Bouwrecht in kort bestek

Voorwoord bij 10e geheel herziene druk v

1 Bouwrecht als onderwerp van studie 1
1.1 Historische schets en begrip bouwrecht 1
1.2 Afbakening met behulp van de activiteiten waarop het recht ziet 2
1.3 Kringen van en rond het bouwrecht 3
1.4 Het bouwrecht als functioneel rechtsgebied 4
1.5 Het bouwrecht in dit boek 5

2 Relevante aspecten van omgevingsrecht 7
2.1 Inleiding 7
2.2 De kerninstrumenten van de Omgevingswet in vogelvlucht 8
2.2.1 Inleiding 8
2.2.2 De omgevingsvisie 8
2.2.3 Programma’s 9
2.2.4 Decentrale regelgeving 9
2.2.5 Algemene rijksregels 10
2.2.6 Projectbesluit 11
2.3 Het omgevingsplan 12
2.3.1 Algemeen 12
2.3.2 Toedelen van functies aan locaties 13
2.3.3 Omgevingswaarden in het omgevingsplan 15
2.3.4 Regels voor activiteiten in de fysieke leefomgeving in het omgevingsplan 15
2.3.5 Maatwerkregels in het omgevingsplan 16
2.3.6 De betekenis van instructieregels en instructies voor het omgevingsplan 16
2.3.7 De procedure van het omgevingsplan 19
2.3.8 De overgangsperiode tot 1 januari 2032 20
2.4 De omgevingsvergunning 22
2.4.1 Algemene en decentrale vergunningplichten 22
2.4.2 De knip in de omgevingsvergunning voor bouwen 23
2.4.3 De omgevingsvergunning voor de technische bouwactiviteit en de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen 26
2.4.4 De coördinatieregeling 31
2.4.5 De omgevingsvergunning voor de buitenplanse omgevingsplanactiviteit 32
2.5 Cultureel erfgoed 34
2.6 Bestuursrechtelijke rechtsbescherming in het omgevingsrecht 35

3 Aanbestedingsrecht 41
3.1 Inleiding 41
3.2 Inkopen, aanbesteden en aanbestedingsrecht 42
3.2.1 Inkopen en aanbesteden 42
3.2.2 Aanbestedingsrecht 44
3.3 Bronnen van aanbestedingsrecht 46
3.3.1 Publieke inkoop: Unierecht 46
3.3.2 Publieke inkoop: nationaal recht 49
3.3.3 Private inkoop: eisen van redelijkheid en billijkheid 51
3.3.4 Aanbestedingsrecht en verbintenissenrecht 52
3.4 Subjectieve werkingssfeer van de Aanbestedingswet 52
3.4.1 Aanbestedende diensten 52
3.4.2 Speciale-sectorbedrijven 55
3.4.3 Subsidieontvangers 57
3.5 Objectieve werkingssfeer van de Aanbestedingswet 57
3.5.1 Onderscheid naar de aard van de opdracht 57
3.5.2 Onderscheid naar de aard van de te leveren prestatie 62
3.5.3 Uitgesloten opdrachten 67
3.5.4 Opdrachten met een waarde boven de Europese drempels 67
3.5.5 Opdrachten met een duidelijk grensoverschrijdend belang 69
3.5.6 Opdrachten buiten de werkingssfeer van het Unierecht 71
3.6 Aanbestedingsprocedures 72
3.6.1 Algemene bepalingen met betrekking tot procedurekeuze 72
3.6.2 Opdrachten binnen de werkingssfeer van de Richtlijnen 75
3.6.3 Opdrachten met een duidelijk grensoverschrijdend belang 81
3.6.4 Opdrachten buiten de werkingssfeer van het Unierecht 82
3.7 Ontwerp en uitvoering van een aanbestedingsprocedure 83
3.7.1 Procedurebeslissingen: overzicht 83
3.7.2 Generieke aanbestedingsrechtelijke randvoorwaarden 84
3.7.3 Specifieke aanbestedingsrechtelijke randvoorwaarden 85
3.8 Rechtsbescherming 92
3.8.1 Rechtsbescherming op grond van het Unierecht 92
3.8.2 Rechtsbescherming op grond van het nationale recht 93

