De onteigeningsvergoeding: actuele discussiepunten

Voorwoord v
De grondwettelijke en verdragsrechtelijke context van de onteigeningsvergoeding 1
Thomas Leys

Afdeling I. Inleiding 1
Afdeling II. Onteigeningsvergoeding in het licht van artikel 1 EP EVRM 2
§ 1. Draagwijdte van artikel 1 EP EVRM 2
§ 2. De onteigeningsvergoeding 6
Afdeling III. Onteigeningsvergoeding in het licht van artikel 17 van het
Handvest van de grondrechten van de EU 9
Afdeling IV. Onteigeningsvergoeding in het licht van artikel 16 van de Grondwet 11
Afdeling V. Besluit 14
Bewijslast en -risico bij onteigeningsvergoeding 15
Estelle De Block

Afdeling I. Begrip en opzet – Algemeen 15
§ 1. Probleemstelling aan de hand van een voorbeeld 15
§ 2. Essentiële aspecten bij onteigening 17
A. Grondwettelijke waarborg 17
B. Eigendomsverlies versus gedwongen verkoop 17
C. Billijke en voorafgaande vergoeding 19
Afdeling II. Bepaling van de billijke vergoeding 21
§ 1. Onteigeningsvergoeding impliceert wettige onteigening 21
§ 2. Onteigeningsvergoeding onafhankelijk van verkrijgingswijze 22
Afdeling III. Bewijsrecht en problematiek bij de vergoeding 24
§ 1. Nieuw bewijsrecht anno 2020 24
A. Bewijslast – Algemeen 24
B. Bewijslast in onteigeningszaken 26
1. Procedure voor vrederechter 28
2. Procedure in beroep (m.b.t. de onteigeningsvergoeding) 30
3. Problematische situaties 30
C. Remedies binnen artikel 8.4 BW 32
1. Loyale medewerkingsplicht 33
2. Omkering van de bewijslast 34
D. Bewijsrisico 36
E. Bewijsmiddelen 37
§ 2. Mogelijke remedies buiten het Burgerlijk Wetboek 39
A. Afwijkend bewijsrecht 39
B. Parallelle toepassing rechtsplegingsvergoeding 39
Afdeling IV. Besluit 41
Vermoeden van vergunning of niet-vergund tot bewijs van het tegendeel: de onteigening van constructies 43
Wouter Rubens

Afdeling I. De onteigening van constructies in de regelgeving 43
Afdeling II. De impact van het niet-vergunde karakter van onteigende constructie(
s) op de begroting van de onteigeningsvergoeding 48
Afdeling III. De bewijslast inzake de onteigeningsvergoeding: slaat de wet in de richting van de onteigende… ? 53
Afdeling IV. De bewijslast inzake de onteigening van niet-vergunde constructies: … of zorgt de praktijk voor zalving in hoofde van de onteigende? 57
Afdeling V. De beoordeling van het (al dan niet) vergunde karakter van een onteigende constructie: de onteigeningsrechter aan zet (?) 63
Afdeling VI. ‘Niet vergund’ betekent niet noodzakelijk ‘niet vergunbaar’, maar is een regularisatie wel een reële mogelijkheid (?) 65
De neutraliteit van de onteigenings vergoeding en de samenloop met andere vergoedingsregelingen 71
Bart Martel en Elke Seghers

Afdeling I. Doelneutraliteit en planologische neutraliteit 71
§ 1. Doelneutraliteit 72
§ 2. Planologische neutraliteit 74
A. De verwezenlijking van een ruimtelijk uitvoeringsplan, plan van aanleg, voorkeursbesluit of projectbesluit 75
B. De termijn van vijf jaar 78
Afdeling II. De verhouding tussen doelneutraliteit en planologische neutraliteit 82
Afdeling III. Doelneutraliteit in geval van onteigening voor de realisatie van een ontworpen rooilijn 86
Afdeling IV. De samenloop tussen planologische neutraliteit en planbaten en planschade 89
§ 1. De samenloop met planbaten 89
§ 2. De samenloop met planschade 90
§ 3. De vergelijking tussen planschade en planbaten enerzijds en planologische neutraliteit anderzijds 93
Afdeling V. Conclusie 95
De verhaalbaarheid van de kosten in onteigeningszaken in het licht van de (recente) rechtspraak 97
Sven Sobrie
Afdeling I. Minnelijke fase 98
Afdeling II. Raad voor Vergunningsbetwistingen 99
§ 1. Overzicht van de kosten 99
§ 2. Verhaalbaarheid 100
§ 3. Rechtsplegingsvergoeding 102
Afdeling III. Vrederechter en rechtbank van eerste aanleg 107
§ 1. Wie wordt in de kosten verwezen? 107
§ 2. Zijn de advocatenkosten integraal verhaalbaar of slechts forfaitair (RPV)? 112
§ 3. Berekening van de RPV 115
§ 4. Wat met de kosten van technische bijstand? 121
Afdeling IV. Besluit 124
Voorafgaande eigendomsbeperkingen van overheidswege: schaduwschade of onteigening? 125
Koen Van den Wyngaert

