Robert Dilts beschrijft in zijn nawoord hoe hij vroeger college had van cultureel antropoloog Gregory Bateson. Die heeft zowel bij hem als bij zijn vrouw een behoorlijk stempel gedrukt op hun leven. Dilts schrijft dat de colleges 'een van de meest transformerende ervaringen van mijn leven' waren. Het is daarom des te knapper dat hij zich weet los te maken van zijn meester. Hij is wat mij betreft veel concreter.
Bateson kennen mensen vooral van zijn logische niveaus. Dat zijn gelaagdheden of niveaus waarop je vraagstukken kunt bekijken. Deze niveaus zijn achtereenvolgens (van laag naar hoog): omgeving, gedrag, bekwaamheid, overtuigingen, identiteit en spiritualiteit. Wie moeite heeft met een dergelijke indeling, zal zich hoogstwaarschijnlijk ongemakkelijk gaan voelen bij het lezen van dit boek, want veel van de inhoud is terug te voeren op de logische niveaus van Bateson.
Dat geldt bijvoorbeeld al voor de definitie van coaching die Dilts hanteert. Hij onderscheidt namelijk twee soorten coaching: die met een kleine letter en met een hoofdletter. Coaching met een hoofdletter (het uitgangspunt van het boek) heeft betrekking op het helpen van mensen om op verschillende logische niveaus effectief resultaten te bereiken. Het legt de nadruk op het bewerkstelligen van een generatieve verandering, door te focussen op de versterking van identiteit en waarden. Daarentegen is coaching met een kleine c gericht op gedragingen en verwijst naar het proces waarbij iemand geholpen wordt om een bepaalde prestatie op het gebied van gedrag neer te zetten.
Het aantrekkelijke van Coachen vanuit een veelzijdig perspectief vind ik de hoeveelheid coachingsinstrumenten die de auteur de lezer aanbiedt. Niet alle aangereikte instrumenten zullen tot de verbeelding spreken, maar bij een aantal zul je wellicht de wenkbrauwen optrekken: interessant. De diepgang die Dilts telkenmale aan de dag legt om de instrumenten toe te lichten, en de oefeningen die hij je als lezer geeft, spraken mij erg aan.
Een instrument dat voor mij weliswaar niet nieuw is, maar zeker tot de verbeelding spreekt, is dat waarbij je leert dat je situaties vanuit verschillende rollen kunt waarnemen. Zo kijk je vanuit de 'eerste positie' door je eigen ogen. In de tweede positie neem je het standpunt in van de ander, je verplaatst je als het ware in de schoenen van de betrokken ander. Op zich al een hele lastige stap, leert mijn ervaring.
Maar er zijn nog twee posities. In de derde positie leer je op afstand te staan en neem je de relatie tussen jezelf en de ander waar vanuit het perspectief van een observator. Ook niet iets wat in organisaties dagelijks zal plaatsvinden, maar daarom niet minder goed. De vierde positie, die ik nogal abstract vind maar zeker de moeite van het uitproberen waard, is gerelateerd aan het grotere, totale systeem of relationele veld en is afkomstig van een synthese van de andere drie posities.
Wat Dilts in feite doet, is de logische niveaus van Bateson concretiseren. Voor elk niveau heeft hij een andere rol in gedachten. De Coach (met hoofdletter) richt zich vooral op het gedrag, en de 'awakener' richt zich op het niveau van de spiritualiteit. Deze awakener die Dilts reeds vermeldt in de ondertitel, is een persoon die anderen wakker moet schudden. Awakening betekent letterlijk: verrijzen uit een staat van onverschilligheid, lethargie of tijdelijke apathie.
Ik heb wat moeite met de naam 'awakening', maar begrijp van Dilts dat hij niet alles door de coach wil laten doen en zo de taken nuanceert. Al met al een veelheid aan NLP-instrumenten, die bovendien op een zeer lezenswaardige manier zijn beschreven.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