4 Mededingingsrecht 97
4.1 Inleiding 97
4.2 Bronnen van mededingingsrecht 98
4.3 Kartelverbod 98
4.3.1 Bouwcombinaties en beleidsregels 100
4.4 Verbod op misbruik van een machtspositie 102
4.5 Verbod op fusies en overnames die tot een machtspositie leiden 103
4.6 Het mededingingsrecht in relatie tot algemene voorwaarden 105
4.7 Toezicht op en handhaving van de mededingingsregels 105
4.7.1 Handhaving en toezicht door de Europese Commissie 106
4.7.2 Handhaving en toezicht door de Autoriteit Consument en Markt 107

5 De overeenkomst met de adviseur 109
5.1 Rechtskarakter, afbakening en plaatsbepaling van de adviesovereenkomst in wet en algemene voorwaarden 109
5.2 Wet op de architectentitel 109
5.3 Titel 7.7 BW 110
5.4 Algemene voorwaarden 112
5.5 De verplichtingen van partijen uit de adviesovereenkomst 115
5.5.1 Hoofdverplichtingen van de opdrachtgever 115
5.5.2 Hoofdverplichtingen van de adviseur 116
5.6 De ontwerpfase 117
5.7 Technische deugdelijkheid 117
5.8 Financiële haalbaarheid 121
5.9 Juridische uitvoerbaarheid 123
5.10 Esthetische waarde 125
5.11 De aanbestedingsfase 126
5.12 Directievoering 127
5.13 Aansprakelijkheid en aansprakelijkheidsbeperkingen 130
5.13.1 Toerekenbare tekortkoming 130
5.13.2 Directe schade 132
5.13.3 Omvang van de schade 133
5.13.4 Aansprakelijkheidsduur 134
5.13.5 Bevoegdheidsoverschrijding en overschrijding van de bouwkosten 135
5.14 Gebondenheid aan algemene voorwaarden en daarin opgenomen (exoneratie)bedingen 136
5.15 Honorering van de adviseur 138
5.16 Remedies voor beëindiging van de opdracht 140
5.17 Wijzigen van de overeenkomst 143
5.18 Auteursrechten van de adviseur 144
5.19 Ontwikkelingen in samenwerkingsvormen 149
5.19.1 Nevenopdrachtneming, ontwerpteam en integratieteam 149
5.19.2 Het bouwteam 150
5.19.3 Op duurzaamheid gerichte samenwerkingsvormen en de rol van de adviseur 151

6 Aanneming van werk in de bouw 153
6.1 Inleiding 153
6.2 Totstandkoming van aannemingsovereenkomsten 153
6.2.1 Precontractuele onderhandelingen 154
6.2.2 De precontractuele fase en leuren 156
6.2.3 De precontractuele fase en de waarschuwingsplicht 156
6.3 Aanneming van werk 157
6.3.1 Titel 7.12 - Inleiding 157
6.3.2 Aanvulling Titel 7.12 als gevolg van de Wet kwaliteitsborging voor het Bouwen 158
6.3.3 Afbakening Titel 7.12 van andere contracttypen 159
6.3.4 Reikwijdte Titel 7.12 160
6.3.5 De belangrijkste verplichtingen van de opdrachtgever 163
6.3.5.1 Verplichting tot betaling 163
6.3.5.2 Verantwoordelijkheid voor ontwerp, voorgeschreven bouwstoffen en leveranciers 164
6.3.6 De belangrijkste verplichtingen van de aannemer 168
6.3.6.1 Werk tot stand brengen en opleveren 168
6.3.6.2 Reikwijdte van de prestatieplicht van de aannemer 168
6.3.6.3 Aansprakelijkheid van de aannemer na oplevering 169
6.3.6.4 Waarschuwen 173
6.3.7 Wet naast algemene voorwaarden 176
6.4 Consumentenbouw 176
6.4.1 Regels voor het consumentenbouwrecht neergelegd in de wet 177
6.4.2 Bescherming consument met behulp van zelfregulering 180

