Meer dan een kwestie van tijd

Afkortingen 11

1 Inleiding 13
1 De verlengingsbeslissing 13
2 Het focal-concernsperspectief 16
3 De probleemstelling 17
4 De maatschappelijke en wetenschappelijke relevantie 18
5 Leeswijzer 19

2 De tbs-maatregel 21
1 Inleiding 21
2 Het opleggen van de tbs-maatregel 22
3 De tenuitvoerlegging van de tbs-maatregel 24
3.1 De tbs-maatregel met verpleging 24
3.2 De tbs-maatregel met voorwaarden 27
4 De beslissingen 28
4.1 Het verlengen of beëindigen van de tbs-maatregel 29
4.2 De duur van de verlenging 30
4.3 Het aanpassen van de modaliteit: omzetting, hervatting en VB 32
5 De verlengingsprocedure 33
5.1 De termijnen van de tbs-maatregel 33
5.2 De vordering tot verlenging 34
5.3 De zitting 36
5.4 De uitspraak 38
5.5 De rechtsmiddelen 39
6 Conclusie 39

3 Het focal-concernsperspectief 41
1 Inleiding 41
2 De ontwikkeling van het focal-concernsperspectief 42
3 De beoordeling van de focal concerns 45
4 De context 48
4.1 De persoon van de rechter 48
4.2 De rechtbank: de gerechtsgemeenschap 49
4.3 De rechtbank: interactie met andere actoren 50
4.4 De rechtbank: de organisatie 51
4.5 De maatschappij 51
5 Het open karakter van het focal-concernsperspectief 52
6 De toepassing van het focal-concernsperspectief op de verlenging van de tbs-maatregel 53
7 Conclusie 55

4 Methoden 57
1 Inleiding 57
2 De keuze voor kwalitatief onderzoek 57
3 De keuze voor juridisch onderzoek 60
4 De opzet van het onderzoek 61
5 Het theoretisch onderzoek 63
5.1 Het klassiek-juridisch onderzoek naar de tbsmaatregel 63
5.2 Het literatuuronderzoek naar het focal-concernsperspectief 65
6 Het onderzoek bij de Rechtspraak 65
6.1 Het krijgen van toegang tot de Rechtspraak 66
6.2 Het bestuderen van dossiers en zittingen 67
6.3 Het interviewen van rechters 73
7 Een vergelijkend perspectief in Canada 78
7.1 De opzet van het onderzoek in Canada 80
7.2 Lessen uit Canada voor de tbs-verlenging 83
8 De methodologische kwaliteit en beperkingen 84
9 Conclusie 87

5 De context 89
1 Inleiding 89
2 Op het niveau van de maatschappij: de wetsgeschiedenis 90
2.1 De richtingenstrijd (eind 19e eeuw/begin 20e eeuw) 90
2.2 De totstandkoming van de psychopathenwetten (1911-1928) 92
2.3 Tussen de psychopathenwetten en de herziening TBR (1928-1972) 94
2.4 De herziening van de terbeschikkingstelling (1972-1988) 95
2.5 Na de inwerkingtreding van de tbs-maatregel (1988-2010) 97
2.6 De recente ontwikkelingen (2010-2020) 99
3 Op het niveau van de maatschappij: de actuele stand van zaken 102
3.1 De rechters over het maatschappelijk debat 102
3.2 De rechters over de tbs-maatregel 103
4 Op het niveau van de rechtbank 105
4.1 De organisatie van de rechtbank 106
4.2 De ‘gerechtsgemeenschap’ 108
4.3 De interactie met andere actoren 109
5 Op het niveau van de persoon van de rechter 114
6 Conclusie 116

6 De verwijtbaarheid 117
1 Inleiding 117
2 De focal-concern ‘verwijtbaarheid’ 118
3 De ‘te vergelden verwijtbaarheid’ 121
3.1 Geen straf, maar een maatregel 122
3.2 Het indexdelict 122
3.3 De positie van het slachtoffer 124
3.4 De ervaren straf 126
4 De ‘begrenzende verwijtbaarheid’ 127
4.1 De opleggingseisen 128
4.2 De keuze tussen voorwaarden en verpleging 129
4.3 De gemaximeerde duur bij voorwaardelijke varianten 130
4.4 De gemaximeerde duur bij niet-geweldsdelicten 133
4.5 De beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit 142
4.6 De bescherming tegen willekeurige vrijheidsbeneming in het EVRM 147
5 Conclusie 148

