We kennen zijn werk, en stukjes van zijn leven die in akten en juridische stukken zijn vastgelegd. Daar houdt het wel op. Wat we de 23ste vooral gedenken is de grote waarde die de schrijver William Shakespeare met zijn 37 drama’s en ruim 150 sonnetten heeft nagelaten. Dit met wat hulp van zijn vrienden en zakenpartners die al in 1623 de First Folios uitgaven: de verzamelde werken van Shakespeare. Kennelijk was er vraag naar, want dit moet een duur en omvangrijk project geweest zijn.
Al tijdens Shakespeare’s leven, onder Elisabeth I en James I was Engeland begonnen aan een expansie. Een expansie die het tot de supermacht zou maken die het in de 18de en 19de eeuw was. In die kielzog ging de Engelse cultuur mee. Waar Shakespeare spectaculair aan heeft bijgedragen. Zo weinig als we van de schrijver weten (was hij acteur?, is hij bootsman geweest?, een slimme ondernemer?), zo veel is er onderzocht. Miljoenen studies hebben elk woord van hem gewikt en gewogen.
Het vermoeden (lees Bill Bryson’s oprechte boek Shakespeare Een biografie) bestaat dat hij minimaal acteur, schrijver en uiteindelijk ondernemer is geworden. Hij was één van de rijkste bewoners van Stratford en mede-eigenaar van de Globe, het theater waar veel van zijn werken in première gingen. Hij verdiende daarmee op verschillende manieren van zijn werk. Al bij zijn leven verschenen stukken in print en waren er plagiaat aanklachten tegen hem.
Duizenden woorden en met name uitdrukkingen zijn in het taalgebruik terecht gekomen en leven nog steeds voort. Zijn werk en de thema’s blijven ongekend populair. Ergens wereldwijd gaat wel een (bewerking) van zijn werk in première, een nieuwe versie van een drama, een op zijn werk geïnspireerd muziekstuk of film. Zijn werken zijn honderden malen verfilmd. Er zijn veel soorten muziekcomposities van gemaakt. Hij bracht de hele wereld naar zijn theater. Zijn stukken speelden op de meest, zeker voor zijn eerste publiek, fantastische plaatsen als Rome, Egypte, Venetië, aan hoven in Engeland, Frankrijk en Italië. De avonturen van adel uit heroïsche tijden, maar ook lief en leed van het gewone volk waren er te zien.
Rondom het herdenken van de 400-jarige sterfdag staan veel activiteiten op stapel. Het episch centrum is natuurlijk Londen. Er loopt een reeks van hertelling van zijn werk door moderne schrijvers. Een voorbeeld is Het gat in de tijd door Jeanette Winterson dat het stuk The Winter’s Tale hertaald.
Shakespeare’s werk is in het Nederlands goed beschikbaar en daar zijn mooie voorbeelden van. H.J.de Roy van Zuydewijn vertaalde en herdichtte de afgelopen jaren de grote drama’s die verschenen als Othello Koning Lear en Richard III MacBeth. De schennis van Lucretia is een mooie vertaling door Peter Verstegen van het gedichtenboek met de originele titel The rape of Lucrece.
Een opmerkelijk project van Toneelgroep Amsterdam vindt eind april in Londen zijn afronding. Kings of War is een 4,5 uur durende productie, waarbij de vijf koningsdrama’s Henry V, Henry VI (deel 1,2 en 3) en Richard II centraal staan. De selectie en vertaling van de stukken zijn van de hand van Peter van Kraaij en Bart van den Eynde. Deze trilogie behandelt de strijd om het Engelse koningshuis van 1415 tot 1485 als Richard III sneuvelt en de Tudors met Henry VII aan de macht komt. Deze ‘War of the Roses’ zou een langdurig en bloedige burgeroorlog ontketenen. Centrale thema’s zijn macht en leiderschap die bij alle drie de vorsten op een verschillende manier tot uitdrukking komen.
William Shakespeare, hoe weinig we ook nog weten, is nog springlevend. Bijna dagelijks in een andere gedaante.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
