofdstuk 5 – verslaafd aan de vrijheid, Beaumonts
marie of de slavernij in de verenigde staten 105
Carinne Elion-Valter
1. Beaumont en Tocqueville 105
2. Ludovic en Marie 108
3. Zoektocht naar de vorm 110
4. Kritiek van de onvrijheid 112
5. Illusies van de romantiek 116
6. Aristocratisch en Frans alternatief 120
7. Democratische illusies 121
8. Religie als historisch monument 125
9. Betekenis voor vandaag 126

Identiteit
Hoofdstuk 6 – Religie en de ziel van de democratische mens 129
Timo Slootweg
1. Inleiding 129
2. Tocqueville over democratie en associatie 131
3. Actualiteit, identiteitspolitiek en de democratische samenleving 133
4. Augustinus en zijn Belijdenissen 135
5. Religie en democratie 141
6. Kierkegaard en de Revolutie 143
7. Geloof in democratie 146
8. Slotbeschouwing 149

Burgerschap
Hoofdstuk 7 – Betrokken burgers en het bezielend
verband 153
Renée Wagenvoorde
1. ‘Het hogere’ als inspiratie voor burgerschap 153
2. De notie van burgerschap 156
3. Burgerschap als antwoord op het diversiteitsvraagstuk 157
4. De Big Five van burgerschap 157
5. Een bezielend verband bij burgerschap 159
6. Integratiebeleid als uiting van een seculier zelfbeeld 160
7. Religie als waardenkader en inspiratiebron voor burgers 164
8. De klimaatmars; de imagined community of het grote verhaal 168
9. Conclusie: van gedeelde identiteit naar het grotere verhaal 172

Kerk
Hoofdstuk 8 – Religie en kerk: een maatschappelijk perspectief 175
Sophie van Bijsterveld
1. Inleiding 175
2. Tocqueville: een antenne voor religie 177
3. Tocqueville: de werking van religie in een democratie 179
4. Religie in de Nederlandse democratie: verzuiling en ontzuiling 180
5. Tocqueville: religie, vrijheid en staatsvorming 182
6. Nederlands publiek domein en maatschappelijk onbehagen 185
7. Wie is aan zet? 189
8. Tocqueville: nog eens kerkelijke succesfactoren 192
9. En kerken zelf? 194
10. Conclusie 196

Theologie
Hoofdstuk 9 – Publieke theologie en democratie 197
Christoph Hübenthal
1. Tocqueville en publieke theologie – een kleine genealogie 197
2. Tocquevilles bevinding: de contingentie van een stabiele democratie 198
3. Twee modellen van publieke theologie 202
4. Een niet-theocratisch, maar wel theologisch model van publieke theologie 204
5. Concretiseringen 208
6. Publieke theologie en de contingente voorwaarden van de democratie 212

Noten 219
Over de auteurs 237