Bazenbargoens

Boeken over taal, taalgebruik en taalverschijnselen zijn in. Denk maar aan het succes van boekjes als 'Taal is zeg maar echt mijn ding' en 'I always get my sin'. Leuke boekjes, absoluut, geweldige verkoopcijfers, maar ook een beetje leeg en simpel wat mij betreft. Ze doen immers weinig anders dan erg vermakelijke voorbeelden opsommen met een vlot geschreven verhaaltje erbij.

Paul Verburgt doet in 'Bazenbargoens' meer dan alleen maar lollig zijn. Hij maakt het hoe en waarom (niet) van twintig op het oog onschuldig lijkende zinnetjes duidelijk in de hoop dat er twintig nieuwe taboes ontstaan. Als een groep mensen in een bepaalde omgeving intensief met elkaar omgaat, ontstaat er een gemeenschappelijke taal. Jargon is de verzamelnaam voor beroepsgebonden begrippen: wf (wegingsfactor: hoe vaak een repetitie meetelt), doka (docentenkamer) of - verschrikkelijk! - planningswijzer (een A4-tje waarop staat wat een leerling wanneer waarmee en hoe moet doen). Bargoens wordt gebruikt voor gemeenzamere gezamenlijke taalvondsten: de collega met de te strakke spijkerbroek die WC-eend wordt genoemd; 'het is patat' (uitgesproken: puhtat) voor een leerling zonder ruggengraat. Managers hebben volgens Verburgt hun eigen jargon en bargoens. Even nog een bila over de targets van het MT - voor buitenstaanders onbegrijpelijk, maar wel makkelijk en tot op zekere hoogte aanvaardbaar. Irritanter vindt hij het gebruik van onschuldig klinkende zinnetjes als 'De neuzen moeten allemaal dezelfde kant op staan', 'Hoe vind je zelf dat het gaat?' en 'Dat zijn details'. Die maken namelijk duidelijk dat de spreker maar op één ding uit is: het bevestigen van zijn eigen autoriteit. Ik vond het allemaal zeer herkenbaar. Herkenbaar als docent. De neuzen moeten allemaal dezelfde kant op staan. Natuurlijk! Want het is wel heel lastig als die ene slimmerik heel kritisch vraagt of dit nu wel de beste voorbereiding is voor de repetitie van volgende week en vervolgens zijn eigen schoolboek of leertraject kiest. Nee, we moeten allemaal hetzelfde doen op dezelfde manier. Verburgt: 'Wordt een organisatie sterker als iedereen hetzelfde doet en denkt? ... Is kritiek niet de oorsprong van vernieuwing?' Herkenbaar als werknemer. Tijdens een functioneringsgesprek vroeg laatst de rector: 'En hoe vind je zelf dat het gaat?' Gevaar! Het antwoord op die vraag is namelijk altijd fout volgens Verburgt: een positief antwoord is een overduidelijk bewijs van gebrek aan inzicht in eigen functioneren, een negatief antwoord slechts de voorzet tot de definitieve onthoofding. Nu ken ik het juiste antwoord: 'Waarom zeg jij niet wat jij ervan vindt?' Dring de tegenstander het initiatief op. Herkenbaar als Neerlandicus en liefhebber van taal.

Verburgt schrijft niet alleen heel makkelijk en soepel en humoristisch, hij geeft ook nog eens aan te beschikken over een loepzuiver taalgevoel. Hij merkt betrekkelijk onopvallende zinnetjes als 'Dat zijn details' niet alleen op, maar weet ze ook haarfijn te analyseren. Wat maakt die zinnetjes zo gevaarlijk? Welke wereld zit erachter? De vorige dichter des vaderlands, Driek van Wissen, zei: 'De taal is het voertuig van de geest.' En zo is het. Paul Verburgt is oprichter van het adviesbureau Minimal Management. Volgens hem kunnen bedrijven toe met veel minder schema's en regels en zijn ze gebaat bij maximale vrijheid voor hun medewerkers. Vanuit dat principe beschrijft hij de twintig uitspraken en houdt hij de lezer een lachspiegel voor. 'Bazenbargoens' lijkt me het ideale cadeautje voor in de schoen. Het begeleidende gedicht kan niet veel moeite meer kosten...