7 Algemene voorwaarden 185
7.1 Inleiding 185
7.2 Grote variëteit aan algemene voorwaarden 185
7.3 Gebondenheid aan algemene voorwaarden 187
7.4 Een algemene voorwaarde toegelicht: het arbitrale beding 189
7.5 Paritaire en eenzijdige algemene voorwaarden 190

8 De verschillende bouworganisatievormen en haar algemene voorwaarden - een introductie 193
8.1 De verschillende bouworganisatievormen en de daarvoor beschikbare
algemene voorwaarden 193
8.2 De traditionele bouworganisatievorm 194
8.3 De geïntegreerde bouworganisatievorm 197
8.4 Het bouwteam 203
8.5 Hoofd- en onderaanneming en nevenaanneming 206
8.6 De alliantie 210
8.7 Bouwcombinatie 211
8.8 PPS 212
8.9 Hoe voor welke bouworganisatievorm te kiezen? 212

9 Het traditionele model en de Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken en van technische installatiewerken 2012 217
9.1 Inleiding 217
9.2 Totstandkoming en gebruik van de UAV 219
9.3 Inhoud en opzet UAV 2012 220
9.4 Verplichtingen van de opdrachtgever 221
9.4.1 Medewerkings- en betalingsverplichtingen van de opdrachtgever 221
9.4.2 Verplichtingen met betrekking tot de directievoering 223
9.5 Verplichtingen van de aannemer 224
9.5.1 Uitvoeren van het werk en samenhangende verplichtingen 224
9.5.2 Waarschuwen 225
9.6 Risico’s tijdens de uitvoering 228
9.7 Uitvoeringsduur 229
9.8 Aansprakelijkheid aannemer na oplevering 229
9.9 Voortijdige beëindiging van de overeenkomst 230

10 Geïntegreerde contracten 231
10.1 Inleiding 231
10.2 Totstandkoming en geschiedenis UAV-GC 233
10.3 Overige geïntegreerde contractvormen 233
10.4 Geïntegreerde contractvormen in de praktijk 235
10.5 Bespreking van de inhoud van de UAV-GC 2005: algemeen 236
10.5.1 Rechtskarakter 236
10.5.2 Omvang ontwerpwerkzaamheden opdrachtnemer 237
10.5.3 De verplichtingen van de opdrachtgever 238
10.5.4 Verplichtingen van de opdrachtnemer 240
10.5.5 Waarschuwingsplicht van de opdrachtnemer 240
10.5.6 Publiekrechtelijke toestemmingen 241
10.5.7 Bodemgesteldheid 241
10.5.8 Wijzigingen 243
10.5.9 Toetsing en acceptatie 243
10.5.10 Aansprakelijkheid voor gebreken na oplevering 245
10.5.10.1 Verval 246
10.5.11 Onvoorziene omstandigheden 246
10.5.12 Raad van Deskundigen 247

11 Het bouwteam 249
11.1 Inleiding 249
11.2 De beschikbare sets algemene voorwaarden 251
11.3 Belangrijkste verplichtingen van partijen 253
11.4 Aansprakelijkheid en waarschuwingsplicht 254
11.5 Totstandkoming opvolgende uitvoeringsovereenkomst 257
11.6 Uit elkaar gaan 259

12 Onderaanneming en nevenaanneming 261
12.1 Inleiding 261
12.2 De verhouding opdrachtgever-hoofdaannemer 262
12.2.1 De verhouding hoofdaannemer-onderaannemer 264
12.2.2 De verhouding opdrachtgever-onderaannemer 265
12.3 Nevenaanneming 268
12.3.1 In acht te nemen zorgvuldigheidsnormen 269
12.3.2 Coördinatieovereenkomst bij nevenaanneming 270

13 Internationaal bouwcontractenrecht 271
13.1 Inleiding 271
13.2 FIDIC 272
13.2.1 Algemeen 272
13.2.2 Inhoud en opbouw van de suite 273
13.2.3 FIDIC Red Book 276
13.2.3.1 Engineer 277
13.2.4 DAAB 279
13.2.5 Slot 280
13.3 New Engineering Contract 4 (NEC-4) 281
13.4 EPCM 284

