Gids open overheid

Voorwoord bij de tweede druk V

1 Inleiding 1
1.1 Van openbaarheid van bestuur naar open overheid 1
1.1.1 Plan van behandelen en verantwoording 3
1.2 Wat iedereen moet weten over de Woo 3
1.2.1 Geen grondrecht 3
1.2.2 Openbaarheidsbeginsel 4
1.2.3 Wat vertrouwelijk hoort te zijn, mag vertrouwelijk blijven 4
1.2.4 Algemene wet bestuursrecht van toepassing 5
1.2.5 Woo-verzoeken en de afh andeling ervan gaan vaak mis 5
1.2.6 De Woo kent spelregels en good practices 6
1.3 Achtergrond van open overheid 7
1.3.1 Waarom is publieke informatie belangrijk? 7
1.3.2 Zes functies van openbaarheid 8
1.3.3 Waarheid als grondslag voor open overheid 10
1.3.4 Het voorzorgbeginsel 11
1.4 Professionalisering 12
1.4.1 Open overheid als corebusiness 12
1.4.2 Organiseer de Woo 13

2 Organisatie van open overheid 15
2.1 Een vak op zich 15
2.2 Waarover gaat de Woo 17
2.2.1 Niet alleen bestuursorganen 17
2.2.2 Publieke informatie in documenten 18
2.2.3 Document 19
2.3 Contactpersoon 21
2.3.1 Weinig houvast 21
2.4 Woo-coördinator 23
2.4.1 Eén aanspreekpunt 23
2.4.2 Taken van de coördinator 24
2.4.3 De perscoördinator 26
2.5 Behandelaar 27
2.5.1 Voorkom (schijn van) belangenverstrengeling 27
2.6 Delegatie en mandaat 28
2.7 Zorgplichten, archivering en openbaarmaking 29
2.7.1 Zorgplicht voor informatie 29
2.7.2 Wijze van openbaarmaken 31
2.8 Model I. Informatie over de Woo 33

3 Actief open en transparant werken 35
3.1 Begripsverkenning 35
3.1.1 Openheid als organisatiekenmerk 35
3.1.2 Behoorlijkheid en integriteit 36
3.1.3 Openheid 38
3.2 Open organisatie en open houding 38
3.2.1 Is jouw organisatie open? 38
3.2.2 Test 1: Openheidsmonitor 39
3.2.3 Hoe open ben jij? 40
3.2.4 Checklist 1: Open houding 41
3.2.5 Wat betekent dit? 42
3.3 Transparant werken 42
3.3.1 Tel tot tien 42
3.3.2 Blijf professioneel 43
3.3.3 Schrijf niet of neutraal 43
3.3.4 Open by design 44
3.4 Informele aanpak 44
3.5 Actieve openbaarheid 45
3.5.1 Van register terug naar inspanningsplicht 45
3.5.2 Verplichte openbaarmaking 47
3.6 Digitale informatiehuishouding 50
3.6.1 Meerjarenplannen 51
3.6.2 Weinig urgentie 52
3.7 Het Adviescollege digitale informatiehuishouding 52
3.7.1 Rapportage en advies 52
3.7.2 Ombudsfunctie 53

4 Het Woo-verzoek 57
4.1 Het Woo geeft recht op informatie, niet op antwoorden 57
4.2 Verzoek om informatie 58
4.2.1 Wie is de verzoeker? 58
4.2.2 Het onderwerp van het verzoek 59
4.2.3 Borging stukken 59
4.2.4 Onduidelijkheid over het onderwerp 60
4.2.5 Doe een gericht verzoek 61
4.3 Regels voor het verzoek 62
4.3.1 Beslissen moet 62
4.3.2 Elektronische weg moet 62
4.3.3 Kosten 63
4.3.4 Regels voor bewaren 64
4.4 Bijzondere verstrekkingenregimes 65
4.4.1 Toekenning onder strafb aarstelling 65
4.4.2 Gegevens over verzoeker (artikel 5.5) 66
4.4.3 Klemmende redenen (artikel 5.6) 67
4.4.4 Toegang ten behoeve van onderzoek (artikel 5.7) 68
4.5 Checklist 2: Voorbereiden Woo-verzoek 70
4.6 Model IIa. Woo-verzoek 71
4.7 Model IIb. Woo-formulier 73

