De auteurs van 'Animal Spirits', George Akerlof en Robert Shiller, zijn wetenschappers. Ze spreken echter de taal van het brede publiek. Dat blijkt uit hun boek: 'Animal Spirits. Hoe instincten in de mens de economie sturen'. Daarin leggen ze ons bijvoorbeeld uit dat de banken Haarlemmerolie hebben verhandeld waar het ging over rommelhypotheken. Toch sluit een en ander aan bij de formele, achterliggende theorieën in hun vakgebied. Dat doen ze knap.
'Animal Spirits' kent een logische opzet. Eerst komen er vijf psychologische drijfveren die het economisch handelen van de burgerij beïnvloeden, waaronder vertrouwen en redelijkheid, corruptie en kwade trouw. Deze herkennen we inderdaad als persoonsgebonden motieven. Daarnaast komt de geldillusie aan bod, eigenlijk een fout die mensen maken bij de beoordeling van geld.
Ten slotte 'verhalen', waarmee de auteurs bedoelen dat mensen worden beïnvloed door de verhalen aan de borreltafel. Ze noemen dit een theorie, maar dat zien we door de vingers. Daarna wordt het pas echt leuk. Akerlof en Schiller stellen acht vragen over economische verschijnselen die we allemaal herkennen. Daarna passen ze eerst de gangbare macro-economische theorie uit hun vakgebied toe (levert meestal niet al te veel op), waarna ze de Animal Spirits erop loslaten. En dat biedt inderdaad meer inzichten. Een paar voorbeelden van hun vragen? 'Waarom hebben centrale bankiers macht over de economie (voor zover ze die hebben)?' of: 'Waarom gaan de onroerendgoedmarkten op en neer?' We zien intuïtief te begrijpen verklaringen die passen in hun verklaringsmodel. Of, om het wat formeler te zeggen, er is sprake van externe validiteit, hun model sluit aan op hun economische waarnemingen. Die waarnemingen zijn bijna altijd van de Amerikaanse economie, maar soms gelardeerd met waarnemingen van economieën van Europa en Azië. Ik heb hier wel een relativerende opmerking bij. Het bewijsmateriaal is veelal anekdotisch, met soms een metafoor en zelfs een parabel. Maar een echte theorie vereist dat de oorzaak-gevolgrelaties (zoals 'gebrek aan vertrouwen leidt tot het opnemen van spaartegoeden') formeel worden beschreven en onderbouwd. Maar het leidt wel tot intrigerende observaties, die ook onderzoekbaar zijn. Misschien moeten we het als een stijlkeuze opvatten. Amerikaanse schrijvers zijn er over het algemeen goed in om hun ideeën aantrekkelijk te verpakken en aan de man te brengen. Het praktische nut van dit boek beperkt zich echter niet tot ideeën. Met name in het tweede deel gaan de schrijvers in op de consequenties van hun observaties en analyses. Ze stellen dat het kapitalisme als systeem nog steeds een inherent goed systeem is. Daarnaast pleiten ze ervoor dat met name de overheid ingrijpt daar waar het menselijk tekort zich, in de vorm van ondeugden of lage motieven, manifesteert. Daarbij zien ze de bui al hangen. De Amerikaanse cultuur en politiek is in het algemeen niet gediend van overheidsbemoeienis. Een afrondend oordeel. Het boek is primair gericht op een breed publiek van geïnteresseerde beleidsmakers en politici. Maar ook op economen. En die krijgen allen waar voor hun geld. Namelijk een heel aardig inzicht in de mogelijke oorzaken en verklaringsgronden van iets dat ons allemaal bezighoudt: ons geld, onze banen en onze economische zekerheden onder invloed van een economisch systeem dat de laatste tijd nogal eens lijkt te haperen. En dat de consumentenpsychologie een klein eitje mag leggen in het nestje van de macro-economen stemt ons fier, daar komen vast leuke koekoeksjongen uit.
