Gebiedsontwikkeling tijdens de stikstofcrisis

1 Stikstof en gebiedsontwikkeling 1

2 Gebiedsontwikkeling en stikstof: you ain’t seen nothing yet 5
2.1 De PAS, een korte geschiedschrijving 5
2.1.1 In 2006 was Nederland ‘af’ 5
2.1.2 Het kan verkeren 6
2.2 De geschiedenis van de PAS 8
2.2.1 Ontwikkelingsplanologie als voedingsbodem voor de programmatische aanpak stikstof 8
2.2.2 De programmatische aanpak vermindering stikstofdepositie 9
2.3 Het amendement Koopmans Samsom over de PAS nader beschouwd 10
2.3.1 Theorie en praktijk 11
2.3.2 De Raad van State twijfelde al eerder 12
2.3.3 Afrondend 13
2.4 De PAS als PA(R)S pro toto 15
2.4.1 Strijd om de ruimte is van alle tijden 16
2.4.2 De opgaven op de X-as: kwantitatieve ruimteclaims 19
2.4.3 Verstedelijking 21
2.4.4 Natuur 22
2.4.5 Energietransitie 22
2.4.6 Verduurzaming platteland 23
2.4.7 Klimaat, circulair, bedrijvigheid 24
2.4.8 De opgaven op de Y-as: kwalitatieve ruimteclaims 25
2.4.9 De meest urgente kwesties langs de Y-as 26
2.4.10 KRW 26
2.4.11 Zeer Zorgwekkende Stoffen 27
2.4.12 Er is meer dan stikstof alleen 27
2.5 Een handelingsperspectief 28
2.5.1 De premisse: resultaat op sectorale doelen vergt samenhangende aanpak 29
2.5.2 Vormen van sturing 30
2.5.3 Sturingsvormen 30
2.5.4 De presterende overheid 32
2.5.5 De samenwerkende overheid 33
2.5.6 De rechtmatige overheid 33
2.5.7 De responsieve overheid 33
2.5.8 Hybride sturingsvorm 33
2.5.9 Een aantal bouwstenen 35
2.5.10 De omgevingswet als context 36
2.5.11 De programmatische aanpak is zo gek nog niet …. 38

3 Bouwstenen voor gebiedsontwikkeling in het licht van de bescherming van Natura 2000-gebieden 39
3.1 Inleiding 39
3.2 Juridische randvoorwaarden voor een oplossing: de verplichtingen uit de Wnb en de Hrl 42
3.2.1 Inleiding 42
3.2.2 Art. 6 lid 1 Hrl: verplichting tot het treffen van instandhoudingsmaatregelen 43
3.2.3 Art. 6 lid 2: verplichting tot het treffen van passende maatregelen 45
3.2.4 Art. 6 lid 3 Hrl: verplichting tot voorafgaande toetsing van plannen en projecten 47
3.3 Obstakels voor ontwikkelingen met stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden 49
3.3.1 Inleiding 49
3.3.2 Beoordeling van een (geringe) toename van stikstofdepositie in een al overbelaste situatie 50
3.3.3 De (on)mogelijkheid van een drempelwaarde 55
3.3.4 Beperkte rol voor instandhoudings- en passende maatregelen in een passende beoordeling 58
3.3.5 Discussie over het karakter van een maatregel: mitigatie, of toch niet? 59
3.3.6 Onduidelijkheid over de mate waarin aan art. 6 lid 2 Hrl wordt voldaan kan leiden tot onvoldoende beschikbaar (extern of intern) stikstofsaldo 64
3.3.7 Vergunningvrij intern salderen; last of zegen voor gebiedsontwikkeling? 68
3.3.8 Verschil in referentiesituatie bij plantoets resp. projecttoets 71
3.3.9 Integratie plantoets met projecttoets mogelijk? 73
3.3.10 Obstakels voor gebiedsontwikkelingen door huidige wijze van plantoetsing 76
3.3.11 Wanneer is een gebiedsontwikkeling een project in de zin van de Wnb? 79
3.4 Wetgeving na de PAS-uitspraken; alle problemen binnenkort opgelost? 84
3.4.1 Spoedwet aanpak stikstof 84
3.4.2 Wet stikstofreductie en natuurverbetering (‘Wsn’) 85
3.5 Bouwstenen voor gebiedsontwikkeling 92
3.5.1 Inleiding 92
3.5.2 Bouwsteen 1: focus op art. 6 lid 2 Hrl 93
3.5.3 Bouwsteen 2: een adequate reactie op vergunningvrij interne saldering 96
3.5.4 Bouwsteen 3: ontwikkeling van een daadwerkelijk toepasbare drempelwaarde 97
3.5.5 Bouwsteen 4: creëren en vastleggen van emissieruimte voor nieuwe ontwikkelingen 100
3.5.6 Bouwsteen 5: Gefaseerde toetsing van effecten op Natura 2000-gebieden bij vaststelling en uitvoering van een omgevingsplan 104
3.6 Ter afsluiting 109

4 Het grondbeleidsinstrumentarium als middel om stikstofruimte te creëren voor gebiedsontwikkeling 111
4.1 Inleiding 111
4.2 Vermindering stikstofdepositie door vrijwillige bedrijfsbeëindiging 113
4.3 Het grondbeleidsinstrumentarium 115
4.4 Rapportage van het PBL van augustus 2021 118
4.5 Vermindering stikstofdepositie door onteigening 119
4.5.1 De onteigeningsprocedure onder de Onteigeningswet 119
4.5.2 De onteigeningsprocedure onder de Omgevingswet 121
4.5.3 De balans opgemaakt 123
4.5.4 De schadeloosstelling bij onteigening 124
4.6 Vermindering stikstofdepositie door verplichte bedrijfsbeëindiging zonder onteigening (?) 132
4.7 Stikstofdepositiereducerende maatregelen 141
4.8 Kostenverhaal als instrument voor vermindering van stikstofdepositie 142
4.8.1 Kostenverhaal onder de Omgevingswet 143
4.8.2 Kostensoorten relevant voor vermindering van stikstofdepositie 144
4.8.3 Publiekrechtelijke mogelijkheden voor verhaal van financiële bijdragen voor maatregelen ter vermindering van stikstofdepositie 146
4.9 Afronding en aanbevelingen 150