Grip op de AI Act - ‘Helder en bruikbaar boek’

De opkomst van kunstmatige intelligentie roept niet alleen technische en ethische vragen op, maar ook juridische. Wat mag wel? Wat mag niet? En wie is waarvoor verantwoordelijk? Met de komst van de Europese AI Act komt daar nu ook wetgeving bij, bedoeld om kaders te bieden voor het ontwikkelen en inzetten van AI. In het boek Grip op de AI Act geven Joris Hutter, Sander van der Smissen, Lenna Essink en Alfonso Okué een helder overzicht van de nieuwe wetgeving – voor zover die al is uitgekristalliseerd.

toegankelijk

Toen ik het boek ontving, vroeg ik me af of dit niet weer zo’n juridisch werk zou zijn, maar dat bleek gelukkig niet het geval. De auteurs hebben het op een toegankelijke manier geschreven, gericht op professionals die met AI werken of daarvoor verantwoordelijk zijn. Het boek is daarmee zowel geschikt voor juristen als voor beleidsmakers, ontwikkelaars en bestuurders. Geen wollig taalgebruik, maar duidelijke uitleg en praktische handvatten.

kernbegrippen

Het eerste deel van het boek geeft een goed overzicht van de opbouw en kernbegrippen van de AI Act. Wat valt er wel en niet onder AI? Welke systemen worden als hoog risico bestempeld? En wat zijn de verantwoordelijkheden van leveranciers, distributeurs en gebruikers? De auteurs leggen uit hoe de wet onderscheid maakt tussen onaanvaardbare, hoog-risico, beperkte en minimale risico’s, en welke verplichtingen daarbij horen. Daarnaast plaatsen ze de AI Act in een breder kader van digitale wetten vanuit de EU.

grijze gebieden

Tegelijkertijd maken ze duidelijk: er zijn nog diverse open eindes, grijze gebieden. Veel van de wet- en regelgeving moet nog verder ingevuld worden, door voortschrijdend inzicht of door jurisprudentie – en uiteraard nationale implementatie en interpretaties van de wetgeving. Dat maakt het boek extra waardevol, want het geeft niet alleen een opsomming van regels, maar ook inzicht in de onzekerheden – en hoe je je daar als organisatie toch op kunt voorbereiden.

uitgebreid stappenplan

Het meest omvangrijke en misschien wel meest waardevolle deel van het boek is het laatste hoofdstuk, waarin een uitgebreid stappenplan wordt gepresenteerd om verantwoord met AI aan de slag te gaan. Dit stappenplan gaat nadrukkelijk verder dan alleen voldoen aan de AI Act. Het helpt organisaties om strategisch en integraal na te denken over AI: van risicobeoordeling tot governance, van interne bewustwording tot externe communicatie. Met name de interne bewustwording is belangrijk: de zogenaamde AI-geletterdheid. Gebruikers moeten weten waar ze mee te maken hebben. Dat zal voor veel organisaties nog de nodige communicatie vergen.

governance- en verandergids

Wat ik sterk vind, is dat het stappenplan ook beschrijft welke rollen ermee aan de slag moeten. Zo kun je snel zien wie wat moet doen. Geen ideale wereld, maar een aanpak die rekening houdt met verschillende volwassenheidsniveaus van organisaties. Je hoeft niet alles ineens perfect te doen, maar je moet wel bewust en systematisch beginnen. Daarmee is het niet alleen een juridische handleiding, maar ook een governance- en verandergids.

Aan het eind van het boek zijn diverse bijlagen opgenomen die meteen toepasbaar zijn. Denk aan een checklist voor hoog-risico-AI-systemen, een overzicht van relevante definities en modellen voor rollen en verantwoordelijkheden. Erg handig als je een eerste verkenning wilt doen binnen je eigen organisatie, of als je input nodig hebt voor een beleidsnotitie of projectplan.

Grip op de AI Act is een helder en bruikbaar boek voor iedereen die op een verantwoorde manier met AI aan de slag wil – of moet. Het biedt overzicht, uitleg en vooral richting in een speelveld dat volop in ontwikkeling is. De auteurs zijn realistisch over wat we nog niet weten, maar geven concrete stappen voor wat we vandaag al wél kunnen doen. Daarmee is het een waardevol vertrekpunt voor organisaties die grip willen krijgen op de AI-toekomst.