De auteurs Willem Vermeend en Ruud Koornstra schetsen in hun boek slim en groen de contouren van een 4.0-wereld. Waarin Nederland unaniem kiest voor slim en groen. Met digitalisering, maximale inzet van slimme technologieën en vergroening van de economie. Vermeend is o.a. oud-staatssecretaris, internetondernemer, schrijver en bijzonder hoogleraar 4.0 aan de Open Universiteit. Koornstra is o.a. groen-ondernemer en benoemd tot de Nationale Energiecommissaris.
Volgens de auteurs is de toekomst van de economie slim en groen. Want de opwarming van onze aardbol kunnen we niet tegengaan met extra belastingen. De aanduiding 4.0 staat voor de vierde revolutionaire ontwikkeling in de geschiedenis van de wereldeconomie. Het begon in 1750 met stoommachines (1.0). Daarna volgden in de tweede helft van de negentiende eeuw de verbrandingsmotor, elektriciteit en staalindustrie (2.0). Vanaf 1950 hebben we te maken met het computer- en informatietijdperk (3.0). De vierde revolutie wordt veroorzaakt door de onstuitbare opmars van digitalisering, het toenemend gebruik van slimme technologieën en vergroening van de energie door steeds goedkoper wordende investeringen in zon, wind en waterstof. Dit gaat ten koste van fossiele brandstoffen als kolen, olie en gas die nu nog zorgen voor 80 procent van het wereldwijde energieverbruik. De rest is duurzame energie met slechts 1 procent voor wind- en zonne-energie. De kosten daarvan zijn de afgelopen met tientallen procenten gedaald waardoor dat aandeel de komende jaren zeker zal stijgen.
De contouren van de nieuwe Economie 4.0 worden geschetst in zes hoofdstukken. Als eerste schetsen de auteurs de goede startpositie van Nederland voor deze ingrijpende overgang. Nederland is een van de best presterende landen en leeft van de export. Nederland moet de globalisering omarmen (protectionisme is de dood in de pot) en de kansen pakken die de energietransitie biedt.
In het tweede hoofdstuk schetsen de auteurs de revolutionaire veranderingen die supersnel gaan. De auteurs spreken over de ‘smart economy’ met nieuwe technologieën als kunstmatige intelligentie, bio- en nanotechnologie, internet of things, robotica, fotonica, kwantumcomputers, big data, blockchain, algoritmen, virtual reality en 3D-printen. Deze revolutie is hard nodig want volgens het Parijs-akkoord moet de opwarming van de aarde onder de 2 graden Celsius blijven. Daarvoor moet de wereldwijde CO2-uitstoot in 2050 (over 33 jaar!) rond nul liggen, dus haast is geboden voor de BV Nederland. De investeringen om dit te bereiken worden wereldwijd geraamd op 13 biljoen dollar. In Nederland gaat het om ongeveer 200 miljard euro. Tegenover deze ‘kostenpost’ staan aanzienlijke voordelen zoals een gezonde leefomgeving en kansen op economische groei, extra omzet voor het bedrijfsleven en nieuwe banen. Hoewel ook veel banen weggeautomatiseerd zullen worden.
In het derde hoofdstuk schetsen de auteurs de contouren van de Economie 4.0. Met oog voor economische hervormingen, belastingherziening (vereenvoudiging, verlaging winstbelasting, zin en onzin van CO2-belasting, groen-tax en subsidies) en het belang van een sterke EU. Want zo schrijven de auteurs: individueel gezien stellen de Europese landen niets voor op het internationale toneel met (opkomende) grootmachten als VS, China en India. Alleen als de EU-landen gezamenlijk optreden kunnen ze een machtsfactor van betekenis zijn. Het vierde hoofdstuk gaat uitgebreid in op het klimaatverdrag van Parijs en wat dat betekent als veranderopgave voor de wereld en voor Nederland in het bijzonder. De auteurs zien in de praktijk steeds meer dat het bedrijfsleven de kar trekt en niet kan en wil wachten op twijfelende overheden en politici die nog weinig vanuit een langetermijnvisie werken. Die langetermijnvisie is nodig want de overgang naar een duurzame wereld heeft ook geopolitieke consequenties. Veel landen verdienen hun geld namelijk met de verkoop van kolen, olie en gas en wat gaat daarvoor in de plaats komen? Een van de oplossingen die zich in hoofdstuk vijf aandient is schone waterstof, naast andere doorbraaktechnologieën op het gebied van zonne- en fusie-energie, allemaal hard nodig om de energietransitie te kunnen versnellen. Experts verschillen van mening of deze nieuwe energievormen tijdig en voldoende genoeg soelaas bieden, maar dat komt in het boek niet verder aan de orde.
