Als u naar aanleiding van de titel 'Handboek strategisch coachen' verwacht handreikingen te krijgen over coachen op strategisch niveau in organisaties, staat u op het verkeerde been. Maarten Kouwenhoven geeft vooral inzicht in het hanteren van een beperkt aantal theorieën, waardoor een breder overzicht op concurrerende theorieën ontbreekt. Desondanks biedt het boek een aantal nuttige verdiepende inzichten over hoe je individuele coaching kunt aanpakken.
In deel I gaat Maarten Kouwenhoven dieper in op de theorie met betrekking tot 'strategisch' coachen. Allereerst natuurlijk de vraag: waarin 'strategisch' coachen verschilt van 'gewoon' coachen? Strategisch coachen is niet gericht op de problemen die een gecoachte heeft, maar veel meer of uitsluitend op de doelen die hij zichzelf stelt.
Kouwenhoven gebruikt een metafoor: 'als je met de boot vanuit Calais vertrekt, maakt een klein verschil in de koers een groot verschil in de bestemming.' De gecoachte komt dan ineens niet uit op Groenland, maar in New York. Hoewel de coach weinig invloed lijkt te hebben, kan een kleine verandering dus tot grote gevolgen leiden.
De lezer krijgt een zeer toegankelijk en goed leesbaar overzicht van de verschillende begeleiders, uiteenlopend van mentoren tot therapeuten. Een coach is iemand die de gecoachte aan het denken zet door het stellen van de juiste vragen. Hiermee zet hij een (mentaal) groeiproces in werking. Een coach richt zich hierbij op ontwikkelingsvragen en niet op herstel van ziektebeelden; dat is namelijk weer voorbehouden aan de therapeut.
De lezer wordt in het boek bij de hand genomen in het voeren van coachingsgesprekken. Hoe krijg je het vertrouwen van de gecoachte om aan de slag te kunnen? En welke strategie kun je volgen om vervolgens resultaat te bereiken? Kouwenhoven reikt een model aan met een verkenning van zowel taak- als mensgerelateerde aspecten in onderlinge samenhang. De coach daagt de gecoachte steeds uit om te kijken naar de dieperliggende oorzaken van probleemsituaties.
'Handboek strategisch coachen' bevat een grote bronnenrijkdom waaruit geput wordt. Enkele bronnen zijn bijvoorbeeld de Transactionele Analyse, de Ethologie en de Systeemtheorie. Die laatste komt uitgebreid aan bod in hoofdstuk 7.
Organisaties zijn systemen waarvan de onderdelen elk hun eigen rol hebben en elkaar onderling beïnvloeden. Als deze rol niet goed is ingevuld, bijvoorbeeld door een leidinggevende die geen leiding geeft, dan raakt het systeem uit balans en treden er 'ziekteverschijnselen' op. Dat uit zich dan in ontevreden medewerkers die niet weten waar ze aan toe zijn of wat ze kunnen verwachten van hun chef.
Met deze theorie in de hand, kan de coach de gecoachte helpen hij het opsporen en opheffen van deze stoornissen. De toepassingen worden beschreven in deel II van het boek. Hierbij worden verschillende gebieden uitgewerkt: coachen als spel, loopbaancoachen, coachen van teams, lastige lieden, lastige leerlingen, het herstelproces van patiënten en ethische dilemma's.
Wat opvalt, is dat in dit deel herhalingen uit het eerste deel voorkomen. De vraag is of dat nodig is. De eerste twee hoofdstukken worden gekenmerkt door een veelheid aan summiere beschrijvingen. Er wordt wel inzicht gegeven in bijvoorbeeld het opzetten van simulaties en het maken van een loopbaananalyse, maar deze zijn oppervlakkig en missen diepgang. Hierdoor blijft het effect van de gekozen methode onduidelijk.
Kouwenhoven beschrijft in het hoofdstuk Coachen van lastige lieden gedragingen die wij als lastig ervaren. Hij vergelijkt dat gedrag met het gedrag van dieren. Lastige lieden hebben een positieve functie in een organisatie net zoals lastige dieren hun functie hebben in de natuur. Hij biedt de coach handreikingen om het 'lastige' dier tot zijn recht te laten komen.
Classificeren moet overigens niet worden verward met diagnosticeren. Diagnosticeren gaat over individuen met een stoornis en is voorbehouden aan psychologen en psychiaters. Daar gaat dit hoofdstuk dus niet over.
Kouwenhoven is duidelijk betrokken bij al die docenten die dagelijks om gaan met lastige leerlingen. Hij gaat uitgebreid in op het coachen van lastige leerlingen.De beschreven methode 'contracten met probleemoplossende sancties' lijkt een veelbelovende manier te bieden om leerlingen op de rails te houden, die buiten de boot dreigen te vallen. Dit is levendig beschreven met veel voorbeelden.
'Handboek strategisch coachen' sluit af met het coachen bij ethische dilemma's op persoonlijk en organisatieniveau en geeft een aardig inzicht in hoe je dit kunt aanpakken en het belang hiervan. Door de gebrekkige uitwerking en verantwoording van de keuze (voor bijvoorbeeld Transactionele Analyse als methode), ontneemt de auteur zijn lezers een goed analytisch kader. Hierdoor blijft onduidelijk welke methode het meest geschikt is in een bepaalde situatie.
Het sterke punt van dit handboek van Maarten Kouwenhoven is dat het zeer toegankelijk is geschreven. Ook voor niet-ingewijden is het begrijpelijke taal. Het boek geeft een goed inzicht in hoe je coaching kunt inzetten in heel verschillende contexten.
Over Vincent Janssen
Vincent Janssen is bestuurskundige en adviseert organisaties op het gebied van management- en organisatie-ontwikkeling. Vincent is verbonden aan ROI-Opleiding, coaching en advies.