14 Eigendomsvoorbehoud en retentierecht van de aannemer 287
14.1 Inleiding 287
14.2 Eigendomsvoorbehoud 287
14.3 Retentierecht 289
14.3.1 Inleiding 289
14.3.2 Vier wettelijke vereisten 289
14.3.3 Het retentierecht inroepen tegen derden 291
14.3.3.1 Retentierecht van de onderaannemer 292

15 Hinder, zaaksbeschadiging & schade, productaansprakelijkheid 295
15.1 Hinder, zaaksbeschadiging & schade 295
15.1.1 Wat is hinder en zaaksbeschadiging? 295
15.1.2 Zwaarwegend maatschappelijk belang 298
15.1.3 Vergunning 300
15.1.4 Wie is de aansprakelijke partij, opdrachtgever en/of aannemer? 301
15.1.5 Rechtsvordering, burgerlijke rechter en verjaring 308
15.2 Productaansprakelijkheid 309
15.2.1 Inleiding 309
15.2.2 Definitie 310
15.2.3 Gebrek 310
15.2.4 Product 312
15.2.5 Producent 313
15.2.6 Schade, exoneratie niet mogelijk, hoofdelijkheid producent 314
15.2.7 Verjaring en verval 315
15.2.8 Enkele uitzonderingen op de aansprakelijkheid 316
15.2.9 Productaansprakelijkheid en samenloop 317
15.2.10 Productaansprakelijkheid en de bouwpraktijk 318
15.2.11 Afsluitend 318

16 Kabel- en leidingschades 321
16.1 Inleiding 321
16.1.1 Zorgplichten 322
16.1.2 Betrokken partijen 325
16.1.3 Schadebegroting 325

17 Verzekeringen in de bouw 327
17.1 Inleiding 327
17.2 Waarom verzekeren in de bouw aandachtspunt moet zijn 327
17.3 Bouwen als chronologisch proces 329
17.4 Wat is verzekeren? 330
17.4.1 De verzekeringsovereenkomst 330
17.4.2 Zelfstandige rechtsverhouding 331
17.4.3 Jargon 331
17.5 De verzekeringsmarkt 332
17.6 Juridisch kader van de verzekeringsovereenkomst 333
17.6.1 De positie van een derde 333
17.6.2 Uitleg van de verzekeringsovereenkomst 335
17.7 Verzekeringsproducten en de chronologie van de bouw 337
17.8 Beroepsaansprakelijkheidsverzekering in de bouw 339
17.9 CAR-verzekering 340
17.9.1 Korte schets van de verzekering 340
17.9.2 Rubrieken 341
17.9.3 Het werk 341
17.9.4 Rubriek Aansprakelijkheid 343
17.9.5 Rubriek Eigendommen opdrachtgever 343
17.10 AVB (Aansprakelijkheidsverzekering Voor Bedrijven) 344
17.10.1 Korte schets van de verzekering 344
17.10.2 Wie zijn de verzekerden? 344
17.10.3 Hoe wordt de dekking getriggerd? 344
17.11 BOV en OVO 346
17.11.1 Korte schets van beide verzekeringen 346
17.11.2 Hoe wordt de dekking getriggerd? 348
17.11.3 De belangrijkste uitsluitingen en beperkingen van BOV en OVO 351

18 Bouwrechtspraak 353
18.1 Inleiding 353
18.2 Voordelen en nadelen van arbitrage en bindend advies 353
18.3 Geschillenbeslechting door arbitrage 356
18.3.1 Algemeen 356
18.3.2 Arbitrage en de toegang tot de rechter; algemene voorwaarden/consument 360
18.3.3 Arbitrage in de bouw 365
18.3.4 Arbitrage-instituten in de bouw 366
18.4 Geschillenbeslechting bij wege van bindend advies 378
18.4.1 Algemeen 378
18.4.2 Bindend advies in de bouw: Geschillencommissie 381
18.4.3 Bindend advies in de bouw: overige bindend adviseurs 382
18.5 Niet-bindende geschilbeëindiging 383
18.5.1 Algemeen 383
18.5.2 Mediation 384
18.5.3 Niet-bindend advies 387
18.5.4 Bouwreflectie 388

Literatuurlijst 391
Trefwoordenregister 417