Trial by media

Peter Schouten schrijft in 'Trial by media' onder andere over de medialisering van de samenleving en noemt als voorbeeld de mogelijkheden van het internet waarmee een groot publiek bereikt kan worden. Hij wijst op het gevaar van 'emo-reporting' van journalisten bij 'quasionderzoeken', wat het vertrouwen van de burgers in het justitieapparaat (het opsporingsonderzoek bijvoorbeeld) ondermijnt. Het kan daarbij gaan om het bewust anders presenteren of opblazen van onderzoeken waarbij een 'mogelijke' verdachte een stigma opgeplakt krijgt. Een dergelijk beeld is dan slecht weer weg te halen. In zijn boek verwijst hij naar een aantal voorbeelden. Zoals wat Johan Cruijff doet richting het Bestuur van Ajax of de zaak rond PVV-kamerlid Lucassen over de vermeende bedreiging van zijn buren. Maar net zo makkelijk ook het journalistieke onweer dat uitbrak rond kinderopvang 't Hofnarretje, in relatie tot de directeur Albert Drent en Robert M. Terecht dat Peter Schouten stilstaat bij de vraag of het onschuldbeginsel in een trial by media onder druk komt te staan. Hij belicht dit onderwerp vanuit verschillende invalshoeken. Peter Schouten merkt onder meer op dat 'Journalisten minder risico lopen om vervolgd te worden wegens smaad (ontoelaatbare berichtgeving) wanneer zij naar schuld sturende uitlatingen formuleren als een waardeoordeel.' Naar zijn mening wordt een journalist in het algemeen door artikel 10 van het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens beschermd, ook al weet hij dat zijn uitlatingen lasterlijk zijn, wanneer hij ze publiceert in het kader van een publiek debat en impliciet uit een of andere omstandigheid blijkt dat hij de uitlatingen niet tot de zijne maakt. Slimme journalistiek dus. De schoonheid van dit boek zit hem in het feit dat Schouten de problematiek breed benadert en ook aandacht heeft voor onderwerpen als het recht op een eerlijk proces versus het recht op vrije nieuwsgaring en het omgaan met verduisterde en gestolen informatie. Zijn conclusie luidt, onder meer, dat een journalist zich veel kan veroorloven zolang hij maar niet te veel geweld doet aan de onschuldpresumptie. Oftewel iemand is onschuldig tot zijn schuld bewezen is. Gelukkig stopt 'Trial by media' hier niet, maar heeft Peter Schouten ook oog voor de rol van andere partijen in het strafproces. Hij wijst er op dat behalve de journalistiek de andere partijen steeds meer de neiging krijgen of de behoefte hebben om naar buiten te treden. Een van oudsher ongewone situatie maar nu steeds meer geaccepteerd, denk bijvoorbeeld aan de rol van de raadsman van de heer Wilders in het recente strafproces, of het naar buiten treden van de politie bij de aanhouding van verdachten in aansprekende zaken. Ook rechters komen steeds meer gewild of ongewild in de spotlight te staan. Bottom line van zijn betoog is dat de grootste verantwoordelijkheid om de gevaren van een trial by media in te perken ligt bij de wetgever, het OM en de rechterlijke macht. Daar hoort deze ook zou ik zeggen, maar dan zijn daarnaast toch zeker ook nog regels van algemeen fatsoen van toepassing, die men in het belang van een 'mogelijke' verdachte in acht moet nemen. Het was aan te bevelen om een redacteur, voor tot publicatie wordt overgegaan, een laatste keer het manuscript nauwkeurig te laten lezen. In de huidige versie staan onnodig een aantal schoonheidsfouten, zoals extra woorden, vergeten woorden die de aandacht van de lezer te veel afleiden van een boeiend boek. Samenvattend een interessant boek waarin trial by media vanuit verschillende invalshoeken wordt belicht, met aansprekende voorbeelden. Een onderwerp wat zeker in de toekomst, bij de verdere ontwikkeling van communicatiemiddelen, meer en meer aandacht zal krijgen. Tja, en dan maar zien hoe wetgeving, het recht, de rechtspraak zich op dit terrein zal gaan manifesteren.