De klachtplicht van inschrijvers in een aanbestedingsprocedure en de kaders van het Unierecht

1 Inleiding
1.1 Introductie en onderzoeksvraag 1
1.2 Deelvragen en aanpak 3
1.3 Methodologische verantwoording 4

2 De kaders van het Unierecht
2.1 Inleiding 5
2.2 Algemene rechtsbeginselen 6
2.3 Richtlijn 89/665/EEG 8
2.3.1 Achtergrond 8
2.3.2 Toepassingsbereik 9
2.3.3 Werking 10
2.3.4 Doel 12
2.3.5 Inhoud 13
2.4 Jurisprudentie 19
2.4.1 Grossmann 19
2.4.2 Amt e.a. 22
2.4.3 Overige jurisprudentie 26
2.4.4 Hoe EU-jurisprudentie mijns inziens door de nationale rechter dient te worden begrepen en toegepast 29
2.5 Conclusie 31

3 De nationale klachtplicht
3.1 Inleiding 35
3.2 Grondslag 36
3.2.1 Inleiding 36
3.2.2 Ongeschreven klachtplicht op grond van het leerstuk van de rechtsverwerking 36
3.2.3 Ongeschreven klachtplicht op grond van het Grossmann-arrest 40
3.2.4 Contractuele klachtplicht 42
3.3 Gezichtspunten bij beoordeling van de klachtplicht 45
3.3.1 Inleiding 45
3.3.2 Inschrijver versus niet-inschrijver 45
3.3.3 Klagen over ongeschiktheid van een andere inschrijver 47
3.3.4 Proactief handelen van de klager 48
3.3.5 Meeliften 51
3.3.6 Het moment van bekend worden met het gestelde gebrek versus het moment van klagen over het gestelde gebrek 52
3.3.7 In welk stadium kunnen mogelijke fouten nog ongedaan worden gemaakt? 55
3.3.8 Voorbehoud maken 56
3.3.9 (Vermoeden van) grove schending van aanbestedingsrecht 57
3.4 Conclusie 59

4 Toetsing van de nationale klachtplicht aan het Unierechtelijke toetsingskader
4.1 Inleiding 63
4.2 Algemene constateringen 63
4.2.1 Ontbreken eenduidige lijn 63
4.2.2 Ontwikkeling van het rechtsverwerkingsverweer c.q. Grossmann-verweer 64
4.3 Grossmann-arrest op zichzelf geen grondslag voor een klachtplicht 65

4.4 Toetsing van de ongeschreven klachtplicht aan het Unierechtelijke toetsingskader 68
4.4.1 Inleiding 68
4.4.2 Toetsing van de ongeschreven klachtplicht aan de rechtsbeschermingsrichtlijn 68
4.4.3 Toetsing van de ongeschreven klachtplicht aan relevante EU-jurisprudentie 75
4.4.4 Conclusie 79
4.5 Toetsing van de contractuele klachtplicht aan het Unierechtelijke toetsingskader 80
4.6 Toetsing van de nationale klachtplicht aan de algemene rechtsbeginselen 81
4.7 Conclusie 84

5 Aanbevelingen
5.1 Inleiding 89
5.2 Overwegingen en aanbevelingen 89
5.2.1 Klager moet zijn plicht kunnen kennen 89
5.2.2 Zorgen voor eensluidendheid in rechtspraak 93
5.2.3 Een effectieve klachtplicht met doelmatige rechtsbescherming 95
5.3 Wat te doen bij (een vermoeden van) grove schending van aanbestedingsrecht? 99
5.4 Tot slot 100
5.5 Conclusie 101

6 Conclusie

Lijst van verkort aangehaalde literatuur 107
Rechtspraakregister 111
Kamerstukken 119
Richtlijnen en verordeningen 121