7 De bescherming van de samenleving 149
1 Inleiding 149
2 De focal concern ‘bescherming van de samenleving’ 150
3 De verhouding tussen beveiligen en behandelen 153
4 Het gevaarscriterium 156
4.1 De veiligheid van personen 157
4.2 De veiligheid van ‘anderen’ 159
4.3 De veiligheid van goederen 162
5 De stoornis 164
5.1 De stoornis bij de verlenging 165
5.2 Het invullen van het stoorniscriterium 167
5.3 Het verband tussen stoornis en recidiverisico 170
5.4 Het verband tussen stoornis en indexdelict 171
5.5 De eisen aan de stoornis vanuit het focal-concernsperspectief 176
6 De stoornis in de praktijk 176
6.1 De schriftelijke stukken 177
6.2 De zitting 178
7 De risicotaxatie in de praktijk 180
7.1 De risicotaxatie 181
7.2 De schriftelijke stukken 183
7.3 De zitting 186
7.4 De ‘eigen’ risicotaxatie van rechters 190
8 Het risicomanagement in de praktijk 192
8.1 Het risicomanagement 193
8.2 De schriftelijke stukken 194
8.3 De zitting 195
8.4 Het wegen van verschillende adviezen 204
9 De beslissing 206
9.1 Wel of niet verlengen: de stoornis 207
9.2 Wel of niet verlengen: het gevaarscriterium 210
9.3 De duur van de verlenging 218
9.4 De voorwaardelijke beëindiging van de verpleging 221
10 Conclusie 225

8 De praktische beperkingen en consequenties 227
1 Inleiding 227
2 De focal concern ‘praktische beperkingen en consequenties’ 228
3 Het verlof 231
3.1 Het aanvragen van verlof 232
3.2 De verloftoetsing door het AVT 234
3.3 Het intrekken van verlof 236
3.4 De beoordeling van de focal concerns 239
4 De uitstroom naar de reguliere ggz 240
4.1 Het vinden van een geschikte uitstroomlocatie 240
4.2 De indicatiestelling en financiering van de zorg 242
4.3 De regiobinding 244
4.4 De beoordeling van de focal concerns 246
5 De ongewenst verklaarde vreemdelingen 247
5.1 Het vaststellen van de verblijfsstatus 247
5.2 De behandeling en resocialisatie 249
5.3 De repatriëring 251
5.4 Het doorbreken van de impasse 255
8 Meer dan een kwestie van tijd
5.5 De beoordeling van de focal concerns 261
6 Conclusie 262

9 Een nieuwe focal concern: humaniteit 265
1 Inleiding 265
2 Overwegingen over de behoeften van de tbs-gestelde 266
2.1 De vrijheid en autonomie van de tbs-gestelde 266
2.2 Het welzijn van de tbs-gestelde 269
2.3 Het tempo van de tenuitvoerlegging 271
3 De individuele behoeften in het focal-concernsperspectief 273
3.1 Een afweging bij elke focal concern? 274
3.2 Een subcategorie van ‘praktische beperkingen en consequenties’? 276
3.3 Een nieuwe focal concern: ‘humaniteit’ 278
4 De theoretische onderbouwing van de focal concern ‘humaniteit’ 279
4.1 Een juridisch perspectief: de waardigheid en de rechten van de mens 279
4.2 Een filosofisch perspectief: morele verantwoordelijkheid 285
5 Conclusie 289

10 Conclusie 291
1 Inleiding 291
2 De beantwoording van de hoofdvraag en deelvragen 292
2.1 De beantwoording van de deelvragen 293
2.2 De beantwoording van de hoofdvraag 302
3 De implicaties voor het focal-concernsonderzoek 303
4 De implicaties voor de verlenging van de tbs-maatregel 304
4.1 De inschattingstaak 305
4.2 De wegingstaak 306
4.3 De wetgever 309
5 Afsluiting 311

Geraadpleegde literatuur 313
Geraadpleegde jurisprudentie 337

Bijlage 1. Brief voor advocaat t.b.v. het empirisch onderzoek 343
Bijlage 2. Database voor empirisch onderzoek bij de Rechtspraak 347
Bijlage 3. Codes 353
Bijlage 4. Vragenlijst interview 357
Bijlage 5. Vignetten 361
Pompe-reeks 371