In het zesde en laatste hoofdstuk passeren diverse ontwikkelingen en initiatieven de revue die in Nederland plaatsvinden, zoals Nederland positioneren als internationaal centrum voor Smart Climate Opportunities (SCO). Verrassend om te lezen hoeveel er in Nederland gebeurt op dit gebied. Het barst van intenties, beleid, plannen en ideeën, de praktische uitvoering met impact blijft nog achter. De auteurs schetsen de benodigde randvoorwaarden variërend van een sterke en internationaal aantrekkelijke economie, lagere belastingdruk voor burgers en bedrijven, goed werkende arbeidsmarkt, goed niveau onderwijs, tot goede stelsels voor zorg, sociale zekerheid en pensioenen. Als Nederland het goed aanpakt kan dat volgens de auteurs leiden tot economische groei door hogere arbeidsproductiviteit, meer innovatie, sterke internationale concurrentiepositie en gezondere leefomgeving. Het boek sluit af met twee korte bijlagen met o.a. de voorstellen in Nederland om de doelstellingen van Parijs te kunnen realiseren, bijvoorbeeld via de energieagenda van kabinet Rutte II.
Slim en Groen is een interessant, compact en goed leesbaar boek van 160 pagina’s. De auteurs noemen het zelf een ‘boekje’ maar daarmee doen ze zichzelf tekort. Het boek geeft een goed beeld van de noodzaak van een slimme en groene economie. De belangrijkste ontwikkelingen, initiatieven en belangenpartijen passeren de revue. Het boek geeft goed weer wat de energietransitie betekent voor Nederland, de economie en hoe groot de veranderopgave is. De economie, maatschappij en energie-infrastructuur gaan op de schop. Denk niet alleen aan de Shell’s en Eneco’s van deze wereld, maar bijvoorbeeld ook aan burgers, buurten en bedrijven die duurzame energie zelf opwekken en het wagenpark dat over twintig jaar grotendeels elektrisch is.
Al lezende bekruipt je het gevoel dat de energietransitie enorm is en niet snel genoeg plaatsvindt. Met alle toekomstige klimaatproblemen van dien. Want zo lezen we in het boek: om de doelstelling van 2 graden Celsius te kunnen realiseren moet de uitstoot van schadelijke broeikasgassen in 2050 met 96 procent en in 2030 met 40 procent verminderd zijn. Op basis van het voorgenomen Nederlandse beleid komen we in Nederland waarschijnlijk uit op een reductie van slechts 12 procent. Lang niet voldoende, de ambities in Nederland liggen veel te laag, zo concluderen de auteurs. Nederland moet de komende jaren veel meer investeren in onderzoek en innovatie in ‘slim en groen’.
Gelukkig staat er in het boek ook een ingezonden brief van auteur Ruud Koornstra aan medeauteur Willem Vermeend, waarin hij schrijft dat het veel sneller kan en moet als we maar doorpakken. Vandaar zijn streven als Nationale Energiecommissaris naar een nagenoeg schone nationale energiehuishouding in 2030. Want zo schrijft hij: ‘We zijn in de jaren zestig in acht jaar van 100% kolen naar 100% gas gegaan. Met pijpleidingen naar élk huis. 100% paard en wagen naar 100% auto duurde slechts twaalf jaar’. Waar een wil is, is een weg? De auteurs zien klimaatverandering niet zozeer als een bedreiging, maar vooral als een kans voor Nederland op nieuwe welvaart. De tijd zal leren of we die kans weten te benutten.
Over Sjors van Leeuwen
Sjors van Leeuwen (Indora Managementadvies) is adviseur, auteur en spreker op het gebied van klantgericht ondernemen, strategie en marketing. Door zijn ervaring is hij goed thuis in vele strategische vraagstukken en het toenemend belang van de ‘de klant’ als onderscheidende factor. Sjors schreef o.a. Wendbare strategie op één A4, Zorgmarketing in de praktijk en CRM in de praktijk.