5 Voorbereiden en nemen Woo-besluit 75
5.1 Het verzoek in behandeling 75
5.1.1 Afwijkingen van de Awb 75
5.1.2 Omgaan met weerstand 76
5.2 Beslistermijnen 77
5.2.1 Vier weken 77
5.2.2 Verdagen van de beslistermijn 77
5.2.3 Opschorting van de termijn 78
5.2.4 Vergaarplicht 81
5.3 De zoekslag 82
5.3.1 Professioneel zoeken 82
5.3.2 Lakken 86
5.4 De inhoudelijke toets 87
5.4.1 Wat werd gevraagd en wat heb je gedaan? 87
5.4.2 De stukken en de weigeringsgronden 88
5.4.3 Geloofwaardige zoekslag 88
5.4.4 Verstrekken of wachten 89
5.5 Model III. Woo-besluiten 91
5.5.1 Model IIIa. Volledige toekenning 91
5.5.2 Model IIIb. Gedeeltelijke toekenning 93
5.5.3 Model IIIc. Volledige afwijzing 97

6 Weigeringsgronden 101
6.1 Uitzonderingen 101
6.1.1 Meer weigeringsgronden dan voorheen 101
6.1.2 Absolute gronden (lid 1) 102
6.1.3 Relatieve gronden 102
6.2 Absolute uitzonderingen 103
6.2.1 Eenheid van de Kroon (onderdeel a) 103
6.2.2 Vrijheid van de Staat (onderdeel b) 104
6.2.3 Bedrijfs- en fabricagegegevens (onderdeel c) 104
6.2.4 Bijzondere persoonsgegevens (onderdeel d) 105
6.2.5 Identifi catienummers (onderdeel e) 106
6.3 Relatieve uitzonderingen 106
6.3.1 Internationale betrekkingen (onderdeel a) 106
6.3.2 Economische of fi nanciële belangen van de overheid (onderdeel b) 107
6.3.3 Opsporing en vervolging van strafb are feiten (onderdeel c) 108
6.3.4 Inspectie, controle en toezicht (onderdeel d) 109
6.3.5 Eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer (onderdeel e) 109
6.3.6 Concurrentiegevoelige bedrijfs- en fabricagegegevens (onderdeel f) 111
6.3.7 Bescherming van het milieu (onderdeel g) 111
6.3.8 Beveiliging en voorkomen sabotage (onderdeel h) 112
6.3.9 Goed functioneren overheid (onderdeel i) 112
6.4 Overige uitzonderingen 114
6.4.1 Belang eerste kennisname (lid 4) 114
6.4.2 Uitzondering bij onevenredige benadeling (lid 5) 114
6.4.3 Informatie over formatie (artikel 5.4) 115
6.4.4 Informatie over ondersteuning Kamerleden (artikel 5.4a) 115
6.5 Persoonlijke beleidsopvattingen 116
6.5.1 Hoofdregel: geen verstrekking 116
6.5.2 Intern beraad 117
6.5.3 Persoonlijke beleidsopvattingen 118
6.6 Informatie ouder dan vijf jaar 120

7 Relatie met verdragen andere wetten 123
7.1 Het EVRM 123
7.1.1 Toepassing EVRM voor public watchdogs 123
7.1.2 Voorwaarden rechtstreekse toepassing EVRM 123
7.2 De AVG 125
7.2.1 Woo is grondslag rechtmatige verwerking 125
7.3 Bijzondere openbaarmakingsregelingen (artikel 8.8) 126
7.4 De Wet hergebruik overheidsinformatie 127
7.4.1 Who heeft een ander doel en een andere reikwijdte 127
7.4.2 Woo-toets maakt deel uit van de Who-toets 128
7.4.3 Inspanningsplicht 128
7.4.4 Procedure 128
7.5 De Archiefwet 1995 129
7.5.1 Naar archiving by design 129
7.5.2 Archiefwet 2021 129
7.5.3 Woo geldt voor eigen archieven bestuursorgaan 130
7.6 De Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 131

8 Misbruik 133
8.1 Woo en misbruik 133
8.2 Jurisprudentie 134
8.2.1 Geen misbruik bij bewijsvergaring voor eigen zaak of omvangrijk verzoek 135
8.3 Indicaties en contra-indicaties 136
8.3.1 Stap 1: kwade trouw 136
8.3.2 Tussenstap: contra-indicaties 137
8.3.3 Stap 2: aanvullende aanwijzingen 138
8.4 Contra-indicaties en strijd met de AVG 138
8.5 Antimisbruik in de wet 139
8.5.1 Verlenging beslistermijn en afzien van kostenveroordeling 139
8.5.2 Antimisbruikbepaling Woo 140
8.5.3 Weigeren gemachtigde 141
8.6 Wat te doen bij een vermoeden van misbruik 141
8.7 Misbruik van informatiemacht door de overheid 142
8.7.1 Naleven van de wet is geen optie 142
8.7.2 Van corona tot mondkapjes 142
8.7.3 Checklist 3: Misbruik informatiepositie 143
8.7.4 Naar een betere positie van de verzoeker 145
8.8 Model IV. Besluit ‘oneigenlijk verzoek’ 146

Lijst van gebruikte literatuur en bronnen 147
Tekst Wet open overheid 151
Trefwoordenregister 175