Afdeling I. Inleiding 125
§ 1. Probleemstelling 125
§ 2. Uitgangspunt 128
§ 3. Methodologie 129
Afdeling II. Algemene grondslagen voor schadevergoeding wegens overheidsinmenging 130
§ 1. Het nieuwe principe? 130
§ 2. De eerste rechtsfiguur: de quasi-onteigening 134
§ 3. De tweede rechtsfiguur: het gbol-beginsel 137
Afdeling III. De generieke afzwakking van het eigendomsrecht 139
§ 1. De oorspronkelijk verabsoluteerde benadering 139
§ 2. De sterk verdunde invulling 140
Afdeling IV. Een verruimde onteigeningsvergoeding 141
§ 1. Algemeen 141
§ 2. Het stilzwijgen van de onteigeningswetgeving 143
§ 3. De wisselende waarderingsprincipes 144
§ 4. Een opwaardering van het afgeslankte eigendomsbegrip 148
§ 5. De leer van opeenvolgende onteigeningen voor eenzelfde doel 151
§ 6. Het beginsel van de neutralisering van de gevolgen van overheidsbeslissingen 154
Afdeling V. Besluit 156
De fiscaliteit binnen het onteigeningsrecht 159
John Toury en Joke Vanden branden

Afdeling I. Inleiding 159
Afdeling II. Belastingschade als onderdeel van de onteigeningsvergoeding 160
§ 1. De belasting op de meerwaarde(n): de absolute keuzevrijheid
van de onteigende nu de werkelijke belastingschade steeds wordt
vergoed en deze vergoeding in toepassing van artikel 16 van de
Grondwet een voorafgaandelijk karakter heeft 160
A. Algemeen 160
B. Eerste strelling: vergoeding van de belasting op de (gerealiseerde)
meerwaarde in uitzonderlijke gevallen 163
C. Tweede stelling: vergoeding van de belasting op de (gerealiseerde)
meerwaarde in alle gevallen 164
D. Weerlegging van de eerste stelling: toetsing aan de rechtspraak
van het Hof van Cassatie 164
E. De wederbeleggingsvergoeding versus de belastingschade door
de gecreëerde meerwaarde: vergoeding zonder dat enig bewijs
tot nieuwe aankoop dient te worden geleverd 172
§ 2. Andere belastingen dan de belasting op de (gerealiseerde) meerwaarde: de belasting op de onteigeningsvergoeding die fiscaal als inkomen wordt beschouwd, de belasting op de vergoeding van het verlies van klanten etc. 174
A. Algemeen 174
B. Casus en toepassing van de belastingproblematiek op de verschillende vergoedingsposten 175
Afdeling III. De verdere concretisering van de fiscale toepassing binnen het onteigeningsrecht 180
§ 1. Het berekenen van het inkomstenverlies en de fiscale aangifte 180
A. Tijdelijk inkomstenverlies 181
B. Definitief inkomstenverlies 182
§ 2. Op welke wijze wordt het inkomstenverlies berekend? 184
A. Wat het bepalen van het definitief inkomstenverlies betreft 184
B. Wat het (tijdelijke) inkomstenverlies en de duur ervan betreft 185
§ 3. De stelling in de rechtspraak en de kritiek 187
A. Het Hof van Cassatie 187
B. Het arrest van het Grondwettelijk Hof van 3 februari 2011 190
Afdeling IV. Besluit 192